Gjaldþrotaskiptalög 144. og 145. greinar

Þá ætla ég að halda áfram, nú ætla ég fjalla um hundrað og fertugastu og fjórðu og hundrað og fertugastu og fimmtu grein gjaldþrotaskiptalaga. Það er þannig, að eins og ég sagði áðan og hef fjallað um í, sem sagt, fyrri upptökum að þá er kröfugerð í riftunarmálum háttað með þeim hætti að það er gerð krafa um riftun á tiltekinni ráðstöfun og í öðru lagi krafist greiðslu úr hendi stefnda þar sem riftunar þola. En eins og við sáum þarna í þrotabúi i, j, k, fimm hundruð, tuttugu og sjö, tvö þúsund og sextán Þá geta, þar var krafist sum sé skila á grundvelli hundrað fertugastu og fjórðu greinar. En þá var ekki hægt að krefjast jafnframt ótilgreindra skaðabóta vegna hinnar riftanlegu ráðstöfunar. En það er hugsanlegt að í stað þess að krefjast endurgreiðslu, að menn geti, eins og var í þessum dómi fimm hundruð, tuttugu og sjö, tvö þúsund og sextán krafist skila. Og nú ætla ég að fjalla um það. Það er sem sagt, já, ég segi hérna, meginreglan um endurgreiðslu er sú, að greiða beri þrotabúi fé ef rift er. Frá þessu er undantekningarregla í hundrað fertugastu og fjórðu grein, samanber síðar og nú ætlum við að fjalla um þá reglu. Það er, þið þurfið að skoða ákvæði hundrað fertugastu og fjórðu greinar. Það er nú reyndar mjög einfalt, eins og, ég bara með það þarna uppi á glærunni, en það er sem sagt heimilað að endurgreiðsla þar fari fram með öðrum hætti en peningum og þarna er ákvæðið. Ef annar hvor aðila krefst, skal, skilagreiðslu í þeim mæli sem þeir eru enn til, enda verður það gert án óhæfilegrar rýrnurnar verðmæta. Jafna skal greiðslur eftir því sem með þarf með peningagreiðslu. Og það sjáum við, að það, bæði riftunarþoli og þrotabúið sem geta farið fram á að skila greiðslum. Það getur verið mjög hentugt fyrir hvorn um sig, ég meina, menn bara að taka þessa ákvörðun sjálfir. Ef að þrotabúið sjálft krefst skila, þá myndi það gera það að sjálfsögðu bara í riftunarkröfunni eða stefnunni en ef að riftunarþolinn myndi frekar sjá sér hag í því að skila greiðslu heldur en að halda henni, þá myndi hann gera þá kröfu í greinargerð. Það er sem sagt eins og þarna kemur fram, það er skylda samkvæmt orðalaginu er skylt að verða við þessu. Ef annar hvor aðilina krefst þess og þetta geta oft verið verulegir hagsmunir, einkum fyrir riftunarþola og þarna er sem sagt dæmi, þessi dómur, sjö hundruð og tuttugu, tvö þúsund og tólf. En þarna er sem sagt verið að krefjast riftunar á, á, hérna, afhendingu hlutafjár. Meðal annars til greiðslu skuldar. og þarna er riftunarkrafan, er því reynt í sjálfu sér, þarna er krafist riftunar og hann segir stefnandi eða þrotabúið, að tjónið hafi verið jafnmikið og aðilar töldu verðmæti eignarinnar sem voru notað til greiðslu skuldarinnar, er, að, fjórir milljarðar, þrjú hundruð fjörutíu og fimm hundruð milljónir tvö hundruð, sjötíu og þrjú þúsund, sex hundrað, fimmtíu og sex krónur. Þannig að þetta er sem sagt riftunarkrafan, menn voru að þarna, að, nota, nota verðmætið, tæpum fimm milljörðum króna til afhendingar upp í skuld. Nú, þarna var í reynd fallist á, þetta voru sem sagt fallist á, það var fallist á riftun og síðan er fjallað þarna um endurgreiðslukröfur og sem sagt þrotabúið er þarna í þeirri