A Sierra Leone story: Yannis Behrakis at TEDxAthens 2013 Eine Geschichte aus Sierra Leone: Yannis Behrakis bei TEDxAthens 2013 A Sierra Leone story: Yannis Behrakis at TEDxAthens 2013 Una historia de Sierra Leona: Yannis Behrakis en TEDxAtenas 2013 Une histoire de Sierra Leone : Yannis Behrakis à TEDxAthènes 2013 Bir Sierra Leone hikayesi: Yannis Behrakis TEDxAthens 2013'te

Μετάφραση: Chryssa Takahashi Επιμέλεια: MARIANGELA LESTOU Translator: Chryssa Takahashi Reviewer: MARIANGELA LESTOU

Καλησπέρα. Good evening.

Απόψε θέλω να μοιραστώ μαζί σας Tonight, I'd like to share with you

μια συγκλονιστική εμπειρία που έζησα πριν από περίπου 13 χρόνια, an overwhelming experience I had about 13 years ago,

κατά τη διάρκεια μιας δημοσιογραφικής μου αποστολής, during one of my reporting missions,

στη Δυτική Αφρική. in West Africa.

Μια μοναδική εμπειρία που με οδήγησε στο να ανακαλύψω A unique experience that led me to discover

κάποιες κρυφές δυνάμεις που είχα μέσα μου. some hidden powers within me.

Δυνάμεις, κάποιες σωματικές, αλλά βασικά και πιο σημαντικά, ψυχικές δυνάμεις. Powers, other physical, but basically and more importantly, mental powers.

Μια εμπειρία που χάραξε μονοπάτια, άνοιξε πόρτες An experience that paved trails, opened doors

μέσα στο λαβύρινθο της ψυχής μου. in the labyrinth of my soul.

Μια εμπειρία που με έκανε να βουτήξω βαθιά An experience that made me dive deep

μέσα σε αχαρτογράφητα νερά. into uncharted waters.

Μία εμπειρία που τελικά μου έδωσε να καταλάβω An experience that ultimately made me understand

ότι τα πιο αχαρτογράφητα νερά βρίσκονται μέσα στην ψυχή μας. that the most uncharted waters are within our souls.

Ας πάμε μερικά χρόνια πίσω. Let's go back a few years ago.

Είμαστε στο 2000, στη Σιέρα Λεόνε. It's the year 2000, in Sierra Leone.

Η Σιέρα Λεόνε είναι μία μικρή χώρα, μισή στο μέγεθος σε σχέση με την Ελλάδα, Sierra Leone is a small country, about half the size of Greece,

και με περίπου 5,8 εκατομμύρια κατοίκους. with approximately 5.8 million inhabitants.

Είναι στον όγδοο χρόνο ενός αιματηρού εμφυλίου πολέμου It is the eighth year of a bloody civil war,

που έχει στοιχίσει 50.000 ζωές which has cost 50,000 lives

και έχει στείλει άλλα δυόμιση εκατομμύρια κόσμο στην προσφυγιά. and has created two and a half million refugees.

Η Σιέρα Λεόνε παράγει διαμάντια. Sierra Leone produces diamonds.

Τα λεγόμενα ματωμένα διαμάντια. The so-called blood diamonds.

Αυτά τα διαμάντια ενώ θα μπορούσαν να είναι ευλογία, While those diamonds could have been a blessing,

τελικά είναι η κατάρα της χώρας. they end up being the curse of the country.

Η Σιέρα Λεόνε είναι μία από τις πιο φτωχές, Sierra Leona is one of the poorest,

συγκεκριμένα θυμάμαι εκείνη την εποχή, I specifically remember during that time,

το 2000, ήταν η πιο φτωχή χώρα στον κόσμο. in 2000, it was the poorest country in the world.

Με προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες 39, για τις γυναίκες 41. With 39 years life expectancy for men and 41 years for women.

Εγώ ήδη είχα κλείσει τα 39, ήμουνα στα 40, I was already 39 going on 40,

επομένως είχα περάσει το προσδόκιμο. so I had passed the expectancy.

Θέλω να δω αν θα σας κάνω να γελάσετε μία φορά σε αυτά τα 18 λεπτά. I want to see if I can make you laugh one time during those 18 minutes.

Λοιπόν, για να βοηθήσω λίγο και τον εαυτό μου και εσάς, So, to help myself a bit, and you,

θα σας δείξω μερικά σλάιντ. I will show you some slides.

Ωραία. Λοιπόν, είμαστε το Μάιο του 2000 Good. So, it's May of 2000,

και οι αντάρτες του RUF, Επαναστατικό Ενωμένο Μέτωπο, and the rebels of RUF, Revolutionary United Front,

έχουνε καταλάβει το 80 τοις εκατό της χώρας have taken over 80 percent of the country

και φυσικά όλα τα αδαμαντωρυχεία. and of course all the diamond mines.

Έχουν απαγάγει περισσότερους από 500 στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών, They have kidnapped over 500 United Nations soldiers,

και κατά διαστήματα τους σκοτώνουν και πετάνε τα πτώματά τους αριστερά και δεξιά. killing some from time to time and throwing their bodies around.

Υπάρχει μια κατάσταση τραγική. It is a tragic situation.

Οι Βρετανοί στέλνουν αμέσως - ήταν πρώην Βρετανική αποικία - The British send right away -- it used to be a British colony --

στέλνουν αμέσως ειδικές δυνάμεις για να προστατεύσουν they send special forces right away to protect

την πρωτεύουσα, τη Φρίταουν, Freetown, the capital,

και να βοηθήσουν τους Βρετανούς αλλά και τους ξένους υπηκόους, and to help British and foreign nationals

να φύγουν απ΄τη χώρα. leave the country.

