Almennar kröfur og eftirstæðar kröfur

Við erum þá komin að því að fjalla um almennar kröfur sem eru í hundruðustu og þrettándu grein og svo eftirstæðar kröfur í hundruðustu og fjórtándu og [UNK] að lokum fjalla um ákvæði hundruðustu og fimmtánda greinar sem ég er búinn að minnast á í, í fyrri, þessum tveimur litlu fyrirlestrum sem ég er búin að setja inn á netið. En þá ætla ég að tala aðeins um, um almennar kröfur. Eins og þið sjáið ef við lesum ákvæði hundruðustu og þrettándu greinar þá stendur: næstar kröfur samkvæmt hundrað, kröfu [UNK] hundraðasta og níunda til hundraðasta og tólftu grein ganga allar aðrar kröfur á hendur þrotabúi að réttri tiltölu við fjárhæð hverrar nema þær sem eru taldar í hundruðustu og fjórtándu grein. Þetta er í raun neikvæð skilgreining á almennum kröfum. Þær eru þá allar þær sem ekki njóta forgangs eftir fyrrgreindum ákvæðum hundruðustu og níundu til hundruðustu og tólftu greinar og eru ekki klipptar af eftir reglum hundruðustu og fjórtándu greinar. Þetta svipar til skilgreiningar á samningskröfum við neyðarsamningsferli. Það er að segja [HIK: all], það er, þetta er raunverulega meginregla. Meginreglan er sú að kröfur falli í þennan flokk, hundruðustu og þrettándu greinar nema að þær njóti forgangs eða eru eftirstæðar. Þannig að það eru, hugsunin er sú að það er fjallað um lögbundin áhrif gjaldþrotaúrskurðar á kröfur í nítugustu og níundu grein. Þar á að reikna þær upp á úrskurðardegi eins og þið munið, umbreyta erlendum kröfum í íslenskar kröfur miðað við gengi erlendra gjaldmiðla, miðla, gagnvart íslensku krónunni á úrskurðardegi. Þannig fæst stillimynd á kröfurnar og það er stillimyndin sem er notuð þegar að við erum að úthluta verðmætum úr þrotabúinu, þegar búið er að greiða forgangskröfur því eins og fram kemur í ákvæðinu þá er það, eru þær að réttri [UNK] tiltölu við fjárhæð hverra sem þýðir að þeirra innbyrðis jafnræði milli almennra kröfuhafa. Nú það eru margir, margir dómar, bæði héraðsdómar, Landsréttar og Hæstaréttar sem hafa fjallað um það hvort menn eigi almenna kröfu á hendur þrotabúi. Við getum ekkert verið að fjalla um það hér. Þær geta verið af ýmsum toga, uppgjör samninga, gagn kvæmir samningar, loforð, vinnuréttar einhvers konar, ekki sem sagt, sem fellur undir hundrað og tólf heldur hugsanlega verktaka vinna eða einhver slík og litbrigðin eru óteljandi. Þannig að það er ekki eitthvað sem við skoðum við fókuserum á hvaða kröfum er lýst, sem sagt, er skipað framar og hvaða kröfur eru, er skipað aftar og þannig fáum við flokk almennra kröfuhafa sem njóta þar innbyrðis jafnræðis. En það eru eins og ég sagði þá er samkvæmt lögskýringarsjónarmiðum þá eru allar undantekningar frá þessari meginreglu að túlkaðar þröngt og í vafa ætti að taka þann kostinn við lögskýringu undantekningarákvæðanna sem er, fellur betur að meginreglunni um jafnræði kröfuhafa. Og svo munið þið líka að menn verða að setja í kröfulýsinguna sína að þeir ætli sér að njóta sérstöðu í skuldaröðinni. Ef þeir taka ekkert fram í, þetta er sem sagt í annarri málsgrein hundruðustu og sautjándu greinar, nú þá er litið svo á að þeir [HIK: fa] felli sig við stöðu sína sem almennur kröfuhafi. Þetta, þetta er þetta og menn, menn geta glatað rétti ef menn bera ekki fyrir sig að eiga þarna forgang við gjaldþrotaskiptin. En þá ætla ég að víkja að eftirstæðu kröfunum og þær eru í hundruðustu og fjórtándu grein. Hér er notuð sú [HIK: lag] lagatækni að þær eru innbyrðis réttháar, það er að segja í, að baki kröfum