Γλώσσα - Δημιουργία Προτάσεων - Α' & Β΄Δημοτικού Επ. 40

Γεια σας!

Λέγομαι Γιώτα Κοσμοπούλου

και σήμερα θα μάθουμε να φτιάχνουμε προτάσεις.

Οι άνθρωποι πάντα είχαν την ανάγκη να επικοινωνήσουν,

να πουν στους άλλους τι αισθάνονται,

τι κάνουν, τι βλέπουν γύρω τους.

Όταν θέλουμε να πούμε κάτι

ή να γράψουμε κάτι σε κάποιον,

βάζουμε λέξεις σε σειρά.

Σε μια οποιαδήποτε σειρά όμως;

Για να δούμε.

Γιάννης λουλουδια ο ποτίζει τα

Αν τις βάλω σε αυτή τη σειρά,

μπορείτε να καταλάβετε τι λέει;

Μπορείτε να το διαβάσετε;

Μαλλόν όχι.

Τουλάχιστον όχι εύκολα.

Θα πρέπει να τις βάλω σε μία τέτοια σειρά

έτσι ώστε να βγαίνει νόημα

και να μπορέσω να επικοινωνήσω.

Για να δούμε τώρα.

Ο Γιάννης ποτίζει τα λουλούδια.

Νομίζω ότι τώρα είναι καλύτερα.

Μπορείτε να καταλάβετε εύκολα αυτό που θέλω να πω.

Αυτό που δημιουργήσαμε μόλις τώρα

λέγεται πρόταση.

Πρόταση λέμε

κάθε ολοκληρωμένη φράση

κάθε κουβεντούλα, μικρή ή μεγάλη,

που έχει νόημα.

Πάμε να φτιάξουμε μερικές προτασούλες.

Κοιμάμαι.

Ζωγραφίζω.

Η Μαρία διαβάζει.

Τρέχεις γρήγορα.

Ο Μάνος και ο Δημήτρης παίζουν.

Όταν γράφουμε μια πρόταση,

βλέπουμε και από τα παραδείγματά μας,

ότι ξεκινάμε πάντα με κεφαλαίο στο πρώτο γράμμα

και τελειώνουμε βάζοντας τελεία.

Στον προφορικό λόγο,

δηλαδή όταν μιλάμε,

αυτή η τελεία φαίνεται διαφορετικά.

Συνήθως τη στιγμή που ολοκληρώνουμε μία πρόταση

παίρνουμε μία μικρή ανάσα.

Όταν θέλουμε να το γράψουμε,

αυτή η ανασούλα γίνεται τελεία.

Το βασικό συστατικό μιας πρότασης,

ο πυρήνας της, το κέντρο της

είναι το ρήμα.

Ρήμα είναι η λέξη εκείνη,

τι κάνω;

Πάμε να κάνουμε αυτή την ερώτηση στα παραδείγματά μας

και να βρούμε τα ρήματα που υπάρχουν σε αυτές.

Κοιμάμαι.

Τι κάνω;

Κοιμάμαι.

Αυτό είναι και το ρήμα μου.

Ζωγραφίζω.

Τι κάνω;

Ζωγραφίζω.

Αυτό είναι και το ρήμα.

Η Μαρία διαβάζει.

Τι κάνει η Μαρία;

Διαβάζει.

Τρέχεις γρήγορα.

Τι κάνεις;

Τρέχεις.

Ο Μάνος και ο Δημήτρης παίζουν.

Τι κάνει ο Μάνος και ο Δημήτρης;

Παίζουν.

Αυτό είναι και το ρήμα μου.

Παίζουν.

Το ρήμα μας είναι τόσο δυνατό και σημαντικό

που από μόνο του μπορεί να αποτελεί μία πρόταση.

Όπως φαίνεται και εδώ.

Κοιμάμαι.

Ζωγραφίζω.

Είναι από μόνα τους προτάσεις.

Γύρω από αυτό

υπάρχουν όλες οι πληροφορίες

που θέλουμε να δώσουμε σε ένα μήνυμα.

Πρόσωπα, ζώα, πράγματα.

Και απαντούν στις ερωτήσεις:

Ποιος κάνει κάτι;

ή τι κάνει;

Για να δούμε κάποιες προτάσεις ακόμα.

Παίζω σκάκι.

Παίζεις κρυφτό.

Ο Κοσμάς παίζει στο δωμάτιό του.

Παίζουμε κυνηγητό.

Παίζετε με τα παιχνίδια σας.