Ο στρατός της Σιέρα Λεόνε είναι ένα αστείο, Sierra Leone's army is a joke,

δεν μπορεί να συγκριθεί με το RUF. it can't be compared with RUF.

Το οποίο RUF λοιπόν για χρόνια, τι κάνει. For years, what does the RUF do?

Παίρνει ανθρώπους και τους κόβει τα χέρια και τα πόδια. It takes people and amputates their hands and legs.

Δεκάδες χιλιάδες, κυριολεκτικά. Tens of thousands, literally.

Σχεδόν εκατό χιλιάδες ανθρώπους έχει πάρει σε όλες τις ηλικίες Almost hundred thousand people from all ages have been taken

και τους κόβει τα πόδια και τα χέρια. and had their legs and hands amputated.

Επίσης, το άλλο που κάνει είναι ένα μοντέρνο είδος παιδομαζώματος Also, they do a modern kind of Devsirme system,

το οποίο, παίρνει παιδιά 6 με 12 χρονών where they take children aged 6 to 12 years old

και τα μετατρέπει σε μηχανές θανάτου. and transform them to death machines.

Να δούμε μερικές φωτογραφίες που τράβηξα εκείνη την εποχή, Let's see some photos I took during that period.

κάποιους πρόσφυγες, παιδιά, στρατιώτες. Here we see some refugees, children, soldiers.

Αυτό το παιδάκι είναι τριών χρονών This child is three years old

και του έχουν κόψει το χέρι ήδη από τους 18 μήνες. and its hand was already amputated since it was 18 months old.

Αυτός είναι ένας κύριος 53 χρονών. This is a 53-year-old man.

Του έχουν κόψει και τα δύο πόδια όπως βλέπετε. As you see, both of his legs have been amputated.

Ένα κορίτσι, μία έφηβη, 13 χρονών, της έχουν κόψει το χέρι. A girl, a 13-year-old teenager, had her hand amputated.

Εδώ κάνουν περιπολίες οι Βρετανοί πάνω από τη Σιέρα Λεόνε. Here, the British patrol over Sierra Leone.

Οι μάχες λίγο έξω από τη Φρίταουν συνεχίζονται. The battles outside Freetown go on.

Είναι πολύ αιματηρές, πολύ άγριες οι μάχες. They are very bloody, very brutal battles.

Αυτοί, παρεμπιπτόντως, θα νομίζατε ότι είναι RUF, αντάρτες. By the way, you would think that these are RUF, rebels.

Κι όμως είναι ο στρατός της Σιέρα Λεόνε. But they are Sierra Leone's army.

Οι οποίοι πολλές φορές το πρωί ήταν στρατός και το βράδυ ήταν αντάρτες. Very often, they would be the army in the morning, rebels at night.

Ανάλογα ποιος έδινε χρήματα, ναρκωτικά και αλκοόλ. Depending on who gave money, drugs and alcohol.

Αυτός είναι ένας αξιωματικός του στρατού της Σιέρα Λεόνε. This is an officer of the Sierra Leone army.

Πιο κάτω από το T-shirt λέει «Θάνατος και Καταστροφή σε ελάχιστο χρόνο». Below, the T-shirt reads "Death and Destruction in minimum time".

Και τελικά αυτός είναι ένας από τους στρατιώτες που δούλευα μαζί. Finally, this is one of the soldiers I used to work with.

Τον έλεγα ο «Σέρφερ του Αυτοκινητόδρομου». I used to call him the "Highway Surfer". Δυστυχώς σκοτώθηκε κάποια στιγμή. Unfortunately, he was killed at some point.

Λοιπόν. Είμαστε 24 Μαΐου του 2000. So. It's May 24th, 2000.

Αυτή η πράσινη γραμμή εκεί πάνω, That green line up there,

εδώ είναι η Φρίταουν, συγγνώμη, έχω κόψει το Φ. this is Freetown, sorry, I missed the F.

Είναι η Φρίταουν και αυτό είναι η διαδρομή που ακολουθήσαμε με το αυτοκίνητο. This is Freetown and this is the route we took with the car.

Αυτή είναι η πρώτη γραμμή. This is the first line.

Περάσαμε αρκετά την πρώτη γραμμή λοιπόν So we passed the first line

και έχουμε φτάσει. and we have arrived.

Είμαστε δύο αυτοκίνητα, τέσσερις δημοσιογράφοι συνολικά Two cars, four journalists in total

και γύρω στους πέντε στρατιώτες. and about five soldiers.

Προχωράμε να συναντήσουμε κάποιους στρατιώτες We keep on going to meet some soldiers,

που θα μας βοηθήσουν να πάμε στην πόλη Λουνσάρ, who will help us get to the city of Lunsar,

όπου γίνονται οι μεγάλες μάχες. where the big battles take place.

Είμαστε ήδη Σιέρα Λεόνε, η ομάδα του Reuter, για δύο εβδομάδες. We have been in Sierra Leone for two weeks already, with the Reuters team.

Είμαι εγώ, ο Κερτ, ένας αγαπημένος μου φίλος και συνάδελφος, It's me, Kurt, a dear friend and colleague,

ο Μαρκ, κάμεραμαν κι ένας φίλος από το Associated Press, Mark, cameraman, and a friend from the Associated Press,

που ήταν στο πίσω αυτοκίνητο, ο Μιγκέλ. who was in the back car, Miguel.