stöðu að það vill bara fá greitt aftur í peningum, vill ekki fá þessi hlutabréf aftur. Þarna er sem sagt ekki fallist á að riftunarþoli hafi vitað eða mátt vitað, hann hafi ekki verið í vondri trú við viðskiptin, og hann hafi ekki verið grandsamur og því verði að dæma endurgreiðslukröfuna á grundvelli bara þeirrar auðgunar, sem sagt, almennu reglunnar. Ef, sem sagt, það er ekki hægt að beita því ákvæði hundrað og fertugustu og annarar greinar að þeir hafi vitað eða mátt vita, þeir sem tóku við greiðslunni um riftanleika ráðstöfunarinnar. En, riftunarþolinn var ekki bara með það í varnir, heldur vildi hann líka fá að fullnægja skyldu sinni með því að neyta heimildar hundrað fertugastu og fjórðu greinar og skila þeim verðmætum sem hann tók við. og þarna felst hæstiréttur á niðurstöðu héraðsdóms um að það sé ósannað að það sé ekki unnt án óhæfilegrar rýrnurnar verðmæta. Þannig að, þarna er fallist á skil þessara bréfa. Hæstiréttur segir í forsendum niðurstöðu sinnar, að, er að, rýrnun, hafi hún orðið, á sóknaraðili kost á að fá jafnaða, eftir niðurlagi hundrað fertugastu og fjórðu greinar, en um það atriði verður ekki dæmt í þessu máli. Þannig að þarna eru raunverulega verulegir hagsmunir fyrir riftunarþolann sem í þessu tilviki heitir Landsbanki Íslands að, að fá að skila þarna verðbréfum sem að, sem að afhent voru við riftanlegri ráðstöfun. En það eru svo sem margir dómar, þetta er sem sagt í hundrað og fertugustu og fjórðu grein er bara almennt heimilt að, að skila og það eru sem sagt dæmi, menn geta hugsanlega fengið, það má hugsa sér, hagsmuni riftunarþola, til dæmis, að skuld þrotamanns hafi verið greidd á síðustu metrunum fyrir gjaldþrot, með einhverjum varningi sem kröfuhafi hefur enga möguleika á að nýta í starfsemi sinni, hugsanlega liggur bara þessi varningur í geymslu í upprunalegum umbúðum og óskemmdur og hérna er náttúrulega hagur riftunarþola að geta bara skilað þessum vörum í stað þess að greiða riftunarkröfuna að fullu með dráttarvöxtum og enda er þá litið á að þegar greiðslunni er skilað aftur að þá sé réttarstaða milli þrotabúsins og riftunarþola bara eins og engin greiðsla hafi farið fram. Og hins vegar getur þrotabúið orðið fyrir verulegu óhagræði, ef greiðslunni sé skilað aftur, sem dæmi, dæmi sem ég var að taka, að, að þrotabúið fái kannski staðgreiðslu með peningum, hugsanlega fullann vörubíl af lausafé sem skiptastjórinn þarf síðan að koma í verð, annað hvort þá upp, eða sem sagt, uppboði eða með frjálsri sölu og báðir kostirnir eru tímafrekir og eins víst að við sölu fáist ekki jafn mikið fyrir vöruna og eða riftunarkrafan hefði verið greidd bara með peningum. En svo akkúrat öfugt, þá getur maður hugsað sér að það sé einmitt hagur þrotabúsins að fá afhenta greiðsluna. Segjum að það hafi verið greidd skuld, með hlutabréfi og við afhendinguna hafi verið miðað við lægra gengi en skráð gengi á hlutabréfamarkaði á riftunardegi, eða þá að skuld sé greidd með skuldabréfi sem er með góða vexti, vel tryggt, og, og líka sem skiptir verulegu máli er ef riftunarþoli illa staddur fjárhagslega stefnir, er hans búi jafnvel hætt, hætt við að verði tekið til gjaldþrotaskipta. Þá held ég að, að skiptastjóri myndi frekar krefjast afhendingar og vera