segir í ákvæðinu samkvæmt hundruðustu og níundu til hundruðustu og þrettándu grein koma eftirtaldar kröfur í þeirri röð sem hér segir: og þá er fyrst kannski, af því að, víkja að því af hverju er verið að fjalla um eftirstæðar kröfur, því það er alveg augljóst að þegar að félagið er gjaldþrota eða einstaklingur er gjaldþrota þá er útilokað, ég meina ef hann gæti borgað eftirstæðar kröfur þá væri hann líklegast ekki komin í gjaldþrotaskipti. Þannig að menn velta því oft fyrir sér þegar menn koma að þessu, að þessu hérna réttarfari: af hverju er verið að fjalla eitthvað um eftirstæðar kröfur? En þetta hefur samt þýðingu því þarna er verið að klippa aftan af almennum kröfum, oft svona aukaliði og fleira sem getur bæst ofan á kröfurnar, til þess að þær hafi þessa ákveðnu stillimynd á úrskurðardegi. [HIK: Kra] það, það halla til dæmis vextir áfram á kröfur þótt að úrskurðardagur sé kominn við gjaldþrotaskipti en reglur gjaldþrotaskiptalaga segja þá að þessir aukaliðir þeir hlaðist ekki ofan á almennu kröfuna heldur njóti þeir þá stöðu sem eftirstæð krafa. Þetta vitum við að því hvað er talað um þetta í fyrsta tölulið hundruðustu og fjórtándu greinar til að mynda. Þannig að þýðing, þýðing hundruðustu og fjórtándu greinar er einkum þessi: að ef hún væri ekki til staðar þá mundu þessar kröfur hugsanlega og líklegast falla inn í flokk almennra krafna og hérna í öðru, sem sagt, meginatriðið hér: það er verið að skera á milli og skapa skörp skil á úrskurðardegi og, sem sagt, afmarka almennar kröfur á þennan hátt. Ef við förum yfir þessa og það er kannski skýrist ágætlega af þessum dómi, sex hundruð, fimmtíu og fimm, tvö þúsund og níu sem fjallað er um í lið fimm, sjö, tveir. En, sem sagt, þar sést þetta svolítið skýrt þessi dómur, [UNK] við skulum taka fyrst töluliðinn. Þarna er verið að fjalla um það að ef þú átt kröfu eftir hundruðustu og tólftu, hundruðustu og þrettándu grein að þá falla kröfur um vexti, verðbætur, gengismun og kostnað af innheimtu kröfu að því marki sem það hefur fallið til eftir að úrskurður gekk um að búið sé tekið til gjaldþrotaskipta. Nú, þessi dómur, sex hundruð, fimmtíu og fimm, tvöþúsund og níu hann fjallar ekkert um, hann fjallar ekkert um í sjálfu sér, þetta er ekki ágreiningur um hundruðustu og fjórtándu grein. Þetta er hins vegar, þarna sést hvernig hundraðasta og fjórtándu grein, svona samspilið milli hennar og almennra krafna við gjaldþrotaskipti og svona út frá jafnræðinu og svona praktíska, raunverulega þýðingu hundruðustu og fjórtándu greinar. Þarna vor, var sem sagt ágreiningur milli Söfnunarsjóðs lífeyrisréttinda. Söfnunarsjóðurinn hafði keypt tvö skráð skuldabréf á Samson eignarhaldsfélag og nú var Samson eignarhaldsfélag kominn í gjaldþrotaskipti. Og í kjölfar gjaldþrotaskiptanna þá lýsti lífeyrissjóðurinn tveimur kröfum. [UNK] lýstu tveimur kröfum vegna tveggja skuldabréfa og eins og þegar að skiptastjórinn fór að skoða nánar kröfulýsinguna þá sást að þarna hafði verið gjaldfelld þessi bréf og þau hefðu verið dráttarvaxta reiknuð til úrskurðardags. [UNK] lýst var önnur krafan tvö hundruð og níu milljónir, rétt rúmar, og hin hundrað, áttatíu og tvær milljónir tæpar. Það var skoðað, það var sem sagt ágreiningur um þessar tvær kröfur og útreikning þeirra. Og þarna var skoðað og farið ofan í efni kröfunnar hvort það hefði verið heimilt að gjaldfella þessar kröfur og dráttarvaxta reikna til úrskurðardags. Og þarna var komist að því að það var ekki heimilt. Þannig varð að reikna kröfuna