Roots and wings | ΘΩΜΑΗ ΑΛΕΞΙΟΥ | TEDxVeria
Μετάφραση: Χαρά Τριανταφυλλίδου Επιμέλεια: Chryssa R. Takahashi
Η κρίση που βιώνουμε σήμερα,
είναι κρίση κυρίως και πρωτίστως ηθικών αξιών.
Οι αξίες ξεκινούν από την παιδεία.
Είναι η παιδεία που έχει ο καθένας μας.
Η παιδεία καλλιεργείται πρωτίστως από την οικογένεια.
Σε δεύτερο ρόλο με την εκπαίδευση
και τελικά περνάει στην κοινωνία μας.
Πιστέψτε με, αν έχουμε αυτή την αίσθηση,
ότι η παιδεία είναι πιο σημαντικό,
ακόμα και σε καιρούς αντιξοοτήτων, θα γίνουν θαύματα.
Και πιστέψτε με, ποτέ δεν είναι αργά για θαύματα.
Πιστεύω πολύ στην εκπαίδευση, μα πρέπει να σας πω
ότι πιστεύω πιο πολύ στην παιδεία του ανθρώπου,
στην εσωτερική καλλιέργεια και την ολόπλευρη ανάπτυξή του.
Κατά τον Πλάτωνα, η παιδεία μπορεί να αλλάξει και να καθορίσει ζωές.
Είναι δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους.
Άρα λοιπόν, ας ξεκινήσουμε από το πρώτο κομμάτι,
που αφορά την οικογένεια.
Είναι ο πρώτιστος πυρήνας, άλλωστε.
Τι χρειάζεται να δώσουμε σε ένα παιδί ώστε να μεγαλώσει σωστά και ισορροπημένα;
Αγάπη;
Φροντίδα;
Προστασία; Ασφάλεια;
Ναι, φυσικά. Μα όλα αυτά τα θεωρώ αυτονόητα.
Δεν γνωρίζω κανέναν γονιό να μην αγαπάει το παιδί του.
Εκτός βέβαια αν μιλάμε για κλινικές περιπτώσεις.
Αυτό που ουσιαστικά χρειάζονται τα παιδιά για να μεγαλώσουν σωστά και ισορροπημένα
είναι ρίζες και φτερά.
Ρίζες, για να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου και να πατάνε γερά στα πόδια τους,
αλλά και φτερά, για να νιώθουν ότι μπορούν να πετούν.
Αυτή η έκφραση χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά γύρω στο 1920.
Μετά χρονολογείται γύρω στο 1950 από τον Κάρτερ.
Δεν έχει σημασία ποιος το πρωτοείπε
ή να πάμε όσο γίνεται πιο μακριά να βρούμε ποιος το είπε πρώτος.
Σημασία, όμως, έχει ότι ακόμα και κάτι τόσο παλιό
είναι σήμερα τόσο επίκαιρο και τόσο διαχρονικό.
Ρίζες και φτερά, λοιπόν, αρκετά αντιφατικά.
Κι έτσι περνάω στην προσωπική μου ιστορία για να σας πείσω.
Μεγάλωσα στην Καστοριά.
Ναι, ήμουν τυχερή.
Η αυλή του σχολείου, καθώς και το σπίτι μου
έβλεπε τη λίμνη, τους κύκνους, τις πάπιες.
Το πόση αξία είχε αυτό για τη ζωή μου αργότερα και την αισθητική μου,
το κατάλαβα πολύ μετά.
Γιατί, ξέρετε, γράφουν κάποια πράγματα στη ζωή μας,
αλλά τα συνειδητοποιούμε πολύ αργότερα.
Η αξία του παιδικού χώρου που περνάμε τη ζωή μας,
είναι κάτι το οποίο επανέρχεται ξανά και ξανά,
ακόμα και σε δύσκολες στιγμές ζωής.
Ξέρετε, έχω την τύχη να ταξιδεύω πάρα πολύ,
αλλά κάθε φορά που μπαίνω Καστοριά, η αίσθηση ξεπερνά όλες τις εντυπώσεις.
Επιστρέφεις για λίγο στο σπίτι σου.
Και άρα, επιστρέφεις στον εαυτό σου.
Θυμάμαι όταν ήμουν μικρή και διάβαζα,
η μητέρα μου, αθόρυβα, μου έφερνε ένα τσάι φασκόμηλο ή έναν χυμό πορτοκάλι.
