Забойства ў Лабернэм-Катэджы 3/3
Тады можна было і не заўважыць, як ён ідзе да катэджа. І канечне ж, людзі думаюць, што місіс Спэнлаў была апранута дзіўна.
- Дзіўна?
- Кімано. Не сукенка. - Міс Марпл пачырванела. - Гэта такі фасон, ведаеце, гэта як бы намёк на нешта непрыстойнае.
- Вы думаеце, што гэта непрыстойна?
- Ды не, я так не думаю. Мне здаецца, натуральна.
- Вы думаеце, гэта было натуральна?
- У такіх абставінах, канечне.
Пагляд у міс Марпл быў спакойны і задумлівы.
- Гэта дае нам яшчэ адзін матыў для мужа, - дадаў інспектар Слэк. - Рэўнасць.
- Ды не, містэр Спэнлаў ніколі не раўнаваў. Ён не з тых мужчын, якія заўважаюць падобнае. Калі б яго жонка пайшла і пакінула на падушцы запіску, тады б ён упершыню даведаўся, што гэта такое.
Праніклівым позіркам міс Марпл зірнула на інспектара Слэка, і ён чамусьці падумаў, што ўся гаворка намёкам на нешта іншае, чаго ён ніяк не мог зразумець.
- А вы, інспектар, не знайшлі ніякіх ключоў да разгадкі на тым месцы? - яна зрабіла націск на слове «месцы».
- У наш час не пакідаюць адбіткаў пальцаў і попелу ад цыгарак, міс Марпл.
- Мне здаецца, гэта маё асабістае меркаванне, што гэта было старамоднае злачынства.
- Што вы хочаце гэтым сказаць? - рэзкім голасам спытаўся Слэк.
- Я думаю, - не спяшаючыся пачала міс Марпл, - вам мог бы дапамагчы канстэбль Полк. Ён быў адным з першых, як кажуць, на... «месцы злачынства».
Містэр Спэнлаў сядзеў у крэсле. У яго быў збянтэжаны выгляд. Ён сказаў ціхім голасам:
- Можа, усё, што адбываецца, існуе толькі ў маім уяўленні. Можа, мой слых ужо не такі, як быў раней. Але мне здалося, што я добра чуў, як нейкае хлапчанё крыкнула мне наўздагон: «Тады хто Крыпен? *» І ў мяне склалася такое ўражанне, што ён думае, быццам я... забіў сваю дарагую жонку.
* Атруціў жонку, пасля сенсацыйнага працэсу ў Ангельшчыне ў 1910 годзе быў пакараны.
Міс Марпл акуратна абрэзала нажніцамі завялую ружу, потым звярнулася да містэра Спэнлаў:
- Безумоўна, вам гэта здалося, што ён так думае.
- Але як такая думка магла прыйсці ў дзіцячую галаву?
Міс Марпл кашлянула:
- Напэўна, падслухоўвае размовы старэйшых.
- Вы... вы хочаце сказаць, што іншыя думаюць гэтаксама?
- Палова людзей у Сент-Мары-Мід.
- Але, паважаная міс Марпл, хто мог такое прыдумаць? Я быў вельмі прывязаны да сваёй жонкі. На жаль, ёй не падабалася жыць у вёсцы, як я спадзяваўся, але поўная згода ў кожным пытанні - гэта немагчымы ідэал. Верыце, я вельмі перажываю сваё гора.
- Магчыма. Але, прабачце за мае словы, гэта гучыць непераканаўча.
Містэр Спэнлаў падхапіўся з крэсла.
- Паважаная міс Марпл, шмат гадоў таму назад я прачытаў пра аднаго кітайскага філосафа, які, калі памерла яго дарагая жонка, спакойна біў у гонг на вуліцы - звычайная кітайская гульня, - як быццам нічога не адбылося. Яго незвычайная сіла духу ўразіла жыхароў горада.
- Але, - запярэчыла міс Марпл, - жыхары нашай вёскі Сент-Мары-Мід рэагуюць зусім інакш. Іх не цікавіць кітайская філасофія.