aftur eftir skilmálum bréfanna, umsömdum, og þar var þá önnur krafan, sú fyrri sem var rúmar tvö hundruð og níu milljónir lækkaðar um sjö milljónir, tvö hundruð og tvær milljónir, og seinni krafan sem var [HIK: tæ], rétt tæpar hundrað áttatíu og tvær milljónir, hún var lækkuð niður í hundrað sjötíu og fimm milljónir. Það er að segja um sex milljónir. Nettó niðurstaðan af þessu öllu var að krafan, kröfurnar voru samanlagðar lækkaðar um þrettán milljónir eins og þær stóðu í kröfuskránni þannig að almennar kröfur Söfnunarsjóðs lífeyrisréttinda í, sem sagt almennar kröfur þessara, þessa lífeyrissjóðs voru lækkaðar um þrettán milljónir með því að þessar, þessir liðir annars vegar [HIK:mátt] áttu þeir ekki rétt á að, hérna, reikna sér þessa dráttarvexti og hugsanlega vexti sem að innheimtukostnaður og fleira átti að falla til eftir úrskurðardag. Það var [UNK] ekki kominn vanefndir áður en félagið varð gjaldþrota. En eins svona praktísk þýðing, þó þetta sé ekki beinlínis verið að deila um hundruðustu og fjórtándu grein þá sést hvernig þetta getur skipt máli við útreikning krafna, almennra krafna og þennan, þessa stillimynd sem ég var að tala um sem á að fást af kröfunni á úrskurðardegi. Nú, í öðrum töluliði er fjallað um févíti einkaréttarlegs eðlis nema að því leyti sem skaðabætur felast í þeim. Það eru í sjálfu sér engir dómar sem hafa fallið um þetta en maður gæti hugsað sér að sem dæmi um févíti sem að skaðabætur felast líka þá er það til dæmis verktakasamningar um dagsektir, umsamin févíti eða dagsektir fyrir hvern dag sem að bygging tefst eða eitthvað slíkt. En, en [HIK: þe] þetta er bara eitthvað sem að, hérna, þarf að fá úrskurð dómstóla um hvað, hvaða kröfuliðir gætu þarna fallið undir. En ég held að dagsektir í verktakaviðskiptum mundi sannarlega verða að teljast vera, sem sagt, almenn krafa ekki falla þarna undir eftirstæðar kröfurnar. En ef þetta er einhvers konar, beinlínis einhver svona refsing eða refsikennd viðurlög og þá fara þau þarna aftast. En samt auðvitað ekki refsing í skilningi refsiréttar heldur einkaréttarlegs eðlis. Nú, kröfur um gjafir. Hérna vísum við bara inn í kröfuréttinn og samningaréttinn. Hvað eru gjafakröfur? Þessi dómur við erum búin að skoða hann. Þessi dómur, fjögur hundruð og sextán, tvö þúsund og tíu, þetta er Steven Andrew Jack, þetta er einn af fyrstu dómurum um kaupauka, munið þið? Slitastjórnin var að velta fyrir sér og krafðist þess að þessi kaupauki að honum yrði skipað með, meðal eftirstæðra krafna því að þetta væri gjöf en Hæstiréttur sagði nei og þar er bara skýring innan úr kröfurétti. Og skýring á gjafahugtakinu er þetta gjafaloforðshugtakið, teygt og [HIK: lá] látið, athugið hvort það mundi passa yfir það réttarsamband sem þarna var á ferðinni. Og Hæstiréttur sagði: nei, þetta var ekki einhliða loforð bankans um að greiða kaupaukann. Það var alltaf háð ýmsu, meðal annars einhvers konar vinnuframlagi starfsmannsins. Þó að þetta væri ekki endurgjald fyrir vinnu þá var það háð því að hann væri í, í starfinu og svona væri í, í sambandi við starfssambandi við félagið. Þannig að þetta gat ekki verið gjafaloforð. Og þetta var fellt raunverulega eins og þið muni undir almennar kröfur. Nú, svo eru víkjandi kröfur og þær eru þarna í fjórða tölulið. Og það er þannig að, að það eru dæmi um að menn semji um það að þeirra lán séu víkjandi eða greiðist [HIK: af] fyrr, að loknum öllum kröfum [UNK] aftastar eða standi aftast í kröfuhafaröðinni eða þó að það væri réttar að segja