Ο Κώστας και η Γιώτα παίζουν στον υπολογιστή.

Εδώ το ρήμα μου είναι το ρήμα παίζουν.

Για να εστιάσουμε τώρα

και να ρωτήσουμε και να βρούμε.

Ποιος παίζει;

Πάμε να κάνουμε αυτή την ερώτηση για όλες τις προτάσεις μας.

Παίζω σκάκι.

Ποιος παίζει;

Εγώ. Δεν το βλέπω γραμμένο, όμως εύκολα μπορώ να το καταλάβω.

Παίζεις κρυφτό.

Ποιος παίζει;

Εσύ.

Ούτε εδώ είναι γραμμένο

όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω πολύ εύκολα.

Ο Κοσμάς παίζει στο δωμάτιό του.

Ποιος παίζει;

Ο Κοσμάς.

Εδώ είναι γραμμένο το πρόσωπο μου.

Παίζουμε κυνηγητό.

Ποιος παίζει εδώ;

Εμείς.

Εμείς.

Δεν είναι ούτε εδώ γραμμένο

όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω πολύ εύκολα.

Παίζετε με τα παιχνίδια σας.

Ποιοι παίζετε;

Εσείς.

Ούτε εδώ είναι γραμμένο

όμως πάλι μπορώ να το καταλάβω εύκολα.

Ο Κώστας και η Γιώτα παίζουν στον υπολογιστή.

Ποιοι παίζουν στον υπολογιστή;

Ο Κώστας και η Γιώτα.

Αυτά είναι τα πρόσωπα.

Όπως βλέπουμε κάποιες φορες

το πρόσωπο που απαντά στην ερώτηση,

ποιος κάνει κάτι,

δεν υπάρχει.

Και αυτό συμβαίνει γιατί στην Ελληνική γλώσσα

η κατάληξη του ρήματος μπορεί να μας βοηθήσει

και να το καταλάβουμε.

Οπότε δεν χρειάζεται να το γράψουμε.

Μπορούμε να το καταλάβουμε μόνοι μας.

Το γράφουμε μόνο αν θέλουμε να το τονίσουμε για κάποιο λόγο.

Πάμε τώρα να δημιουργήσουμε προτάσεις

ξεκινώντας από ένα ρήμα.

Θα ξεκινήσω αρχικά με το ρήμα διάβάζω.

Θα ρωτάω ποιος; και τι;

και έτσι, σιγά σιγά

θα φτιάξω τις προτάσεις μου.

Ξεκινώ.

Διαβάζω ένα παραμύθι.

Κράτησα το ρήμα μου ίδιο.

Το ρήμα διαβάζω.

Το ποιος διαβάζει

εδώ είναι πολύ εύκολο να το βρω.

Είναι το "εγώ" και δεν χρειάζεται να το γράψω,

το πρόσωπο.

Τι διαβάζω;

Ένα παραμύθι.

Άλλη προτασούλα.

Ο Γιώργος διαβάζει ένα βιβλίο.

Ρώτησα, ποιος;

Είπατε είναι η λέξη Γιώργος, την έγραψα.

Ρώτησα, τι;

Βρήκα τη λέξη βιβλίο

και την έγραψα.

Έτσι, δημιουργήθηκε όλη μαζί μια πρόταση.

Ο Γιώργος διαβάζει ένα βιβλίο.

Άλλη προτασούλα.

Η Άννα και η Ελένη διαβάζουν ένα ποίημα.

Ρώτησα, ποιος;

Έγραψα την Άννα και την Ελένη.

Ρώτησα, τι;

Βρήκα τη λέξη ποίημα.

Τα έβαλα όλα μαζί και δημιουργησα μία πρόταση.

Η Άννα και η Ελένη διαβάζουν ένα ποίημα.

Τώρα πάμε να θυμηθούμε αυτό που είπαμε στην αρχή.

Πως να βάζουμε λέξεις στη σωστή σειρά

και να σχηματίζουμε προτάσεις.

Μεγάλη προσοχή...

Είναι να μην ξεχάσω όταν ξεκινήσω την πρόταση μου

να ξεκινήσω με κεφαλαίο γραμματάκι.

Και όταν θέλω να την ολοκληρώσω, να βάλω τελεία.

Έχω κάποιες λέξεις μπροστά μου.

ο παίζει Άρης σκάκι με Λουκά τον

Έτσι όπως είναι οι λέξεις

δεν μπορώ να βγάλω κάποιο νόημα.