þá sem sértökumaður í því búi, sem sagt, búi riftunarþola eftir hundruðustu og níundu grein. Þannig að það er svona með eða á móti, en það er ráðlagt þetta skilyrði að jafnar greiðslur eftir því sem þarf með peningagreiðslum og það er svona, það þarf, sá sem krefst skila, verður að sýna fram á hvort að það skilyrði sé uppfyllt. Og við skoðum þennan gamla dóm, Nesco, nítján hundruð níutíu og tvö, blaðsíðu þrjú hundruð, áttatíu og sex, og ég tek það fram, að þetta eru dómar falla í tíð eldri gjaldþrotaskiptalaga. Þessi dómur sem ég er að fjalla um núna, en að þessu leyti, samsvarandi regla var í eldri gjaldþrotaskipta lögum ekkert breytt skilyrði milli eldri og svo núverandi gjaldþrotaskiptalaga. En þarna, í þrotabúi Nesco, það var verið að rifta greiðslu auglýsingakostnaðar með afhendingu skuldabréfa og þarna vildi eigandi skuldabréfana skila þeim. En, en það var bara allt ósannað um verðmæti bréfanna, sá sem hafði fengið þau greiddann hafði ekki láta ná innheimtu, heldur sat bara á þeim í hátt á fjórða ár og þar með var ekki fallist á að skilyrði hundrað fertugastu og fjórðu greinar væri uppfyllt það bara var raunverulega, hérna, ósannað hvernig, sko, hvert verðmætið á þeim var. Þannig að þetta var óhæfilegur, sem sagt, rýrnun, þetta var ekki gert án óhæfilegrar rýrnurnar í þessum tilgangi. Nú, svo er það Bílasala Guðfinns, það er nítján hundruð níutíu og sex, á blaðsíðu átta hundruð níutíu og tvö. En þarna var, þetta er aðeins, sem sagt, þetta er einn af mínum svona uppáhalds dómum, hann sýnir svo skýrt hvernig, þetta geta verið góðir hagsmunir. En þetta snýst sem sagt um aðaleiganda gjaldþrota fyrirtækis. Fyrirtækið skuldaði honum, síðan voru það synirnir og, og mig minnir bróðir, þetta voru skyldmenni en þeir skulduðu fyrirtækinu og það sem okkar maður gerði eigandinn, hann bara sagði, já, ég ætla að skuldajafna, ég ætla að nota inneignina mína til að gera upp skuldir þessara aðila um, við fyrirtækið, sona minna og bróður. Þetta er eiginlega greiðsla í bókhaldi, með bókhaldsfærslu. Þannig að þetta var þannig að, einn fyrrverandi aðaleigandi gjaldþrota fyrirtækis, hafi fyirir gjaldþrotin, myndað inneign, eins og ég sagði og bæði með greiðslum úr færslu af hluta af laununum. Og síðan notaði þessa innistæðu til að borga kröfur á skyldmenni sín. Og þetta, eftir gjaldþrotaskiptin, þá kemst skiptastjóri að þessu og segir: „heyrðu, hérna er krafa þrotabúsins, á hendur, þetta er eign, sem sagt skuld á viðskiptareikningi. Skuld þessara skyldmenna er eign þrotabúsins og þarna er búið að greiða með óvenjulegum greiðsueyri“. Það var hægt að rifta þessum greiðslum, þetta var greiðsla á skuld, með, sem sagt, með því að taka kröfur félagsins á hendur skyldmennunum sér til eignar og nota inneignina sína var verið að greiða með óvenjulegum greiðslueyri, fallist á riftun. En þá segir eigandinn: „Ja, fyrst svo er komið, þá bið ég um að fá að skila greiðslunum sem ég fékk upp í mína skuld á hendur fyrirtækinu, það er að segja, inneignin mín, sem ég var að láta greiða upp með að fá framseldar þessar kröfur skyldmennin, ég ætla að skila þessari inneign, ég ætla að skila kröfunni til baka, þú kæri skiptastjóri, getur bara tekið þessar kröfur aftur í bókhaldið og innheimt hjá