Γλώσσα | Στον δρόμο με τον Σωτήρη | Δ' Δημοτικού Επ. 69
Γεια σας, παιδιά! Σήμερα μαζί θα κάνουμε ένα μάθημα από το βιβλίο της Γλώσσας.
Θα πάμε στην πέμπτη ενότητα "Ασφαλώς κυκλοφορώ" και συγκεκριμένα θα πάμε στη σελίδα 79...
στο μάθημα: "Στον δρόμο με τον Σωτήρη".
Θα γράψω τον τίτλο στον πίνακα, μέχρι να το βρείτε εσείς.
Πάμε τώρα στο βιβλίο μας, στη σελίδα 79, και να δούμε τι βλέπουμε.
Καταρχάς, όπως κάθε φορά, ξεκινάει το μάθημά μας με ένα κείμενο.
Για να ρίξουμε μια ματιά σε αυτό το κείμενο!
Τι διαφορετικό παρατηρούμε από τα κείμενα που κάναμε σε άλλα μαθήματα;
Για κοιτάξτε το λίγο! Θα σας αφήσω λίγο χρόνο για να πούμε μετά τι διαφορές παρατηρούμε.
Για να αρχίσουμε λοιπόν!
Καταρχάς βλέπουμε ότι σε αυτό το κείμενο οι σειρές δεν είναι ευθείες.
Παρατηρούμε ότι πηγαίνουν πάνω κάτω.
Σαν τι μοιάζουν αυτές οι σειρές;
Μοιάζουν με δρόμους.
Οι δρόμοι δεν είναι ευθείς, έχουν ανηφόρες, κατηφόρες, στροφές.
Έτσι ακριβώς είναι φτιαγμένο και το μάθημά μας.
Πάμε να ξεκινήσουμε και να παρατηρήσουμε και μια άλλη διαφορά από τα κείμενα που έχουμε δει ως τώρα.
Παρατηρούμε ότι στο κείμενο αυτό, ανά διαστήματα, αντί για λεξούλες έχουμε εικόνες.
Τις έχουμε ξαναδεί αυτές τις εικόνες; Οι περισσότερες είναι γνώριμες.
Για να τις κοιτάξουμε καλά-καλά...
και να σκεφτούμε ποιες λέξεις θα μπορούσαμε να βάλουμε στη θέση αυτών των εικόνων...
έτσι ώστε, όταν διαβάσουμε το κείμενο, να βγάλει ένα νόημα!
Όσο σκέφτεστε εσείς, να δούμε λίγο ότι στην επόμενη σελίδα, στην άσκηση 1, έχει κάποιες λέξεις...
που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Μας τις λέει ο Σωτήρης ο φίλος μας.
Για να δούμε ποιες είναι αυτές οι λέξεις!
[Η δασκάλα διαβάζει τις μπλε λέξεις της καρτέλας]
Κρατάω αυτές τις λεξούλες στο μυαλό μου και τώρα είμαι έτοιμη να διαβάσω το κείμενό μου και κάθε φορά που βλέπω μια εικόνα...
να επιλέγω μία από τις λέξεις που μόλις διάβασα. Ποια δηλαδή είναι η πιο ταιριαστή.
Ξεκινάω!
Ο Σωτήρης λοιπόν -έχουμε δει ότι το παιδάκι αυτό το λένε Σωτήρη-...
που θα μας ξεναγήσει στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας...
διάβασε το... Και έχει μια εικόνα.
Τι μπορεί να είναι αυτή η εικόνα; Έχει κάποια σήματα πάνω αυτή η εικόνα.
Είναι ένα φυλλάδιο οδικής κυκολφορίας.
Άρα, ξαναρχίζω για να το δούμε με τη σειρά.
Ο Σωτήρης που θα μας ξεναγήσει στον Κώδικα Οδικής Κυκολφορίας, διάβασε το φυλλάδιο οδικής κυκλοφορίας πολλές φορές...
και το ξαναδιαβάζει κάθε φορά που του γεννιούνται νέες απορίες.