- Але ж вы разумееце?
Міс Марпл кіўнула згодна галавой.
- Мой дзядзька, - растлумачыла яна, - ніколі не траціў самавалодання. У яго было прозвішча «Ніколі - ніякіх - эмоцый». Ён таксама вельмі любіў кветкі.
- Я думаю, - сказаў з запалам містэр Спэнлаў, - што на заходнім баку катэджа ў мяне будзе альтанка. Ружы і, магчыма, гліцынія. І яшчэ гэта белая кветка, падобная на зорку... цяпер не ўспомню, як яна называецца.
Міс Марпл лагодным голасам, якім звычайна размаўляе з трохгадовым пляменнікам, сказала містэру Спэнлаў:
- У мяне ёсць вельмі добры каталог з малюнкамі. Напэўна, вы хочаце паглядзець яго, а мне трэба схадзіць у вёску.
Містэр Спэнлаў застаўся сядзець у садзе з каталогам у руках. Гэты занятак яго крыху супакоіў. А міс Марпл прайшла ў дом, хуценька загарнула нейкую сукенку ў паперу, выйшла з хаты, накіравалася да пошты. Міс Політ, швачка, жыла ў пакоях над поштай.
Але міс Марпл адразу не ступіла на прыступкі і не адчыніла дзвярэй. Была палова трэцяй, і праз хвіліну каля пошты спыніўся аўтобус. Жанчына-паліцмайстар выскачыла з пакетамі, бо пры пошце была маленькая крама, дзе прадавалі цукеркі, танныя кніжкі і цацкі.
Амаль чатыры хвіліны міс Марпл была адна на пошце.
Пакуль жанчына-паліцмайстар вярнулася назад да аўтобуса, міс Марпл паднялася наверх і растлумачыла міс Політ, што яна хоча перашыць сваю крэпдэшынавую сукенку на маднейшую.
Галоўны канстэбль вельмі здзівіўся, калі да яго завітала міс Марпл.
- Прабачце, прабачце, калі ласка, што турбую вас. Я ведаю, што вы вельмі заняты, але я палічыла, што лепш звярнуцца да вас, палкоўнік Мэлчэт, чым да інспектара Слэка. Перш за ўсё мне б не хацелася, каб у канстэбля Полка былі якія-небудзь непрыемнасці. Правільней было б, я мяркую, каб ён нічога не чапаў.
Палкоўніка Мэлчэта візіт гэтай жанчыны азадачыў.
- Полк? Гэта канстэбль у Сент-Мары-Мід, так? Што ён натварыў?
- Ён падняў з падлогі шпільку і прышпіліў да свайго кіцеля. Яшчэ тады я падумала, што, можа, ён знайшоў яе ў доме місіс Спэнлаў.
- Цікава, цікава, дык, нарэшце, што такое шпілька? Сапраўды, ён падняў шпільку, якая ляжала каля забітай місіс Спэнлаў. Прыйшоў і сказаў пра гэта Слэку, учора, - я думаю, гэта вы яго навялі на такую думку. Ён не павінен быў чапаць яе, але я ўжо сказаў, што такое шпілька? Гэта толькі звычайная шпілька. Такімі шпількамі карыстаюцца звычайна ўсе жанчыны.
- Ды не, палкоўнік Мэлчэт, вы тут памыляецеся. Магчыма, калі паглядзець з мужчынскага боку - гэта звычайная шпілька, а на самай справе гэта не так. Гэта спецыяльная шпілька, вельмі тонкая, з тых, якія прадаюцца цэлым наборам, і імі карыстаюцца звычайна швачкі.
Мэлчэт здзіўлена паглядзеў на міс Марпл, цьмяна пачынаючы разумець, на што намякае гэта жанчына. Міс Марпл нецярпліва кіўнула некалькі разоў галавой.