Θα πρέπει να τις βάλω σε μία διαφορετική σειρά

ώστε να δημιουργηθεί σωστή προτασούλα και να μπορώ να καταλάβω τι λέει.

Για παράδειγμα.

ο Άρης παίζει σκάκι με τον Λουκά

Τις έβαλα σε αυτή τη σειρά

και μπορώ να καταλάβω τι λέει.

Όμως σίγουρα έχω κάνει δύο λάθη.

Μπορείτε να τα βρείτε;

Το βλέπω και γω ξανά.

Α ναι!

Ξέχασα να βάλω κεφαλαίο και τελεία.

Πάμε να τα βάλουμε, για να είναι σωστή η πρόταση μου.

Τώρα έγινε έτσι.

Ο Άρης παίζει σκάκι με τον Λουκά.

Κεφαλαίο και τελεία.

Είμαι σωστή, άρα τελείωσα.

Συνεχίζω με άλλες λεξούλες και να τις βάλω και αυτές σε σειρά.

Έχω τις λέξεις: κασετίνες οι μολύβια των είναι μαθητών γεμάτες

Σίγουρα δεν καταλαβαίνω τι λέει.

Θα προσπαθήσω να τις βάλω σε μια σειρά

έτσι ώστε να καταλάβω.

Και αυτή τη φορά δεν θα ξεχάσω να βάλω κεφαλαίο στην αρχή

ούτε τελεία στο τέλος.

Τις έβαλα λοιπόν. Και τώρα λέει:

Οι κασετίνες των μαθητών είναι γεμάτες μολύβια.

Με κεφαλαίο και τελεία.

Καταλαβαίνω τι λέει.

Η πρόταση μου είναι σωστή.

Μπορώ να αλλάξω τη σειρά των λέξεων,

ή να βάλω τις λέξεις με διαφορετική σειρά,

έτσι ώστε πάλι να βγάζει νόημα η πρόταση μου;

Ναι μπορώ.

Τι λέτε γι αυτό;

Γεμάτες μολύβια είναι οι κασετίνες των μαθητών.

Καταλαβαίνω τι λέει.

Απλά έχω αλλάξει κάποιες λεξούλες και τις έχω βάλει σε διαφορετική σειρά.

Γενικά μπορούμε πάντα να τοποθετήσουμε με διαφορετική σειρά τις λέξεις της πρότασης

ανάλογα με το τι θέλουμε να τονίσουμε κάθε φορά.

Έχω μία πρόταση:

Τα παιδιά παίζουν κρυφτό στην αυλή.

Ποιο είναι το ρήμα μου;

Τι μου δείχνει τι κάνουν;

Το παίζουν.

Αυτό είναι το ρήμα μου.

Ποιοι παίζουν;

Τα παιδιά.

Αν θέλω να το τονίσω, το βάζω μπροστά.

Έτσι η πρόταση μου γίνεται.

Τα παιδιά παίζουν κρυφτό στην αυλή.

Τι παίζουν τα παιδιά;

Τα παιδιά πάιζουν κρυφτό.

Αν θέλω να το τονίσω, θα βάλω το κρυφτό μπροστά μπροστά.

Έτσι, η προτασούλα μου θα γίνει

Κρυφτό παίζουν τα παιδιά στην αυλή.

Που παίζουν τα παιδιά;

Στην αυλή.

Αν θέλω να τονιστεί αυτό,

τότε αυτό είναι που θα βάλω μπροστά.

Και έτσι η πρόταση μου θα γίνει.

Στην αυλή παίζουν κρυφτό τα παιδιά.

Μια πρόταση μπορώ να τη μεγαλώσω

και να της εντάξω πάρα πολλές πληροφορίες μέσα.

Αρκεί να κάνω κάποιες ερωτησούλες.

Κάποιες βασικές που βοηθούν πάντα, είναι:

το τι, το πού, το πώς, και το πότε.

Έχω μια απλή πρόταση.

Το λεωφορείο ήρθε.

Τι λεωφορείο ήταν αυτό που ήρθε;

Σχολικό.

Το εντάσσω μέσα στη πρότασή μου

και έτσι αυτή γίνεται...

Το σχολικό λεωφορείο ήρθε.

Πότε ήρθε;

Το σχολικό λεωφορείο;

Το σχολικό λεωφορείο ήρθε νωρίς.

Άλλη μια λεξούλα που μου δείχνει πότε ήρθε το λεωφορείο.