Τώρα, είτε περπατάει στον δρόμο, είτε είναι μέσα στο αυτοκίνητο, είτε καβαλάει... αυτό είναι εύκολο: ποδήλατο,
κινδυνεύει λιγότερο.
Ξεκινάει την ξενάγηση λέγοντάς μας ότι πρέπει να περπατάμε πάντα...
στο πεζοδρόμιο και όχι στον δρόμο.
Διασχίζουμε τον δρόμο πάντα από την... Τι είναι αυτό;
Έχετε δει ποτέ στο δρόμο σχηματισμένες αυτές τις άσπρες γραμμές;
Είναι μια διάβαση από την οποία περνάμε όταν είμαστε πεζοί,
αφού κοιτάξουμε καλά δεξιά και αριστερά και δούμε ότι δεν έρχεται αυτοκίνητο.
Φυσικά όταν υπάρχει φανάρι, περνάμε όταν είναι πράσινο για τους πεζούς.
Ποτέ όταν είναι κόκκινο.
Μέσα στο αυτοκίνητο καθόμαστε πάντα στο πίσω κάθισμα. Είναι το πιο ασφαλές σημείο του αυτοκινήτου...
Δεμένοι με τη ζώνη ασφαλείας.
Φτάνοντας στον προορισμό μας ανοίγουμε την πόρτα προσεκτικά αφού κοιτάξουμε γύρω μας.
Όταν οδηγούμε το ποδήλατό μας, σταματάμε στο κόκκινο φανάρι και στις διαβάσεις...
και κοιτάζουμε προσεκτικά αν υπάρχουν πεζοί στον δρόμο.
Όταν στρίβουμε σε δρόμο που έχει στην αρχή διάβαση πεζών,
δίνουμε πάντα προτεραιότητα στους πεζούς.
Φυσικά οδηγούμε πάντα στη κατεύθυνση που κυκλοφορούν και τα άλλα οχήμα στον συγκεκριμένο δρόμο.
Ποτέ ανάποδα!
Πάνω στο ποδήλατό μας, δεν φοράμε ακουστικά,
δεν κρατάμε πράγματα που μας εμποδίζουν. Έχουμε και τα δύο χέρια στο τιμόνι,
δεν μεταφέρουμε άλλους επιβάτες και σταματάμε την οδήγηση όταν ζαλιζόμαστε και νιώθουμε κουρασμένοι.
Το ποδήλατό μας, δε, είναι πάντα σε άριστη κατάσταση. Το βράδυ ανάβουμε λευκό ή κίτρινο φως μπροστά...
και κόκκινο φως και αντανακλαστικά πίσω.
Εννοείται πως ακολουθούμε τις υποδείξεις των σχολικών τροχονόμων...
και ξέρουμε καλά τις βασικές πινακίδες στον δρόμο.
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε αυτό το φυλλάδιο ο Σωτήρης, ο ήρωάς μας,
μας δίνει κάποιες οδηγίες τις οποίες αν εμείς ακολουθήσουμε...
θα είμαστε ασφαλείς στον δρόμο.
Και στον δρόμο μπορεί να είμαι είτε πεζός, με τα πόδια μου δηλαδή,
είτε να είμαι με το ποδήλατό μου, είτε με το αυτοκίνητο.
Σε κάθε περίπτωση, πάντα πρέπει να γνωρίζω κάποιες από τις βασικές πινακίδες...
και να είμαι ασφαλής.
Πάμε τώρα να δούμε με ποιον τρόπο μας δίνει ο Σωτήρης κάποιες οδηγίες.
Θα πάρω εγώ μια από τις οδηγίες, και συγκεκριμένα αυτή που μας λέει...
τι να κάνω όταν είμαι πάνω στο ποδήλατό μου.
Λέει λοιπόν ότι στο ποδήλατό μας το βράδυ, ανάβουμε λευκό φως μπροστά.
Θα το γράψω στον πίνακα.
[Η δασκάλα διαβάζει την πρόταση που γράφει στον πίνακα]
Εδώ έχουμε μία από τις οδηγίες του κειμένου.
Πάμε να επεξεργαστούμε αυτήν την πρόταση.