Ξεκινάμε λοιπόν μαζί με κάποιους στρατιώτες So we start off with some soldiers

και μετά από περίπου πέντε χιλιόμετρα and about five kilometers later

πέφτουμε σε μία ενέδρα. we were ambushed.

Είναι χαοτικό. It's chaotic.

Αρχίζουν και βλέπω τα πρόσωπά τους, βγαίνουν από τη ζούγκλα, They start, and I see their faces, coming out of the jungle,

είμαστε στη μέση του πουθενά. we are in the middle of nowhere.

Αρχίζουν και πυροβολούν το αυτοκίνητο. They start shooting at the car.

Το αυτοκίνητο αρχίζει και διαλύεται. The car starts falling apart.

Οι σφαίρες σφυρίζουνε παντού. Bullets are everywhere.

Κομμάτια από αίμα, από σάρκα, από μεταλλικά αντικείμενα, Pieces of blood, flesh, metal objects,

από γυαλιά με χτυπάνε παντού. glass shards are hitting me everywhere.

Ενστικτωδώς λέω στον Κερτ που οδηγάει, I instinctively say to Kurt who is driving,

του λέω, «Κάνε κάτι, φύγε». I tell him, "Do something, go."

Και καταλαβαίνω ότι είναι νεκρός. And I realize that he is dead.

Ο στρατιώτης... Θέλω να φύγω από το αυτοκίνητο, The soldier... I want to get out of the car,

γιατί αισθάνομαι ότι είμαι εγκλωβισμένος. because I feel trapped.

Χτυπάω τον στρατιώτη δεξιά μου και του λέω, I tap on the soldier on my right and I tell him,

«Άνοιξε την πόρτα να φύγουμε», "Open the door so we can leave",

και καταλαβαίνω ότι είναι νεκρός. and I realize that he is dead.

Εκείνη τη στιγμή περιμένω τη σφαίρα που θα φάω εγώ. At that moment I expect my own bullet.

Και αρχίζω και κάνω κάποιες σκέψεις. And I start making some thoughts.

Ο χρόνος έχει σταματήσει. Time has stopped.

Ο χρόνος έχει σταματήσει, είναι απίστευτο. Time has stopped, it is unbelievable.

Και περιμένω να φάω κι εγώ μια σφαίρα. And I expect to get shot as well.

Και σκέφτομαι, ελπίζω να φάω μια σφαίρα στο κεφάλι και να πεθάνω, And I think, I hope I get shot on the head and die, και να μη φάω μια σφαίρα στο στομάχι, και να υποφέρω, και το ένα και το άλλο. and not in the stomach and suffer and so on.

Ο στρατιώτης αριστερά μου έχει χάσει τελείως την ψυχραιμία του, The soldier on my left has lost his temper completely,

έχει πετάξει το όπλο του he has thrown his gun

και προσπαθεί να βγει από το δεξιά παράθυρο. and he is trying to get out from the window on the right.

Δηλαδή, πηδάει από πάνω μου και πηδάει πάνω από το νεκρό So, he jumps over me and he jumps over the dead person

και έχει βγει ο μισός έξω από το αυτοκίνητο and half of him is out of the car

και τα πόδια του χτυπάνε το πρόσωπό μου. and his feet are hitting my face.

Είναι λίγο γελοίο. It's a bit ridiculous.

Και σκέφτομαι μέσα μου, «Ε όχι, δεν είναι δυνατόν να μου συμβαίνει αυτό». And I think, "No, this can't be happening to me"

Δηλαδή, τώρα συγγνώμη, αυτοί είναι στρατιώτες, I mean, sorry, these are soldiers,

που υποτίθεται πάμε μαζί και θα πολεμήσουν τους άλλους. that are supposed to come with us and will fight the others.

Τι γελοία εικόνα είναι αυτή. What a ridiculous image this is.

Τέλος πάντων, έχω όλες αυτές τις σκέψεις. Anyway, I have all these thoughts.

Νομίζω ότι είναι ώρες. I think hours have passed.

Κάποια στιγμή το αυτοκίνητο συνεχίζει και προχωράει προς την ενέδρα. At some point the car keeps going towards the ambush.

Σιγά σιγά, ακυβέρνητο. Slowly, with no control.

Και κάποια στιγμή πέφτει σε ένα χαντάκι. And at some point it falls into a ditch.

Από πίσω, το δεύτερο αυτοκίνητο, έχουν αρχίσει And behind, in the second car,

και αντιδρούν οι στρατιώτες the soldiers started reacting

και μου δίνουν κάποια δευτερόλεπτα. and they give me some seconds.

Ο Μαρκ έχει τραυματιστεί, μπροστά, δεξιά μου. Mark is injured, in front of me, on the right.

Και ανοίγει την πόρτα, το αυτοκίνητο είναι ακόμη σε κίνηση. He opens the door while the car is still moving.

Ανοίγει την πόρτα και αρχίζει και τρέχει προς τη ζούγκλα. He opens the door and he starts running towards the jungle.

Βγαίνω κι εγώ. I get out too.

Εκεί ξαφνικά, ο στρατιώτης που είναι δεξιά μου και είναι τεραστίων διαστάσεων, Suddenly, the soldier on my right, who is huge,

καταφέρνω και τον βγάζω έξω από το αυτοκίνητο. I manage to get him out of the car.

Δεν κατάλαβα πώς. I didn't understand how.

Και πηδάω έξω από το αυτοκίνητο. I jump out of the car.

Έχω πάρει μαζί μου τις φωτογραφικές μου μηχανές, I have my cameras with me,

γιατί είναι η αρρώστια μου. because it's my passion.