Το βάζω μέσα στην πρόταση,

μεγαλώνει εκείνη η πρόταση.

Και..

Το σχολικό λεωφορείο ήρθε νωρίς σήμερα.

Προσθέτω και τη λέξη σήμερα

και γίνεται ακόμα πιο μεγάλη.

Πάμε να κάνουμε κάποια παραδείγματα πάνω σε αυτό

έτσι ώστε να μεγαλώσουμε τις προτάσεις μας.

Έχω μια προτασούλα μικρή.

Θα κάνω μία ερώτηση,

και αυτή θα πρέπει να τη βάλουμε μέσα στην πρόταση

έτσι ώστε αυτή να μεγαλώσει.

Η πρόταση η πρώτη που έχω είναι:

Εμείς γράφουμε.

Θα κάνω μια ερώτηση.

Την ερώτηση, πού;

Πού γράφουμε;

Γιατί το ρήμα μου σε αυτή την πρόταση είναι γράφουμε.

Αυτό είναι αυτό που μας δείχνει τι κάνουμε.

Ρωτάω λοιπόν, πού;

Και λέω για παράδειγμα, στο τετράδιο.

Άρα η πρόταση μου θα γίνει.

Εμείς γράφουμε στο τετράδιο.

Μπήκε μέσα στην πρόταση η πληροφορία αυτή,

μεγάλωσε η προτασούλα μου.

Άλλο παραδειγματάκι.

Έχω μία πρόταση που λέει,

Η Χαρά ζωγραφίζει.

Ποιο είναι το ρήμα μου εδώ;

Τι κάνει η Χαρά;

Ζωγραφίζει.

Αυτό είναι και το ρήμα.

Αν θέλω να τη μεγαλώσω και ρωτήσω, τι;

Τι ζωγραφίζει;

Η πρόταση μου μπορεί να γίνει έτσι

ζωγραφίζει ένα λουλούδι.

Όλα μαζί.

Η Χαρά ζωγραφίζει ένα λουλούδι.

Η πρόταση μου μεγάλωσε απαντώντας σε αυτή τη μικρή ερωτησούλα.

Έχω και ένα άλλο παράδειγμα.

Ο Γιάννης τρέχει.

Ποιο είναι το ρήμα εδώ;

Τι κάνει ο Γιάννης; Τρέχει.

Αυτό είναι το ρήμα της πρότασης.

Άμα ρωτήσω, πώς;

Πώς τρέχει;

Και το εντάξω στην πρόταση μου...

Ο Γιάννης τρέχει γρήγορα.

Μας δείχνει πώς τρέχει ο Γιάννης.

Το έβαλα μέσα στην προτασούλα μου

και αυτή μεγάλωσε.

Τώρα θα σας προτείνω ένα παιχνίδι για να το παίξετε και στο σπίτι.

Χρειάζομαι πολύ λίγα πράγματα.

Ένα χαρτί,

μπορείτε να κόψετε κάτι από το τετράδιο σας

ή ένα λευκό χαρτί που έχετε στο σπίτι

ή απλό χαρτόνι

που μπορείτε να έχετε

και μπορείτε να γράψετε σε αυτό

κάποιες προτάσεις.

Μην ξεχάσετε το πρώτο να είναι κεφαλαίο, 317 00:12:00,520 --> 00:12:01,980 το πρώτο γραμματάκι

και να τελειώνει η προτασούλα σας πάντα σε τελεία. Έχω γράψει:

Ο Πάνος γράφει.

Η Μαίρη τραγουδάει.

Το παιδί τρέχει.

Και τέλος,

O σκύλος γαβγίζει.

Ύστερα θα χρειαστούμε ένα απλό ψαλιδάκι

και θα κόψουμε αρχικά

την κάθε πρόταση

ξεχωριστά από τις άλλες.

Εσείς μπορείτε να γράψετε όσες προτάσεις επιθυμείτε.

Όσο πιο πολλές τόσο πιο πολυ πλάκα μπορεί να έχει.

Παίρνω μία μία τις προτάσεις μου και κόβω ξεχωριστά τη κάθε λεξούλα.

Στην συγκεκριμένη,

"Το παιδί τρέχει."

κόβω το "Το"

"παιδί"

άλλη λεξούλα το "παιδί",

και "τρέχει".

Επαναλαμβάνω το ίδιο και για τις υπόλοιπες.

Παίρνουμε δηλαδή το χαρτάκι μας που έχουμε γράψει την προτασούλα μας

"Ο Πάνος γράφει."