réttindaröðinni ef við erum að vinna með hugtökum héðan innan úr skuldaskilarétti. Það eru svona subordinated eða víkjandi lán heita þau. Þetta, þetta eru sem sagt og dæmi um það eru í þessum dómi fjögur hundruð og fimmtíu, tvö þúsund og tólf. Þarna var lán sem hafði verið veitt til félags, Credit Suisse, sem er svissneskur banki, og Kaupþing. Og Credit Suisse hafði veitt þetta, þetta var rafrænt skuldabréf og í, það var skoðað bæði útgáfu lýsingar bréfanna og sérstakir verðskilmálar. Og það, í [HIK: verðskil] skilmálunum kom fram að þetta væri víkjandi skuldabréf. Og í skilmálunum kom fram að þau væru eftirstæði innan sviga subordinated sem, hérna, er enska þýðingin. Og síðan líka var í útgáfu lýsingu vísað til þess að þetta væru víkjandi lán. Þar með hafði verið samið um að mati héraðsdóms og staðfest af Hæstarétti að um væri að ræða víkjandi lán. Það er að segja [HIK: lá] kröfu sem um hefði verið samið að viki fyrir öllum öðrum kröfum og þess vegna er það sett í fjórða tölulið, hundruðustu og fjórtándu greinar allra neðst nema hvað að kröfur um vexti, verðbætur og gengismun og, og kostnað af innheimtu kröfu eftir öðrum til fjórða tölulið og hafa fallið eftir að úrskurður gekk um að búið sé tekið til gjaldþrotaskipta. Það er víst að vísu sett í fimmta tölulið og [UNK] og [UNK] en þetta eru aukaleiðir. Þannig að í fjórða tölulið er, er raunverulega síðustu kröfurnar. Þarna eru svona efniskrafa þar sem um hefur verið samið að víki fyrir öllum öðrum kröfum. Þannig að þetta er í sjálfu sér það sem þarf að hafa í huga. Í stuttu máli þetta eru öftustu kröfurnar. Þær eru notaðar til að afmarka og stytta almennu kröfurnar, sem sagt afmarka þann [HIK: pa], sem sagt almennar kröfur, þannig að þarna vextir, verðbætur og gengismunur eftir úrskurðardag. Ef um er að ræða kröfu eftir hundruðustu og tólftu, hundruðustu og þrettándu grein, einkaréttarleg févíti, gjafir, víkjandi lán og svo vextir og fleira af [HIK: verð] eftirstæðum kröfum. Þá erum við búin að fara yfir kröfurnar nema hvað við eigum eftir aðeins að víkja að hundruðustu og fimmtándu grein. Og ég hef í sjálfu sér verið að tala um þessar hundruðustu og fimmtándu grein hér að framan. Það er þannig að það er gert ráð fyrir því í hundruðustu og fimmtándu grein að menn geti framselt sína kröfu á hendur þrotabúi og við framsal glatist ekki sú staða sem kröfunni er, er ætluð eða sem sagt, að því leyti breytist ekki staða kröfunnar þótt hún sé framselt. Og það eru mörg og raunhæf dæmi um þetta, mjög algengt til dæmis að það hefur gerst í framkvæmd að launþegar til að mynda eigi launakröfu við gjaldþrotaskipti. Og það er, getur liðið [HIK: langi] langur tími þar til að, að búið er að halda skiptafund og taka afstöðu til krafna og þá geti það gerst að stéttarfélög fái framselda launakröfuna í búið frá launþeganum og greiði og, og eigi þá sem sagt, sé þá búinn að fá framselda kröfuna í, við gjaldþrotaskipti. Það breytir ekkert um það neitt um það þó að vinnu, eða sem sagt [HIK: launþ], hvort heldur launþeginn lýsir kröfunni eða þá til dæmis verkalýðsfélagið komi og segist hafa [HIK: framse] fengið framselda kröfuna. Hún hættir ekkert að vera forgangskrafa þrátt fyrir þetta framsal. Nú, í fyrstu málsgrein hundruðustu og fimmtándu greinar segir að við framsal eða önnur aðilaskipti fylgir réttindi á hendur þrotabúi og síðan er fjallað um það þegar samskuldari greiði kröfu. Að þá eigi hann sem sagt, hann eigi bara áfram, þá eigi hann bara alla kröfuna. Sem sagt, [HIK: þe] það breytir