þeim og hæstiréttur í reynd felst á þessa kröfu um skil, þrotabúið væri í sömu stöðu og áður. Þetta var þá niðurstaðan í þessu riftunarmáli var sú að bókhaldið var leiðrétt. Enginn endurgreiðslukrafa hér. Þá átti bara aðaleigandinn kröfu á félagið eftir þessi skil og félagið átti þá aftur kröfu á þessa fjóra skyld, þessi fjögur skyldmenni aðaleigandans. Þannig að í sjálfu sér skoðaði bara síðan það sem er um þetta hjá honum, Viðari. Þetta eru sem sagt, menn geta farið fram á skil, á, skil á kröfum á lausafjármunum, á verðmætum sem menn hafa fengið. Það verður ekki gert ef það er ekki gert án óhæfilegrar rýrnuna verðmæta eins og var í Nesco. En ef það er einhvern veginn munur á milli, þá er hægt að jafna greiðslur eftir því sem þarf með peningagreiðslum, þá hvors um sig. Þannig að í sjálfu sér er þetta oft góðir kostir í stað þess að vera dæmdur til að endurgreiða fjármuni og báðir eiga rétt á þessu og það ber að fallast á það ef skilyrði ákvæðisins eru uppfyllt. Nú, svo er það regla hundrað fertugastu og fimmtu greinar gjaldþrotaskiptalaga. Og það er þannig að regla hundrað fertugastu og fimmtu greinar er svona svipuð og sambærileg lækkunum regla skaðabótalaga, og ég er með þennan þarna í, á, glærunni, það stendur að, að það sem sagt, ef sérstaklega stendur á, má lækka eða fella niður kröfu á þann sem hafði hag af ráðstöfun eða fullnustugerð ef greiðsla kröfurnar væru í svo miklum erfiðleikum bundin að ósanngjarnt megi teljast og önnur atvik leiða til þess sama. Það er sem sagt möguleiki, það hefur ekki mikið reynt á þetta ákvæði. En það eru þó þarna tveir dómar sem ég er með á glærunni. Það er sem sagt möguleiki að fá lækkaða endurgreiðslukröfu ef að það er ósanngjarnt og önnur atvik leiða til þess sama. Það er samt þröngt, þetta er þröng undantekning og það er, dómafordæmin, Þetta eru gömul dómafordæmi. Aftur ítreka ég að þessi dómur, nítján hundruð og níutíu, hann hefur algjörlega, hann féll í tíð eldri gjaldþrotalaga en að þessu leyti eru sambærileg skilyrði fyrir lækkun og var í tíð eldri gjaldþrotaskiptalaga. En það er erfitt að koma fram lækkun á þessum grundvelli og það er líka niðurstaða í norrænum dómum eða sem sagt norræn, til dæmis dönsku gjaldþrotaskiptalögin hafa að geyma svipaða heimild og henni hefur ekki mikið verið beitt. Það er kannski ástæða, ef við rekjum þessa tvo dóma, og það er þá fyrst dómur nítján hundruð og níutíu á blaðsíðu fjögur hundruð og níu. Og þetta er sem sagt um ráðstöfun á, á fasteign í Vesturbænum, þetta er fasteign í, á Grenimel sem er þarna að ráðstafað með kaupmála. Nú er þannig að, að, hvert var, hver væri að ráðstafa hverjum, það var verið að ráðstafa Grenimel fjórtán til eiginkonunnar frá eiginmanninum. Og það var þannig að skráning kaupmálans fór fram þrettánda desember, nítján hundruð áttatíu og fimm, en hann var gerður í ágúst, nítján hundruð áttatíu og tvö. Það líðu sum sé þrjú ár og fjórir mánuðir frá því að kaupmálinn var gerður þar til hann loksins að skrásettur. Og við vitum það að þegar við erum að skoða riftanlegar ráðstafanir þá skoðum við skráningu, samanber hundraðasta og fertugustu grein gjaldþrotaskiptalaga, miðum við þegar að kaupmáli er skráður. Þarna var, vegna þess að, ef að, nú skulum