Ακόμα και σήμερα, αυτές οι μυρωδιές, αν το πιστεύετε,
μου θυμίζουν την παιδική μου ηλικία.
Μυρίζω αυτά τα πράγματα και θυμάμαι...
Μου έρχονται συναισθήματα ζεστασιάς, θαλπωρής, ασφάλειας, αγάπης.
Ο πατέρας μου είχε δική του επιχείρηση και δούλευε πολλές ώρες.
Αλλά δεν ξεχνάω, πως με προτροπή του,
η μητέρα μου μας κρατούσε ένα τέταρτο παραπάνω το βράδυ,
κι εμένα και την αδερφή μου,
ώστε να προλάβει να παίξει μαζί μας, έστω κι ένα τέταρτο κάθε μέρα.
Ακόμα και σήμερα που το σκέφτομαι αυτό, με συγκινεί ιδιαίτερα.
Θυμάμαι όταν πέρασα στην πρώτη μου σχολή, στο Νηπιαγωγών Ιωαννίνων,
η αντίδραση της μητέρας μου ήταν πάρα πολύ χαρακτηριστική
και κάποιοι από εσάς,
γιατί βλέπω πολλά νέα παιδιά εδώ και χαίρομαι,
θα την αναγνωρίσετε.
Η αντίδρασή της ήταν, «Πού φεύγεις τόσο μακριά; Δεν θα πας πουθενά!»
Και φυσικά, η αντίδραση του πατέρα μου ήταν,
«Στη Ρόδο, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κρήτη να πας,
όπου περάσεις, εκεί θα πας».
Τέσσερα χρόνια αργότερα, έφυγα στην Αγγλία,
για να κάνω ένα μεταπτυχιακό
και η μητέρα μου, πανικόβλητη, ήρθε να με «τακτοποιήσει», ξέρετε.
Την πρώτη μέρα μάλιστα κιόλας, το θυμάμαι χαρακτηριστικά,
μου έκανε μια πολύ δελεαστική πρόταση.
Να ξοδέψουμε ένα μέρος των χρημάτων από τα δίδακτρα
σε ό,τι θέλω, ψώνια, οτιδήποτε,
και την άλλη μέρα να πάμε στο σπίτι μας στην Καστοριά.
Η αντίδραση του πατέρα μου ήταν ακαριαία μόλις άκουσε αυτή την πρόταση.
«Πακετάρισε τη μάνα σου και στείλ' την με το πρώτο αεροπλάνο Καστοριά».
Το οποίο, πρέπει να σας πω, ότι και έπραξα.
Λίγα χρόνια αργότερα, μου δόθηκε μια πλήρης υποτροφία
από πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας για διδακτορικό, τρία χρόνια.
Ήταν Σεπτέμβρης τότε, θυμάμαι, και δούλευα στα Γιάννενα.
Οι δικοί μου ήτανε Καστοριά, φυσικά.
Πήρα να τους ενημερώσω, και η αντίδραση της μητέρας μου
ήταν πάρα πολύ χαρακτηριστική επίσης.
«Μα δεν είναι δυνατόν να φύγεις τώρα για τρία χρόνια στην Αγγλία.
Την προηγούμενη βδομάδα σου φέραμε χαλιά και φλοκάτες για τον χειμώνα».
Ακατανίκητα επιχειρήματα, όπως καταλάβατε.
Κι ο πατέρας μου φυσικά μου είπε, «Μη χάσεις τέτοια ευκαιρία ζωής».
Όπως μπορείτε να καταλάβετε από αυτές τις ιστορίες,
μπορείτε να καταλάβετε και ποιος έδωσε τις ρίζες και ποιος έδωσε τα φτερά.
Και τα δύο σημαντικά όμως, έτσι;
Περίπου τρία χρόνια αργότερα, λαμβάνοντας το διδακτορικό,
επέστρεψα στην Ελλάδα.
Άφησα θέση στο πανεπιστήμιο εκεί,
γιατί ήθελα πραγματικά να προσφέρω στην Ελλάδα.
Περίπου για πέντε χρόνια, πήγαινα από το ένα πανεπιστήμιο στο άλλο,
μέχρι που βρέθηκε κάποια θέση και μπόρεσα να τη διεκδικήσω.