Ποιο είναι το ρήμα μου σε αυτή την πρόταση;
Να σκεφτείτε κι εσείς και να δούμε μαζί ποιο είναι το ρήμα.
Το ρήμα είναι το ανάβουμε.
Για να σκεφτούμε σε τι πρόσωπο είναι το ρήμα.
Είναι στο εμείς. Στο α' πληθυντικό πρόσωπο.
Μας λέει εδώ λοιπόν ότι το βράδυ ανάβουμε λευκό φως μπροστά.
Αυτή είναι η πρώτη πρόταση.
Μπορώ την ίδια οδηγία να την πω και με κάποιον άλλο τρόπο;
Μπορώ! Θα σας δείξω τώρα, τι θα μάθουμε σήμερα.
Άλλος ένας τρόπος να δώσουμε την ίδια οδηγία είναι να αλλάξουμε τη μορφή του ρήματος.
Θα πάρουμε το ρήμα ανάβουμε και θα βάλουμε μπροστά τη λεξούλα να...
και θα αλλάξουμε το πρόσωπο.
Θα μιλήσουμε στο β' πληθυντικό πρόσωπο. Στο εσείς δηλαδή.
Τι θα πούμε;
Το βράδυ να ανάβετε λευκό φως μπροστά.
Νάτο το ρήμα μου:
να ανάβετε.
Ωραία μέχρι εδώ;
Πάμε να δούμε τώρα ακόμα έναν άλλον τρόπο.
Πάλι θα αλλάξω τη μορφή του ρήματός μου...
και η υπόλοιπη πρόταση θα μείνει ίδια.
Τώρα θα μιλήσω στο εσύ, στο β' ενικό.
Τι θα πω σε έναν φίλο μου που πηγαίνει με το ποδήλατό του και δεν έχει αναμμένο το φωτάκι του;
Θα του πω: Άναβε λευκό φως μπροστά το βράδυ!
Θα αφήσω μπροστά το βράδυ όπως ήταν, για να μην σας μπερδέψω.
Το βράδυ άναβε λευκό φως μπροστά.
Πάμε κι εδώ να βρούμε το ρήμα μας και να το υπογραμμίσουμε...
και να δούμε τι παρατηρούμε.
Για κοιτάξτε καλά αυτές τις προτάσεις για λίγο!
Θα δούμε ότι το ίδιο πράγμα ακριβώς το έχω πει με τρεις διαφορετικούς τρόπους.
Βλέπουμε λοιπόν τρεις διαφορετικές μορφές του ίδιου ρήματος.
Πάμε στην πρώτη πρόταση να δούμε:
Το βράδυ ανάβουμε λευκό φως μπροστά.
Το ανάβουμε εδώ δηλώνει κάτι το πραγματικό, κάτι που γίνεται όντως, κάτι το οριστικό.
Άρα εδώ λέει κάτι το πραγματικό.
Από κάτω, στη δεύτερη πρότασή μου:
Το βράδυ να ανάβετε λευκό φως μπροστά.
Εδώ δηλώνει κάτι που περιμένω από εσάς, σας το έχω πει. Θέλω το βράδυ να ανάβετε λευκό φως.
Είναι κάτι που περιμένω, που επιθυμώ.
Ενώ στο τρίτο παραδειγμά μου, βλέπω κάτι λίγο πιο αυστηρό...
από τους άλλους δύο τρόπους.
Λέω: άναβε το βράδυ λευκό φως μπροστά. Εδώ τι κάνω;
Εδώ κάποιον τον προστάζω και όχι μόνο. Τον προτρέπω, τον παροτρύνω να κάνει κάτι.
Για να δούμε λοιπόν πώς ονομάζονται αυτές οι τρεις μορφές.
Σήμερα, παιδιά, θα σας πω ότι θα μιλήσουμε...
για τις εγκλίσεις των ρημάτων.
Οι εγκλίσεις είναι όσες και οι μορφές του ρήματος που έχω δει σε αυτές τις προτάσεις.
Είναι τρεις.
Η οριστική,
που έχω στην πρώτη μου πρόταση. Η οριστική λοιπόν μας δηλώνει κάτι το πραγματικό,
κάτι το βέβαιο.