engu um það að hann getur krafist allrar kröfunni eða síns parts svo og þess sem hann greiddi. Þannig að þetta er svona kannski algjörlega sjálfsögð regla og, en, en það hefur nú þó [HIK: reitt] reynt á hana. Það er auðvitað eðli máls samkvæmt reynir bara á hana í vafatilvikum því það eru eins og ég segi mörg dæmi um það að, að um framsal sé að ræða og ekkert athugavert við það og ekkert, oftast bara einföld framsögn. Eins og ég var að tala um í samhengi verkalýðsfélaga og launþega eða, eða Ábyrgðarsjóðs launa [UNK]. En það var sem sagt, þið munið að ég vísaði í síðasta fyrirlestri það var í tölulið, það var í tölulið fimm, fimm, sjö, þar sem ég fjallaði um kröfu innheimtustofnunar [HIK: sveitafé] já, sem sagt, meðlagsgreiðslurnar. Dómur tvö hundruð og fimm, nítján hundruð níutíu og sex þar reyndi Innheimtustofnun sveitarfélaga að segjast vera með launakröfu á grundvelli hundruðustu og fimmtándu greinar á grundvelli framsals. En á það var ekki fallist, það var ekki fallist á að, að launþeginn hefði með einhverju móti framselt launakröfu sína til innheimtustofnunarinnar eða, eða að [HIK: starfs] vinnuveitandinn hefði einhvern veginn, sem sagt, komið að því réttarsambandi. Raunverulega var litið svo á að þarna væri byggt á bar lögum og lögin skipuðu vinnuveitendum að halda eftir þessum meðlagi við greiðslu launa. þannig að þarna var innheimtustofnunin ekki með framsalskröfu. Og sama niðurstaða var í nítján hundruð og níutíu á blaðsíðu hundrað áttatíu og tvö. Við fórum yfir hann þegar við vorum að fara yfir hugtakið laun. Þarna var ekki fallist á að launa að [HIK: gjaldand] eða sem sagt gjaldheimtan, þarna var verið að deila um staðgreiðslu launa. Og þarna var ekki fallist á að gjaldheimtan hefði fengið framselda launakröfu. Það var bara sagt að, að, að þegar innheimta á opinberum gjöldum fer fram þá er vinnuveitandinn í hluti innheimtumanns ríkissjóðs gagnvart launþeganum. Þetta er ekki framsal á launakröfu. Þannig að þarna var ekki fallist á að gjaldheimtan ætti þarna forgangskröfu við gjaldþrotaskipti. Þetta var ekki framsal á grundvelli hundruðustu og fimmtándu greinar. En í þessum eina dómi hérna, nítján hundruð áttatíu og sjö, sex hundruð, níutíu og þrjú, ég leyfi honum að fylgja með og ætla að enda hér á því að fjalla um hann. En þarna var um að ræða kröfu um greiðslu lífeyrissjóðsgjalda og þau, það voru dregin lífeyrissjóðsgjöld af, af launum við útborgun launa hjá ákveðnum hlutafélagi. Og síðan gerðist það að, að hlutafélagið stóð ekki skil á þessum gjöldum. Og það er fyrrverandi fyrirsvarsmaður félagsins hann greiddi þessa kröfu. Hann var samt ekki í ábyrgð fyrir greiðslunni. En svo lýsti hann kröfunni í þrotabúið á grundvelli samsvarandi ákvæði eins og núna er fjórði töluliður hundruðustu og tólftu greinar [HIK: lauf] lífeyrissjóðskrafa og síðan hundruðustu og fimmtándu greinar. Sagði að þetta hefði, hann hefði fengið framsal kröfunnar. Þarna skiptist Hæstiréttur í meirihluta og minnihluta. Meirihlutinn sagði að þetta væri sambærilegt og sem sagt, að krafan væri greidd einhvern veginn þarna sem núna er í annarri málsgrein hundruðustu og fimmtándu greinar og féllst á forgangsrétt á þeim grundvelli. En minnihlutinn sagði ósköp einfaldlega og mér finnst það trúverðugri afstaða: hann fékk ekki kröfuna framselda, hann var ekki samskuldaðri, þar af leiðandi er þetta ekki forgangskrafa. En þið vitið bara af þessum dómi og hann er þá til staðar. Að öðru leyti þá er nú lokið yfirferðinni yfir kröfur í þrotabú.