και χωρίζω μία μία τη λέξη,

έτσι ώστε να είναι ξεχωριστά.

"Ο"

"Πάνος"

"γράφει"

Ανακατεύουμε όλα μας τα χαρτιά έτσι ώστε να μπερδευτούν

καλά καλά οι λέξεις μεταξύ τους.

Και πάμε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με αυτές.

Πείτε τη λέξη "Πάνος".

Να τη.

Και τη λέξη "Το"

Ταιριάζει;

Μπορώ να πω "Το Πάνος";

Όχι, αυτό δεν είναι σωστό.

Αυτομάτως το γυρίζω πίσω

και παίρνω το "Ο" που βρήκα μπροστά μου.

"Ο Πάνος".

"Ο Πάνος..."

Θέλει και ένα ρηματάκι για να γίνει ολόκληρη πρόταση.

"Ο Πάνος τρέχει".

Μια χαρά ταιριάζει αυτό. Το κρατάω.

Μου έχουν μείνει άλλα χαρτάκια.

"γράφει"

"παιδί."

και "Το".

Μπορώ να το βάλω σε αυτή τη σειρά;

Όχι, δεν μπορώ να το βάλω σε αυτή τη σειρά.

Δεν βγάζει κάποιο νόημα.

Και επίσης, το κεφαλαίο δεν είναι μπροστά

και η τελεία δεν είναι στο τέλος της πρότασης.

Συνεπώς, θα πρέπει να τα βάλω σε διαφορετική σειρά.

Για να δω.

Εφόσον η τελεία είναι σε αυτό το χαρτάκι θα τη βάλω στο τέλος.

Το "παιδί" είναι για χαρά εδώ..

και λείπει και το "Το", με το κεφαλαίο αρχηγό, μπροστά-μπροστά.

Το παιδί γράφει.

Ο Πάνος τρέχει.

Δημιούργησα έτσι δύο διαφορετικές προτασούλες.

Αν έχω πάρα πολλές προτάσεις γραμμένες και πολλά χαρτάκια

τότε μπορεί να βγει και κάτι πολύ αστείο στις προτάσεις σας.

Για δοκιμάστε το στο σπίτι

να δείτε τι θα βγάλετε.

Ποιές θα είναι οι προτάσεις που θα φτιάξετε;

Όμως μην ξεχάσετε ποτέ,

στην αρχή να έχει η προτασούλα σας πάντα κεφαλαίο και στο τέλος

να ολοκληρώνεται με τελεία.

Πάμε τώρα στον πίνακα να δημιουργήσουμε προτασούλες ξεκινώντας από ένα διαφορετικό ρήμα.

Το ρήμα μας αυτή τη φορά είναι το ρήμα

"γράφω".

Θα δημιουργήσουμε τις προτάσεις μας

ενώ σκεφτόμαστε τις ερωτησούλες που είπαμε και πριν.

Ποιος;

και τι;

Απαντώντας σε αυτές, θα μεγαλώσουμε τις προτάσεις μας.

Παράδειγμα.

Τι κάνω αυτή τη στιγμή; Γράφω.

Είναι από μόνο του μία προτασούλα.

Οπότε τη δεχόμαστε και σταματάει εκεί.

Ο Άρης

γράφει

ένα

γράμμα.

Έβαλα και κεφαλαίο όταν ξεκίνησα, έβαλα και τελεία όταν ολοκλήρωσα.

Το ρήμα μου εδώ είναι το "γράφει".

Τι κάνει ο Άρης; Γράφει.

Αυτό είναι και το ρήμα μου. Να το.

Ποιος γράφει; Ο Άρης.

Τι γράφει;

Ένα γράμμα.

Άλλο ένα παράδειγμα.

Τα παιδιά

γράφουν

ένα ποίημα.

Ποιο είναι το ρηματάκι μου σε αυτή την πρόταση;

Που έχει και κεφαλαίο, έχει και τελεία.

Άρα είναι σωστή.

Τι κάνουν τα παιδιά;

Γράφουν.

Αυτό είναι το ρήμα μου.

Ποιοι γράφουν;

Τα παιδιά.

Τι γράφουν;

Ένα ποίημα.

Μεγάλωσα την πρόταση μου,

απάντησα τις ερωτήσεις μου, είναι όλα μέσα

και η πρόταση μου αυτή είναι σωστή.

Ευχαριστούμε πολύ που παρακολουθήσατε το μάθημα.

Καλή σας συνέχεια.