Έχω την υποτακτική, η οποία έχει σαν σημαδάκι και μπορώ να την καταλαβαίνω αμέσως, τη λεξούλα να.
Και την προστακτική,
η οποία χρειάζεται όταν προστάζω κάποιον ή όταν τον προτρέπω να κάνει κάτι.
Αυτές λοιπόν είναι οι τρεις εγκλίσεις.
Θα τις γράψω εδώ πάνω...
για να μείνουν στον πίνακα όση ώρα κάνουμε το σημερινό μάθημα.
Άρα έχω την οριστική,
την υποτακτική,
και, τέλος, έχω την προστακτική.
Ωραία μέχρι εδώ, νομίζω.
Θα σβήσω τον πίνακα για να δούμε ακόμα μία οδηγία μέσα από το μάθημά μας.
Βλέπουμε, παιδιά, ότι παίρνουμε προτάσεις μέσα από το μάθημα...
για να καταλήξουμε στο γραμματικό φαινόμενο που μας εξηγεί το κάθε μάθημα.
Τις εγκλίσεις των ρημάτων.
Να θυμηθώ πάλι τι είπα μόλις. Έχω τρεις εγκλίσεις:
την οριστική, την υποτακτική και την προστακτική.
Πάμε να πάρουμε άλλη μία οδηγία. Τι μας λέει ο φίλος μας ο Σωτήρης;
Όταν είμαστε πάνω στο ποδήλατό μας, δεν φοράμε ακουστικά.
Θα γράψω πάλι τον αριθμό ένα.
[Η δασκάλα διαβάζει την πρόταση που γράφει στον πίνακα]
Παρατηρώ ότι το ρήμα μου είναι στην οριστική έγκλιση, δείχνει κάτι το βέβαιο...
αλλά δεν είναι μόνο του, έχει και κάτι μαζί του.
Έχει τη λεξούλα δε.
Θυμάται κανείς πως λέγεται μια πρόταση, όταν εμπεριέχει μέσα άρνηση;
Αυτή είναι μια αρνητική πρόταση, γιατί δεν μας λέει τι να κάνουμε, μας λέει τι να μην κάνουμε.
Πάνω στο ποδήλατο μας δεν φοράμε ακουστικά.
Εδώ το ρήμα μας είναι σε έγκλιση οριστική.
Θέλω να σκεφτείτε πώς μπορώ να φτιάξω τη δεύτερη πρότασή μου.
Ακριβώς όπως πριν!
Θέλω να φτιάξω πρόταση με το ρήμα να είναι σε έγκλιση υποτακτική.
Τι είναι η υποτακτική; Η υποτακτική είπαμε ότι έχει μπροστά το να.
Εδώ όμως έχω και κάτι άλλο που πρέπει να σκεφτώ,
δεν θα βάλω μόνο το να - γιατί μου λέει ότι δεν φοράμε.
Άρα, κάτι άλλο πρέπει να βάλω μαζί με το να, για να είμαι σωστή.
Για πάμε να το δούμε μαζί!
Τι θα πω;
Πάω στο β' πληθυντικό πρόσωπο, το εσείς, και τι θα πω;
Να φοράτε ακουστικά; Όχι! Να μη φοράτε ακουστικά.
Που όμως;
Πάνω στο ποδήλατό σας.
Άρα προσέχω ότι υπάρχουν και κάποιες άλλες λεξούλες που πρέπει να αλλάξω, όταν κάνω αυτές τις αλλαγές.
Άρα:
πάνω στο ποδήλατό σας να μη φοράτε ακουστικά.
Βλέπουμε λοιπόν ότι το δε έγινε μη.
Να μη φοράτε ακουστικά.
Εδώ λοιπόν, τι έγκλιση έχουμε;
Έχουμε υποτακτική, γιατί όπως είπαμε και πριν, έχω μπροστά το να.
Πάμε να φτιάξουμε και την τρίτη και τελευταία μορφή του ρήματος που θα χρησιμοποιήσω στο παράδειγμά μου.
Θα φτιάξω και την προστακτική.
Προστακτική είπαμε ότι συνήθως θα την δω στο β' ενικό πρόσωπο...