Δεν με ενδιαφέρει εκείνη τη στιγμή, I don't care at that point,

σκέφτομαι τις φωτογραφικές μου μηχανές. I'm thinking about my cameras.

Βγαίνω έξω. Δυστυχώς χάνω τη μία φωτογραφική μηχανή. I get out. Unfortunately I lose one of my cameras.

Οι σφαίρες συνεχίζονται, γίνεται μάχη, εκρήξεις, The bullets go on, there is a battle, explosions,

αντιαρματικά όπλα, χειροβομβίδες. antitank guns, grenades.

Είναι αλήθεια, δεν είναι Χόλιγουντ, είναι αλήθεια. It's true, it's not Hollywood, it's true.

Λοιπόν. Και τρέχω να μπω μέσα στη ζούγκλα. So. I run to the jungle.

Σχεδόν σκοντάφτω στην κάμερα του Μαρκ, I almost trip over Mark's camera,

η οποία είναι γεμάτη στα αίματα. which is full of blood.

Πλέω σε ένα... αισθάνομαι πώς είμαι σε μία πισίνα με αδρεναλίνη. I feel like I am floating in an adrenaline-filled pool.

Όλες μου οι αισθήσεις είναι στο έπακρο. My senses are heightened.

Νιώθω το κάθε δευτερόλεπτο. I feel every second.

Αισθάνομαι την κάθε μου αναπνοή, την κάθε μου σκέψη. I feel every breath, every thought.

Είμαι σε άλλη διάσταση. I am in another dimension.

Είμαι σίγουρος ότι θα πεθάνω, αλλά δεν θέλω να πεθάνω. I am sure that I will die, but I don't want to die.

Είναι σκέψεις, αλλά δεν θέλω να αφεθώ στις σκέψεις μου, These are thoughts, but I don't want to lose myself in my thoughts,

πρέπει να κάνω κάτι. I have to do something.

Βγαίνω, τρέχω και μπαίνω μες στη ζούγκλα. I get out, I run and I go into the jungle.

Διασχίζω τη ζούγκλα σα ζεστό μαχαίρι σε βούτυρο. I cross the jungle like a hot knife in butter.

Ήταν απίστευτο. It was unbelievable.

Δεν ξέρω πώς γίνανε όλα αυτά. I don't know how it all happened.

Η ζούγκλα είναι πάρα πολύ πυκνή The jungle is very dense

και τα κλωνάρια μου σκίζουν το πρόσωπο και το σώμα. and the branches are tearing my face and body.

Θέλω να σας πω ότι είναι 33 με 35 βαθμούς Κελσίου I want to tell you that it's 33 to 35 degrees Celsius και 99 τοις εκατό υγρασία. and 99 percent humidity.

Δοκιμάστε να τρέξετε σε μία τέτοια κατάσταση. Try running in those conditions. Κάποια στιγμή τρέχω, τρέχω, συνεχίζουν αυτοί, πέφτω στο χώμα. So I run, I run, they go on, I fall on the ground. Να πάρω μερικές ανάσες. To get some breath.

Νομίζω ότι τα πνευμόνια μου θα εκραγούν. I think that my lungs will explode.

Η καρδιά μου έχει περάσει τους 200 παλμούς το λεπτό. My heart rate is over 200 pulses per minute. Είμαι σε μια κατάσταση τρέλας. It's a mad situation.

Αρχίζω και σκέφτομαι. I start thinking.

Ακούω ανθρώπους να τρέχουν, ουρλιαχτά, φωνές, πυροβολισμούς. I hear people running, screaming, yelling, shootings. Η κατάσταση είναι χαοτική. It's chaos.

Κάποια στιγμή αρχίζω και αναπνέω και αρχίζω και σκέφτομαι At some point I start breathing and I start thinking

ότι κάτι πρέπει να κάνω για να φύγω από αυτό. that I have to do something to get out of this.

Και τότε υπάρχουν δύο Γιάννηδες. And then there are two Yannis.

Ο ένας λέει, μα που πήγες και έμπλεξες. One says, what did you get yourself into...

Δεν άκουγες τη μανούλα σου που σου έλεγε «Μην πας σε τέτοια πράγματα, ρε φίλε». Didn't you listen to your mommy who said "Don't go to this kind of things."

Και απ'την άλλη ήταν ο άλλος που έλεγε, And on the other side, the other one was saying,

«Εσύ ρε φίλε, είσαι φτιαγμένος γι'αυτά». "Dude, you are made for this."

(Γέλια) (Laughter)

(Χειροκρότημα) (Applause)

Ωραία, σας έκανα και γελάσατε. Στοίχημα με τον εαυτό μου ήταν. Good, I made you laugh. It was a bet with myself.

Η κατάσταση είναι τρελή. It's a crazy situation.

Προσπαθώ να σκεφτώ, για να μη σκεφτώ. I try to think, not to think.

Λέει ο ένας Γιάννης λοιπόν, So one Yannis says,

«Τώρα είναι καιρός να βάλεις τα κλάματα, να ζητήσεις τη μαμά σου. "Now it's time to start crying, to ask for your mom.

Τελείωσε. Εδώ έχεις τελειώσει». It's done. You are done here."

Και ο άλλος ο Γιάννης έλεγε, And the other Yannis said,

«Τι'ναι αυτά που λες; Είσαι δυνατός, είσαι μάγκας. "What are you talking about? You're strong, you're a tough guy.

Έχεις κάνει εκπαίδευση, έχεις περάσει τόσους πολέμους. You've been trained, you've been through so many wars.