við, næsta skref í þessum dómi til þess að skilja hann, það var þannig að bú eiginmannsins var síðan tekið til gjaldþrotaskipta og ef miðað var við skráningu kaupmálans þá var hann orðinn riftanlegur, það var orðið riftanlegt vegna þess að það var svo skammt liðið frá því hann var skrásettur og þar til bú eiginmannsins var tekið til gjaldþrotaskipta. en það var alveg, og það lá fyrir að þetta átti að gerast miklu fyrr. Og eins og ég sagði, að það var, þetta fór eiginlega fram í ágúst, nítján hundruð áttatíu og tvö, en ástæðan fyrir því að kaupmálanum var ekki, að það var ekki hægt að skrásetja hann, það var að því að hann, þessi eiginmaður hafði, gat ekki skráð hann fyrr en hann fékk lögskilnað frá fyrri konunni sinni en hún þjáðist af krabbameini og því hafi þetta dregist. Og í þessu máli, sem sagt, sem var þá höfðað gegn þessari sem sagt nýja makanum nýju konunni, að þá var í reynd fallist á lækkun og orðin sem að notuð er um þetta í dómi Hæstaréttar eru svohljóðandi: „þegar litið er til þessa“, sem sagt, það er verið að lýsa þessum aðdraganda, að, að, hérna, þessum hérna, þessum kaupmála þá segir hér: „ljóst er að endurgreiðsla kaupverðs yrði miklum erfiðleikum bundin fyrir áfrýjanda“. Það er að segja, nýju eiginkona, og þar sem gjöf eiginmannsins á íbúðinni, fór fram í raun, í ágúst, nítján hundruð áttatíu og tvö, er rétt með vísan til, þá núgildandi hundrað fertugastu og fimmtu greinar gjaldþrotaskiptalaga, þá gildandi sextugustu og fimmtu greinar, að lækka endurgreiðslukröfuna um sex hundruð þúsund krónur og samkvæmt því var hún dæmd til að greiða eina milljón, eitthundrað sjötíu og fimm þúsund. Þannig að þarna, með þessum rökum, þarna var fallist á lækkun, á þessum grundvelli, með þessara, tilliti til þessara atvika við gerð kaupmálans. Það væri ósanngjarnt og önnur atvik leiða til þess sama. En, en í sjálfu sér, það var ekki, það, maður hefði haldið að það væri kjörstaða að beita þessu líka í endurgreiðslukröfunni í dóminum, nítján hundruð níutíu og fjögur á blaðsíðu, sex, hundruð og sex, þarna var aftur gerð kaupmáli þar sem fasteignagerð að séreign eiginkonu, þetta voru, hérna, þetta voru eldri hjón, hún er áttatíu og eins árs þegar að hérna, þessi málaferli fóru fram. Og hún sem sagt, en það var ekki, það var reyndar, í þessu tilviki, þá höfðu þau veðsett eignina til hagsbóta fyrir tengdason og rekstur, [HIK: UNK], þetta eru skuldir sem voru henni viðkomandi þessari konu sem var orðin ekkja, þegar málið fór fyrir Hæstarétt, en þarna þarna er í reynd þá, sem sagt, var ekki fallist á lækkun og það segir bara í dómi Hæstaréttar: „Það þykja ekki fullnægjandi skilyrði til að fella eða lækka niður kröfuna þrátt fyrir erfiðar aðstæður ekkjunnar og ekki hjá því komist að staðfesta riftun og, og reyndar hafði þrotabúið krafist skila á þeim hluta fasteignarinnar sem var afhentur með, með kaupmálanum og það var fallist á skil“. Þannig að við erum þarna með einn dóm þar sem fallist var á lækkun og með hliðsjón til þess að þetta væri ósanngjarnt og með hliðsjón af aðdraganda kaupmálans. En síðan erum við með dóm þar sem ekki var fallist á riftun. afsakið, ekki fallist á lækkun á grundvelli hundrað fertugastu og fimmtu greinar, en, og fallist á skil og riftun.