και θα δούμε μετά τα πρόσωπα της προστακτικής στη Γραμματική.
Τι θα πω εγώ σε κάποιον που θέλω να συμβουλεύσω ή να διατάξω για κάτι;
Πάνω στο ποδήλατό σου μη φοράς ακουστικά.
Προσέχω πάντα να αλλάζω ό, τι άλλο χρειάζεται.
Δεν μπορώ να πω εδώ, "πάνω στο ποδήλατό μας".
Πάνω στο ποδήλατό σου μη φοράς ακουστικά.
Και με αυτόν τον τρόπο έφτιαξα την τελευταία έγκλιση, η οποία είναι η προστακτική.
Άρα είδαμε μέχρι τώρα δύο παραδείγματα μέσα από το κείμενό μου,
όπου πήρα την οδηγία που μας δίνει στο κείμενο και την έφτιαξα με άλλους δύο τρόπους.
Πάμε τώρα στο βιβλίο μας, στην επόμενη σελίδα, να δούμε λίγο τη γραμματική μας.
Κάτω από την άσκηση 2, μας έχει τη θεωρία.
Τι λέει λοιπόν...
Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να χρησιμοποιούμε ένα ρήμα, ανάλογα μ' αυτό που φανερώνει κάθε φορά.
Όταν θέλουμε να δείξουμε ότι κάτι είναι βέβαιο ή πραγματικό, τότε χρησιμοποιούμε την οριστική.
Νάτο το πρώτο μας παράδειγμα!
Όταν θέλουμε να δείξουμε κάτι που επιθυμούμε ή περιμένουμε να γίνει, τότε χρησιμοποιούμε την υποτακτική.
Το δεύτερο παράδειγμα.
Όταν θέλουμε να παρακαλέσουμε, να προτρέψουμε ή διατάξουμε κάποιον να κάνει κάτι,
τότε χρησιμοποιούμε την προστακτική.
Η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική είναι οι εγκλίσεις του ρήματος.
Θέλω να κοιτάξετε έναν πίνακα που έχει από κάτω...
που μας δείχνει τις εγκλίσεις του ενεστώτα. Σήμερα ασχολούμαστε με τον ενεστώτα...
και έχει την οριστική ενεστώτα. Κοιτάξτε στον πράσινο πίνακα από κάτω.
Μας έχει πρασινισμένες τις καταλήξεις.
[Η δασκάλα διαβάζει την οριστική ενεστώτα]
Η υποτακτική, που ονομάζεται εξακολουθητική υποτακτική.
[Η δασκάλα διαβάζει την υποτακτική ενεστώτα]
Και η προστακτική, που θα δείτε ότι δεν έχει όλα τα πρόσωπα.
Για ποιον λόγο;
Πολύ απλά, όταν θέλω να προτρέψω κάποιον ή να τον διατάξω...
δεν μπορώ να διατάξω τον εαυτό μου. Άρα, διατάζω μόνο κάποιον σε β' πρόσωπο...
Ή στο β' ενικό ή στο β' πληθυντικό.
Και βλέπουμε ότι έχουμε: Διάβαζε και διαβάζετε.
Αφού τελειώσαμε με τη θεωρία μας, πάμε όλοι να ανοίξουμε το τετράδιο εργασιών...
στη σελίδα 50.
Ρίχτε μια ματιά στο φυλλάδιο, γιατί έχει κάποιες οδηγίες πάλι...
για το πώς να κινούμαι πάνω στο ποδήλατό μου.
Άρα μπορούμε να το δούμε συμπληρωματικά με το κύριο κείμενο που είδαμε σήμερα.
Πάμε να δούμε τι οδηγίες δίνει. Και θέλω, όσο διαβάζουμε τις οδηγίες αυτές,
να εντοπίσουμε τα ρήματα και να δούμε σε τι μορφή είναι.
Οδηγία νούμερο 40, λοιπόν!
[Η δασκάλα διαβάζει την οδηγία Ν. 40]
Το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνουμε είναι να απομονώσουμε το ρήμα που δίνει την οδηγία.