Σ'έχουν πυροβολήσει τόσες φορές». You've been shot so many times."

Απλά αυτή τη φορά με πυροβόλησαν πολύ ώρα και πάρα πολύ It's just that this time I was shot for a long time and a lot

και θέλανε να με σκοτώσουν εμένα. and they wanted to kill me.

Δηλαδή ήταν πολύ... So it was very...

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Ωραία, λοιπόν. Οπότε θέλω να κλάψω αλλά δεν με αφήνει το πείσμα μου, και όλα αυτά. So I want to cry, but my stubbornness won't let me and so on.

Και αρχίζω και κάνω σκέψεις. And I start thinking.

ΟΚ. Τώρα πρέπει να κάνω κάτι για να επιβιώσω. OK. Now, I have to do something to survive. Σχηματίζω έναν χάρτη για να καταλάβω που είμαι. I make a map to understand where I am. Αριστερά, δεξιά του δρόμου. Left, right of the street.

Γιατί δεν θέλεις να χαθείς στη ζούγκλα της Σιέρα Λεόνε, Because you don't want to get lost in the Sierra Leone jungle,

στη μέση του πουθενά. in the middle of nowhere.

Υπάρχουν και θηρία ξέρετε, και τέτοια διάφορα. There are beasts you know, and things like that.

Λοιπόν. Απ'την άλλη, πάλι είναι ο άλλος Γιάννης, που λέει, So, on the other hand, it's the other Yannis again, who says,

«Που πας ρε κακομοίρη, τι έκανες πάλι. Μα πώς τα κατάφερες έτσι. "Where are you going, you poor guy, what have you done again?

Έχασες τους φίλους σου». How did you end up like that? You lost your friends."

Δεν θέλω να πω την έκφραση στα Αγγλικά που τη λέμε. I don't want to use the English expression. Λοιπόν. Αλλά απ'την άλλη κρατιέμαι. Πρέπει να τα καταφέρεις. So, on the other hand, I keep on going. You gotta do it.

Οπότε είμαι εκεί, αρχίζω να κάνω αυτό. So I am there, I start doing this.

Ωραία, βγάζω τη ζώνη μου, την κρύβω κάπου. Good, I take my belt off, I hide it somewhere.

Παίρνω από κάτω λάσπη και αρχίζω και καμουφλάρομαι. I take mud from the ground and I start to camouflage myself. Βάζω παντού λάσπη γιατί είμαι ένας λευκός μέσα στη ζούγκλα, I put mud everywhere because I am a white person in the jungle, και θέλω να κρυφτώ. Κάνω ό,τι μπορώ. and I want to hide. I do whatever I can.

Αρχίζω, πάντα στο έδαφος, και έρπω. I start crawling, always on the ground.

Προσπαθώ να μην κάνω θόρυβο. I try not to make any noise.

Ακούω διάφορους να τρέχουν γύρω μου. I hear people running around me.

Λέω, με ψάχνουν, θα με φάνε ζωντανό, θα με σκοτώσουν. I say, they are looking for me, they will eat me alive, they will kill me. Κάνω ό,τι μπορώ. Προχωράω, προχωράω. I do whatever I can. I keep on going.

Κάποια στιγμή αρχίζω και σκέφτομαι, At some point I start thinking,

αν με πιάσουν θα με κάνουν να υποφέρω. if they catch me, they will make me suffer.

Θα με βιάσουν, θα μου κόψουν τα γεννητικά όργανα, They will rape me, they will cut off my genitals,

θα μου κόψουν τα χέρια, θα μου κόψουν τα πόδια, they will amputate my hands, they will amputate my legs,

θα βάλω τα κλάματα, θα αρχίσω να τους παρακαλάω, I will start crying, I will start begging them, θα γίνω ρεζίλι στον εαυτό μου και μετά πώς θα ζήσω, εάν ζήσω έτσι; I will make a fool of myself and how will I live after that, if I live like that? Πώς θα ζήσω και θα αισθάνομαι ότι έχω γίνει ρεζίλι στον εαυτό μου. How am I going to live and feel that I have made a fool of myself.

Τρελή σκέψη. Crazy thought.

Οπότε λέω, θέλω να πεθάνω. So I say, I want to die.

Θέλω να πεθάνω. Το έχω αποφασίσει. I want to die. I've made up my mind.

Έχω ξεπεράσει όλα μου τα όρια, όλους μου τους φόβους I have overcome all of my boundaries, all of my fears και ξέρω τι θέλω. Θέλω να πεθάνω. and I know what I want. I want to die.

Δεν θέλω να γίνω ρεζίλι. I don't want to make a fool of myself.

Η αντρική περηφάνια, πώς το λένε, δεν ξέρω, κάτι. Μια τρελή κατάσταση. Male pride, how do you call it, I don't know, something. A crazy situation. Αλλά θα προσπαθήσω. But I will try.

Εάν δω ότι δεν θα ξεφύγω, θα ορμήσω πάνω τους, θα τους κάνω να με σκοτώσουν. If I see that I can't get away, I will attack them and make them kill me. Δεν θα με πιάσουν ζωντανό. They will not catch me alive.

Θα αυτοκτονήσω. Πώς θα αυτοκτονήσω; I will kill myself. How am I going to kill myself?

Το μόνο που έχω είναι μια φωτογραφική μηχανή. The only thing I have is a camera. Θα πάρω τη φωτογραφική μηχανή και θα την κοπανήσω στο κεφάλι μου. I will take the camera and bang it on my head. (Γέλια) (Laughter)

Κι εκεί με πιάνουν τα γέλια. And then I start laughing.