- Пэўна ж, так. Мне здаецца гэта такім відавочным. Місіс Спэнлаў была ў кімано, таму што збіралася прымерваць сваю новую сукенку; яна зайшла ў пярэдні пакой, а міс Політ, відаць, сказала, што трэба памераць, і абкруціла вакол шыі... а потым ўсё, што ёй трэба было зрабіць - гэта перакрыжаваць канцы рулеткі і заціснуць... вельмі лёгка, як я чула. Зрабіўшы сваю чорную справу, яна выйшла з катэджа, зачыніла дзверы, спынілася на ганку, узяла ў руку малаточак, як быццам толькі што прыйшла. Але шпілька даказвае, што яна ўжо была ў гэтым доме.
- І гэта міс Політ званіла па тэлефоне Спэнлаў?
- Ага. З пошты ў дзве гадзіны трыццаць хвілін, якраз калі прыходзіць аўтобус і на пошце нікога няма.
- Але чаму, паважаная міс Марпл? Чаму? Ці ж можна забіваць чалавека без дай прычыны.
- Бачыце, палкоўнік Мэлчэт, з усяго пачутага мною я зрабіла вывад, што злачынства небеспадстаўнае, яно мае даўні пачатак. Ведаеце, яно нагадвае мне двух маіх кузенаў Энтані і Гордана. За што б ні ўзяўся Энтані, у яго ўсё заўсёды ішло добра, а ў небаракі Гордана - наадварот: скакавыя коні закульгалі, акцыі ўпалі, маёмасць абясцэнілася. Як я разумею, гэтыя дзве жанчыны разам удзельнічалі ў адной справе.
- У якой?
- Крадзяжы. Даўно. Вельмі каштоўныя камяні смарагды. Пакаёўка і служанка. Таму што адзін факт нельга растлумачыць: дзе служанка, калі выйшла замуж за садоўніка, узяла столькі грошай, каб адкрыць краму? Тут была ўкладзена яе частка здабычы, я лічу, такі выраз падыходзіць у дадзеным выпадку. Усё, што яна ні рабіла, канчалася ўдала. Грошы рабілі грошы. Але другой удзельніцы, пакаёўцы, не пашчасціла. Яна стала звычайнай сельскай швачкай. Мінула шмат гадоў, і яны зноў сустрэліся. Спачатку ўсё было нармальна, пакуль на сцэне не з'явіўся Тэд Герард. Разумееце, місіс Спэнлаў пачало мучыць сумленне, таму яна схілілася да рэлігіі. Гэты малады чалавек, безумоўна, угаворваў яе «адкрыцца» і «ачысціцца», і, відаць, яна б гэта зрабіла. Але міс Політ глядзела на ўсё інакш. Яна разумела, што можа сесці ў турму за крадзеж, які ўчыніла многа гадоў таму назад. Таму яна прыняла рашэнне: палажыць канец усяму гэтаму. Мяркую, яна заўсёды была разбэшчаная жанчына. Мне здаецца, яна б і вокам не маргнула, калі б павесілі гэтага слаўнага бязглуздага містэра Спэнлаў.
- Мы можам... праверыць вашу тэорыю, каб паставіць кропку, - паволі вымавіў палкоўнік Мэлчэт. - Ідэнтыфікацыя міс Політ з пакаёўкай у сям'і Аберкромба, але...
- Гэта будзе вельмі лёгка, - запэўніла яго міс Марпл. - Яна з тых людзей, якія прызнаюцца адразу, калі сутыкаюцца з праўдай. І потым, паглядзіце, у мяне яе рулетка. Я... украла яе, калі была на прымерцы. Выявіўшы прапажу, яна здагадаецца, што рулетка ў паліцыі.. Да таго ж яна вельмі неадукаваная жанчына і падумае, што рулетка - ёсць доказ у гэтай справе супраць яе.
Яна ўсміхнулася яму і бадзёра дадала:
- Магу запэўніць, што ў вас не будзе клопату.
Міс Марпл сказала яму такім тонам, якім аднойчы яго цудоўная цётка запэўніла яго, што ён не можа не здаць уступных экзаменаў у Сандхерст*.
* Сандхерсцкі ваенны каледж паблізу вёскі Сандхерст, графства Беркшыр.
І ён здаў.