Δηλαδή, να διαλέγεις. Θα γράψω την οδηγία Ν. 40.
Να διαλέγεις.
Γράφω το ρήμα μου, και θα επανέλθω πάλι.
Να διαλέγεις προσεκτικά το μέρος που θα αφήνεις το ποδήλατό σου...
Τι είναι αυτό το σημαδάκι που έχει δίπλα στη λεξούλα ποδήλατό σου;
Είναι μια άνω τελεία.
Για να δούμε τι σημαίνει αυτό το σηματάκι...
Είναι ένα σημείο στίξης που δεν συναντάω πολύ συχνά...
αλλά, όταν το συναντώ, πρέπει να θυμάμαι ότι είναι ανάμεσα στο κόμμα και την τελεία.
Σταματάω για λίγο να διαβάζω, κάνω μία παύση...
όχι τόσο μεγάλη όσο η τελεία,
ούτε τόσο μικρή όσο το κόμμα.
Κάπου ανάμεσα!
Πάμε να δούμε την οδηγία Ν. 41.
Να σταματάς στις διαβάσεις για να περάσουν οι πεζοί.
Να σταματάς.
ΕσεΊς, όσο γράφω, θέλω να εντοπίσετε μία λεξούλα που έχω γράψει δύο φορές...
η οποία θα μας δώσει να καταλάβουμε τι έγκλιση είναι τα ρήματα που γράφω.
Αυτά τα δύο ρήματα τουλάχιστον, δεν ξέρω για παρακάτω...
42. Τήρησε αυστηρά τον Κ.Ο.Κ. και στις διαβάσεις "Πελεκάνου". Πάμε να δούμε!
Τήρησε.
Να και μια οδηγία λίγο διαφορετική από τις δύο προηγούμενες.
Τήρησε!
43. Να προσέχεις όταν πλησιάζεις σε ζώα. Να αφήνεις σε αυτά αρκετό χρόνο για να μετακινηθούν. Οι ξαφνικοί ήχοι τρομάζουν τα ζώα, γι' αυτό μη χρησιμοποιείς το κουδούνι.
Εδώ έχω τρία ρηματάκια. Να προσέχεις...
Να προσέχεις, να αφήνεις και μη χρησιμοποιείς το κουδούνι.
Και η τελευταία οδηγία, η οποία μας λέει:
Σε περίπτωση που υπάρχει δρόμος αποκλειστικά για ποδήλατα, να τον χρησιμοποιείς.
Θα τη γράψω εδώ.
Και θέλω τώρα να δούμε τι έγκλιση έχει χρησιμοποιηθεί σε κάθε οδηγία.
Πάμε!
Όπου βλέπω τη λεξούλα "να",
θυμάμαι -και εδώ να είναι απλά έχει την απόστροφο-...
ότι η έγκλισή μου είναι η υποτακτική.
Άρα σε αυτές τις περιπτώσεις έχω υποτακτική.
Θα το γράψω δώ μία φορά και εσείς θα θυμάστε ότι όπου βλέπω το να,
έχω υποτακτική.
Και έχω σε δύο σημεία όπου δεν έχω το να: εδώ λέει τήρησε...
τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Άρα έχω προστακτική.
Και εδώ, το μη χρησιμοποιείς...
Το "μη χρησιμοποιείς", λοιπόν, είναι ανάλογα πώς το συναντάω στην πρόταση.
Λοιπόν παιδάκια, σήμερα κάναμε ένα πολύ ωραίο μάθημα Κυκλοφοριακής Αγωγής στο μάθημα της Γλώσσας.
Είδαμε κάποια από τα σήματα που πρέπει να ακολουθούμε, τα οποία όμως δεν είναι καινούργια...
γιατί τα είχαμε δει και πέρσι, στη Μελέτη Περιβάλλοντος, στη Γ' δημοτικού.
Βλέπουμε ότι η γλώσσα είναι σημαντική παντού, τη συναντάμε παντού.
Και είναι σημαντική ακόμα για το πώς κυκλοφορώ στο δρόμο, για να ξέρω τους κανόνες.
Αυτά από εμένα. Να είστε καλά! Καλή συνέχεια!