Ε, λέω, φανταστείτε να έρθουν τώρα οι κακοί I say, imagine that the bad guys come και να δουν έναν τύπο να χτυπάει το κεφάλι του με μία φωτογραφική μηχανή. and see a guy banging his head with a camera. Αν είναι δυνατόν. Impossible.

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Λοιπόν, οπότε δεν το έκανα αυτό, αλλά γέλασα. So, I didn't do that, but I had a laugh.

Αυτό μου έδωσε αυτοπεποίθηση. That gave me self-confidence.

Λέω, γελάω, σκέφτομαι το μέλλον, όλα καλά. I say, I am laughing, I am thinking about the future, it's all good.

Προχωράω, προχωράω, προχωράω. I keep going, I keep going, I keep going.

Μετά από πολύ πολύ ώρα έχουν σταματήσει κάπως οι σφαίρες. After a long time the bullets have kind of stopped. Περνάνε από δίπλα μου, εγώ δεν αναπνέω και όλα αυτά τα πράγματα They pass by me, I'm not breathing and all that, που θα μπορούσαν να είναι σε μία Χολιγουντιανή ταινία. which could have been in a Hollywood movie. Και κάποια στιγμή αρχίζει, δεν θυμάμαι, ο δεύτερος, τρίτος, τέταρτος γύρος πια, Then the second, third, fourth, I don't remember which, round begins,

όπου οι στρατιώτες που θα πηγαίναμε εμείς να βρούμε στο Λουμσάρ, when the soldiers that we were going to find in Lunsar γυρνάνε πίσω. Έχουν ακούσει τους πυροβολισμούς are coming back. They have heard the shootings και νομίζουν ότι τους έχουν περικυκλώσει οι αντάρτες. and they think they are surrounded by rebels. Οπότε αρχίζουν και γυρνάνε πίσω. So, they start coming back.

Και αν δεν έχετε εμπειρία θα σας πω εγώ. And if you don't have experience, I'll tell you.

Στην Αφρική ο τρόπος που λειτουργεί ο στρατός, είναι, The way the army works in Africa, περπατάνε στη μέση του δρόμου, is that they walk in the middle of the street,

οι μισοί κοιτάνε αριστερά, οι μισοί δεξιά, half of them looking left, half looking right,

και πυροβολάνε ότι τους έρθει. and shooting at whatever comes at them.

Οπότε αρχίζουν και πυροβολάνε, --οι καλοί, οι δικοί μου, υποτίθεται-- So they start shooting, -- supposedly the good guys, my guys --

προς τα εμένα. towards me.

Εγώ είμαι αρκετά μέσα στη ζούγκλα. I am further inside the jungle.

Αρκετά, 20-30 μέτρα, 50 μέτρα. Enough, 20-30 meters, 50 meters.

Και αρχίζουν και έρχονται οι σφαίρες. And bullets start coming.

Πέφτω κάτω. Θυμάμαι το πρόσωπό μου να ακουμπάει κάτω στη λάσπη. I fall down. I remember my face touching the mud. Λέω, δεν είναι δυνατόν, τώρα θα με σκοτώσουν οι ίδιοι οι δικοί μου. I say, it's not possible, I will be killed by my own guys. Μάλλον είναι οι δικοί μου, δηλαδή, δεν είμαι και πολύ σίγουρος. Well, I guess they are my own, I'm not really sure.

Μπορεί να γίνεται χαμός, γιατί εγώ δεν βλέπω τίποτα. There could be mayhem, because I can't see anything. Η ζούγκλα είναι τόσο πυκνή, δεν βλέπω καν τον ήλιο. The jungle is so dense, I can't even see the sun.

Κι εκείνη τη στιγμή που είμαι έτσι κι έρχονται οι σφαίρες, And as I was like that, with bullets coming,

αρχίζω και σκέφτομαι πάλι. I start thinking again.

Ελπίζω να φάω μια σφαίρα στο κεφάλι και να πεθάνω. I hope I get shot in the head and die. Να μη φάω μια σφαίρα στο στομάχι Not get shot in the stomach

και το βράδυ με φάνε τα θηρία. and the beasts eat me during the night.

Γιατί δεν έχω και τρόπο να αυτοκτονήσω. Because I have no way of killing myself.

Λοιπόν. Αλλά είμαι δυνατός. Το'χω. Το'χω. Το'χω. So. But I am strong. I got it. I got it. I got it. Οπότε κάποια στιγμή εκεί που είμαι έτσι κάτω στο έδαφος So while I was lying there on the ground και δεν έχει ούτε κορμούς, ούτε πέτρες, ούτε τίποτε, είναι όλο φλατ. and there are no trees, no rocks, nothing, it's all flat. Οπότε περνάνε οι σφαίρες. Ειλικρινά. Περνάνε κομμάτια από λάσπη, από κλωνάρια. The bullets are passing. Honestly. Pieces of dirt and branches pass.

Σκέφτομαι. Εκεί που γίνεται όλο αυτό το πράγμα I am thinking. While all of this is happening και λέω, δεν το πιστεύω, and I am saying, I don't believe this,

ξαφνικά βλέπω δύο τεράστιες σαρανταποδαρούσες, I suddenly see two huge centipedes, οι οποίες περνάνε από μπροστά μου. which pass in front of me.

Εγώ είμαι κάτω ξαπλωμένος κι αυτές περνάνε εδώ. I am lying down and they are passing here. (Γέλια) Τεράστιες. (Laughter) Huge.

