Psikolog Fal Bakarsa :) Barnum Etkisi
“Fala inanma, falsız da kalma” demişler. Belki sende fal baktıran insanlardan bir tanesisin. Peki fal baktırdığın zaman sana söylenen şeylerin bazen gerçekten çok doğru olduğunu
ya da seni tam olarak tanımladığını hiç düşündün mü? Çoğu insan böyle düşünüyor.
Peki bu durumun arkasında ne var?
Beraber, bu durumun arkasındaki psikolojik gerçeği keşfetmek adına
benimle birlikte bir psikolojik deney yapmaya var mısın?
Şimdi senin kişiliğine yönelik 10 tane tahminde bulunacağım
ve bu 10 tahminden kaç tanesini tutturduğumu sen bana yorumlar kısmında söyleyeceksin.
Hazırsan başlayalım!
Başkalarının seni beğenmesine, sana hayran olmasına ihtiyaç duyuyorsun, ama aynı zamanda kendine karşı eleştirel olmaya da eğilimlisin
Kişiliğinin bazı zayıf yönleri var ama genelde bunları telafi etmeyi başarıyorsun
Dışarıdan disiplinli ve özgüvenli gözükürken, içten içe biraz kaygılı ve güvensizsin
Bazen doğru kararı verip vermediğin
ya da doğru şeyi yapıp yapmadığın konusunda kafanda ciddi şüpheler uyanıyor
Belli bir miktarda değişiklik ve farklılığı tercih ediyorsun;
kısıtlamaların ve sınırlandırmaların içinde kalmak seni mutsuz ediyor
Başlarda soğuk biri gibi görünsen de
karşındakine ısındığında çok konuşkan ve sıcakkanlı birine dönüşüyorsun
Bazı zamanlar dışadönük ve sosyalsin;
bazı zamanlarsa içedönük bir kapalı kutu oluyorsun
Kendi yararına çevirebileceğin halde kullanmadığın çok büyük ve önemli bir kapasiteye sahipsin
Bağımsız bir düşünür olmakla gurur duyuyorsun
ve başkalarının iddialarını tatmin edici kanıt olmadan kabul etmiyorsun
Kendini başkalarına açarken çok, açık içten olmayı akıllıca bulmuyorsun
Şimdi tam bu noktada videoyu durduruyorsun
ve yorumlar kısmına saydığım 10 maddeden kaç tanesinin sana uyduğunu yazıyorsun.
Saydığım bu maddelerin belki de en az birkaç tanesinin sana uyduğunu fark etmişsindir.
Peki nasıl oluyor da seni tanımadan, senin kişiliğine ilişkin en az birkaç tane konuyu, özelliği tahmin edebiliyorum?
Aslında bunun cevabı çok basit
Cevabı söylemeden önce, sana bu deneyin ilk yapıldığı zamandan bahsetmek istiyorum.
1948 yılında Bertram Forer isimli bir psikolog öğrencilerine bir kişilik testi yapar
ve bu kişilik testinin sonucu olarak onlara zarf içinde biraz önce saydığım maddelerin yazılı olduğu bir metin verir.
Bu metin özellikle hazırlanmış bir metin değildir bu arada;
o günkü astroloji yorumlarından birisinden alelade kopyalanmış bir yorumdur.
Sonrasında öğrencilerinden şöyle bir şey istiyor Forer
Diyor ki “bana verdiğim sonucun, testin sonucunun size ne kadar uyduğunu puanlayın"
sonuçları puanlamalarını istiyor onlardan
0 - 5 puan arasında; 0: hiç uymuyor; 5: tamamen bana uyuyor gibi bir puan sistemi ortaya koyar ve sonrasında öğrenciler puanladıktan sonra
şöyle bir ortalama çıkıyor: 4,26.
Yani öğrencilerin çok büyük bir kısmı söylenen maddelerin tam olarak kendilerini tanımladığını söylüyor.
Her öğrenciye aynı sonuç kâğıdı verilmesine rağmen neden her öğrenci sanki o kağıt,
o sonuç kendisine özel hazırlanmış gibi; sadece kendisini tanımlıyormuş gibi hissetti?
Bunun cevabı basit!
İnsanlara yönelik genel, belirsiz ve yuvarlak ifadeler içeren şeyleri sanki bize aitmiş gibi algılama eğilimindeyiz.
Hele ki bu ifadeler biraz da olumlu şeyler içeriyorsa bize dair;
bu isteğimiz, bu eğilimimiz artıyor.
İşte bahsettiğim bu duruma psikolojide "Barnum Etkisi" diyoruz. Dikkat edersen biraz önce söylediğim cümleleri,
seni tanımlamaya çalıştığım cümleleri,
aslında bu cümleler birçok insana uyabilecek cümleler.
Ve böyle olunca bir kahve falı baktırdığımız zaman
ya da bir astroloji yorumu okuduğumuz zaman
bize uyuyor gibi gelmesinin sebebi de bu.
Dikkat edersen bundan sonra bir kahve falı baktırdığın zaman ya da herhangi bir astroloji yorumu okuduğun zaman
aslında orada geçen cümleler genel ifadeler, belirsiz ifadeler. Böyle olunca bide içinde güzel şey varsa biraz önce söylediğim gibi sanki sadece bizi tanımlıyormuş gibi hissediyoruz
ve diyoruz ki “Adam nasıl bildi ya! Kadın nasıl tahmin etti benim yaşadıklarımı...” O yüzden bir noktada bunlara dikkat etmek çok önemli.
İstersen bu deneyi kendi kendine de yapabilirsin.
Eline bir kahve fincanı alıp;
annene, babana, arkadaşına, sevgiline bu söylediğim cümleleri ezberleyip sanki kahve fincanında görüyormuş gibi söyleyebilirsin.
Çok büyük ihtimalle şöyle bir tepki alacaksın!
“ya sen ne güzel fala bakıyorsun, aynen beni tarif ettin. Neler görüyormuşsun sen orada!" gibi tepkiler alman çok büyük ihtimal.
Beni dinlediğin için çok teşekkür ederim.
Videoyu beğenmeyi, Psikoloji TV kanalına abone olmayı unutma! Kendine çok iyi bak.