Υπάρχουν. Δεν είναι μόνο στα έργα. They exist. It's not just in the movies.

Μην γελάς εσύ. Υπάρχουν. Don't you laugh. They exist.

(Γέλια) (Laughter)

Τέρατα. Monsters.

(Γέλια) (Laughter)

Σκέφτομαι εκείνη τη στιγμή, αυτά είναι οι μόνοι μου φίλοι εδώ. At that moment I think that these are my only friends here.

Και γαληνεύω. Αισθάνομαι καλά. And I calm down. I feel good.

Μετά από λίγο, έχουν περάσει σχεδόν δυόμιση ώρες. After a while, almost two and a half hours have passed. Είναι απίστευτοι. Είναι αρκετό δυόμιση ώρες. It's unbelievable. Two and a half hours is enough. Σε αυτές τις καταστάσεις μου είπανε κάποιοι ψυχίατροι Some psychiatrists have told me that in situations like that ότι στα 10 λεπτά μπορεί να το έχεις χάσει. you could lose it within 10 minutes.

Εγώ είμαι δυόμιση ώρες, επομένως το έχω χάσει καμιά τριανταριά φορές. I've been there for two and a half hours, so I've lost it about thirty times. (Γέλια) (Laughter)

Παρόλα αυτά η γυναίκα μου θεωρεί, Nevertheless, my wife believes

γι'αυτά που έχω περάσει, ότι είμαι καλά. that I am OK, considering what I've been through.

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Έχω τρία λεπτά και πρέπει να σας πω σημαντικά πράγματα. I have three minutes and I have to tell you some important stuff. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Χαίρομαι που διασκεδάζετε. Thank you very much. I am glad you are enjoying yourselves.

Λοιπόν. Λέω, ΟΚ, τελείωσε, πρέπει να βγω, τελείωσε, δεν μπορώ άλλο. I say, OK, it's finished, I have to get out, it's over, I can't take it anymore. Βγαίνω στον δρόμο και καταλαβαίνω ότι όλες αυτές τις ώρες I get on the street and I realize that all these hours έχω συρθεί ούτε διακόσια μέτρα. I have crawled no more than two hundred meters.

Βγαίνω, γυρνάω προς τα πίσω, βλέπω τα αυτοκίνητά μας, I get out, I turn around, and I see our cars, καμμένα, κατεστραμμένα, κάλυκες παντού. burnt, destroyed, casings everywhere.

Δεν υπάρχει ψυχή. Ούτε πτώματα, ούτε τίποτα. Not a soul around. No bodies, nothing.

Αρχίζω και σκέφτομαι. I start thinking.

Τώρα, ελπίζω να τα καταφέρω να γυρίσω πίσω και να τελειώσει αυτό. Now, I hope I will make it back and this ends.

Αρχίζω και περπατάω και σκέφτομαι, εγώ δεν ξαναμπαίνω στη ζούγκλα. Τελείωσε. I start walking and I think that I will not go back in the jungle. It's over.

Εάν με πιάσουν, θα κάνω αυτό που πρέπει και θα με σκοτώσουν και θα τελειώσει. If they catch me, I will do what I have to

Δεν ξαναμπαίνω στη ζούγκλα. Και αρχίζω και περπατάω και σκέφτομαι. I am not going back in the jungle.

Ήρθε η ώρα πιθανόν, να κάνω το τελευταίο μου ρεπορτάζ. Maybe it's time to do my last story. Και τραβάω τον εαυτό μου. And I take a photo of myself.

(Χειροκρότημα) (Applause)

Αυτό το μαντήλι με βοήθησε, That handkerchief helped me,

γιατί το έστυβα και έπινα ιδρώτα. because I squeezed it and drank sweat.

Γιατί όπως καταλαβαίνετε, όπως και τώρα, το στόμα μου έχει στεγνώσει. Because as you understand, just like now, my mouth was dry. Τότε ήταν πολύ δύσκολο. It was very hard then.

Τραβάω μερικές φωτογραφίες και λέω, εντάξει, αν πεθάνω So I shoot some photos and I say, OK, if I die, και το βρει κάποιος, θα κάνει σύνθεση την ιστορία κλπ. and someone finds it, he will compose the story, etc. Και μετά από λίγο, είχα ξεχάσει να σας πω και θέλω να το πω, And after a while, I forgot to tell you and I want to say it,

γιατί νομίζω είναι σημαντικό. because I think it is important.

Όταν ήμουν μες στη ζούγκλα, κάποια από όλες αυτές τις στιγμές When I was in the jungle at some point σκέφτηκα, στα Αγγλικά το σκέφτηκα, I thought in English,

«Γιάννη, time to pray». Δηλαδή ήρθε η ώρα να προσευχηθείς. "Yanni, time to pray." Meaning that it was time to pray.

Κι εγώ πρέπει να σας ομολογήσω, γιατί όπως καταλαβαίνετε And I have to confess, because as you understand

σας μιλάω πάρα πολύ ανοιχτά και σας ανοίγω την καρδιά μου, I am being very open and I am opening my heart to you,

δεν είμαι πολύ άνθρωπος της θρησκείας. I am not a very religious person.

Και αισθάνθηκα πολύ δυσάρεστα και δύσκολα. And I felt very uncomfortable and difficult.

Και λέω μετά, «Όχι, ρε παιδί μου, άστο για την επόμενη φορά». And then I say, "No, leave it for next time." (Γέλια) (Laughter)

Λοιπόν. Ωραία. Σας έκανα πολλές φορές να γελάσετε. So. Good. I made you laugh many times. Βγαίνω, γυρνάω πίσω. I go out, I go back.

Συναντώ τους στρατιώτες, λέει, «Εσύ είσαι ο δημοσιογράφος». I meet the soldiers, he says, "You are the reporter."

«Ναι, ναι, ναι». «Σε περιμένουν οι φίλοι σου. "Yes, yes, yes." "Your friends are waiting for you.

Προχώρα προς τα δω, είναι περίπου τέσσερα χιλιόμετρα, πέντε. Walk that way, it's about four, five kilometers." Περπατάω και φτάνω από εκεί που είχαμε ξεκινήσει I walk and I reach the point where we started from πριν από πέντε ώρες, τέσσερις ώρες, συγγνώμη, five, four hours ago, όπου το πρώτο πράγμα που βλέπω είναι ο Μαρκ, where the first thing I see is Mark, ο οποίος έχει σωθεί και τρέχει με μπαταρισμένο το χέρι, who has been saved and is running with a bandaged arm, έχει φάει μια σφαίρα, κλαίγοντας, he had been shot, crying,

και με αγκαλιάζει και μου λέει, he hugs me and he says,

«Αδερφέ, σώθηκες! Προσπαθούσα να τους πείσω "Brother, you are alive! I was trying to convince them να έρθουν να σε βρούνε αλλά δεν ήθελε κανένας να γυρίσει πίσω στη ζούγκλα». to come back and find you, but none wanted to come back to the jungle." Αισθανόταν άσχημα. He felt bad.

Του λέω, «Αδερφέ, εντάξει, δεν πειράζει. I tell him, "Brother, it's OK, no worries.

Μην σκέφτεσαι έτσι, είναι όλα καλά». Don't think like that, it's all good."

Ναι, ναι, σκεφτείτε το. Αισθανόταν άσχημα γιατί με άφησε εκεί πίσω, θεωρούσε. Yes, think about it. He felt bad because he thought he'd left me back there. Πώς σώθηκε αυτός ήταν μια άλλη ιστορία. How he was saved, that's another story.

Πρέπει να μου δώσετε δεκαπέντε δευτερόλεπτα. You have to give me fifteen seconds. Οπότε εκείνη τη στιγμή βλέπω τα πτώματα των φίλων μου και των στρατιωτών. At that moment I see the bodies of my friends and the soldiers. Περπατάω στον δρόμο. I walk on the street.

Έρχονται οι στρατιώτες και με ακουμπάνε. The soldiers come to me and they touch me.

Θεωρούν ότι είμαι φάντασμα, They think I am a ghost,

και παίρνουνε αίμα και αρχίζουν και με πασαλείβουν. and they take blood and start smearing it on me.

Τρελαίνομαι. Τους σπρώχνω και τους λέω, «Τι κάνετε ρε παιδιά;» I go crazy. I push them away and tell them "Guys, what are you doing?"

Σκέφτομαι. Εγώ σώθηκα απ'όλο αυτό το πράγμα. I'm thinking that I was saved from this whole thing. Τώρα θα κολλήσω AIDS και θα πεθάνω; Now I will catch AIDS and die?

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Και τελειώνω γιατί θα θέλω άλλη μισή ώρα να σας μιλάω. And I finish because I will need another half hour to talk to you. Ναι, ναι. Yes, yes.

(Χειροκρότημα) (Applause)

Με συγκινείτε. You move me.

(Χειροκρότημα) (Applause)

Αυτό που έχασα ήταν δύο πολύ καλοί μου φίλοι. What I lost was two very good friends of mine. Ο ένας ο Κερτ, ο οποίος ήταν αδερφικός φίλος One was Kurt, a brotherly friend, και θέλω να αφιερώσω αυτή την ομιλία στον Κερτ και στον Μιγκέλ, and I want to dedicate this talk to Kurt and Miguel, που πεθάναν και με βοήθησαν. Ο Κερτ έφαγε τις σφαίρες για μένα. who died and helped me. Kurt took the bullets for me. Γι'αυτό τον κουβαλάω πάντα μαζί μου. So, I always carry him with me.

Τον θάψαμε, κάναμε αποτέφρωση, όπως ήθελε. We buried him, we did a cremation, like he wanted. Τις μισές του στάχτες τις θάψαμε στην Ουάσινγκτον, Half of his ashes were buried in Washington, τις άλλες μισές εκεί που ήθελε πάντα να ταφεί, the other half, where he always wanted to be buried, στο κοιμητήριο των Λεόντων στο Σεράγεβο, at Sarajevo's Lion Cemetery,

όπου έζησε και δούλεψε κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας. where he lived and worked during the Bosnia war. Και όταν θάψαμε τις στάχτες του εκεί, όπως μου είχε ζητήσει, And when we buried his ashes there as he had asked me, παίξαμε το «Brothers in Arms» των Dire Straits. we played "Brothers in Arms" by Dire Straits. Αφιερωμένο λοιπόν στον φίλο μου τον Κερτ. So this is dedicated to my friend Kurt.

(Χειροκρότημα) (Applause)

Ευχαριστώ πολύ. Thank you very much.

(Χειροκρότημα) (Applause)

Ευχαριστώ πολύ, με συγκινήσατε. Thank you very much, I am touched.

Έπιασε τόπο, είπα ότι θα ανοίξω πολύ την καρδιά μου It was worth it, I said that I was going to open my heart και ευχαριστώ που το δεχτήκατε. and thank you for accepting it.

Είστε πολύ καλοί. You are very kind.

(Χειροκρότημα) (Applause)