Θέλω να το πω αυτό, γιατί σήμερα έχουμε πολλά νέα παιδιά
και θέλω να το ακούσουν.
Ούτε γνωριμίες είχα.
Και οι γονείς μου δεν είναι πανεπιστημιακοί.
Συγκεκριμένα, ο πατέρας μου είναι απόφοιτος δημοτικού.
Κι από τη θέση που βρίσκομαι τώρα, σας λέω ότι είναι ο μεγάλος μου δάσκαλος,
κι αυτός που μου έδωσε τα πιο δυνατά φτερά στον κόσμο.
Η μητέρα μου είναι κι αυτή παρόμοιου μορφωτικού επιπέδου.
Αλλά με μεγάλωσε, όχι μόνο με γάλα, αλλά με μέλι και γάλα,
όπως λέει ο Φρομ, καθόλου τυχαία.
Κι έτσι με τόσο δυνατές ρίζες, όπως καταλαβαίνετε
βρίσκω πάντα τρόπους και λόγους να επιστρέφω.
Αυτό που θέλω να σας πω, είναι ότι αν μια οικογένεια είναι σταθερή και δυνατή
τίποτα δεν την πτοεί και τίποτα δεν την τσακίζει.
Ένα παιδί δεν έχει από μόνο του πρόβλημα.
Αποκτάει πρόβλημα αν δεν είναι θωρακισμένο.
Από πολύ μικρή έμαθα ότι δεν χρειάζομαι κάποια ακριβή μάρκα ρούχων
για να αισθάνομαι κάποια, να έχω αξία,
και, προπαντός, για να είμαι ευτυχισμένη.
Έμαθα επίσης ότι παιδεία είναι να σκέφτεσαι μόνος σου
κι όχι να ακολουθείς τι λέει πάντα το πλήθος.
Μόνο όταν καταφέρεις να μη σε νοιάζει τόσο πολύ
η εικόνα, η σκέψη, κι η γνώμη των άλλων για σένα,
θα καταφέρεις να απομονώσεις τη φασαρία και να αφουγκραστείς τη δική σου φωνή.
Δεν είναι πάντα εύκολο.
Μια γιαγιά παλιά μου έλεγε, όσο ζούσε η γλυκιά μου,
«Δεν θα με ρωτάς εμένα συμβουλές για το μέλλον,
παρά μόνο για το παρόν.
Γιατί έχω πολύ παρελθόν να σου δώσω.
Μα αν με ρωτάς για το μέλλον, εσύ πρέπει να αποφασίσεις.
Γιατί ο δικός σου ήλιος βλέπει στην ανατολή,
ενώ ο δικός μου έφυγε, είναι στη δύση».
Και κάπως έτσι, περνάμε στην εκπαίδευση.
Για να δούμε τι γίνεται εδώ.
Πολύ πρόσφατα, πριν έναν μήνα, βγήκε η έκθεση του ΟΟΣΑ.
Η οποία προοιωνίζει ένα λαμπρό μέλλον στην Ελλάδα για την εκπαίδευσή μας
και πραγματικά εγώ το πιστεύω υπό προϋποθέσεις.
Μάλιστα, η μαθητική μας διαρροή είναι αρκετά χαμηλή
σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης,
που σημαίνει ότι τα παιδιά μας δεν εγκαταλείπουν το σχολείο.
Είμαι πολύ περήφανη γι' αυτό κι είμαι επίσης περήφανη,
γιατί φαίνεται από την έκθεση
ότι το επίπεδο των εκπαιδευτικών μας είναι υψηλό.
Και μάλιστα, σε καιρούς κρίσης όπως αυτούς που ζούμε σήμερα,
το να προσφέρουμε δημόσια εκπαίδευση αυτής της ποιότητας δωρεάν,
να υπογραμμιστεί,
δεν είναι και λίγο, ξέρετε.
Από την άλλη μεριά,
θέλω να σας πω ότι ταξιδεύοντας σε διάφορα πανεπιστήμια
λόγω της δουλειάς μου, αλλά και σχολεία στο εξωτερικό,
μπορώ να σας βεβαιώσω προσωπικά ότι τα σχολεία μας,
η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχουμε,
καθώς και το επίπεδο κατάρτισης των εκπαιδευτικών μας
τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από τα άλλα σχολεία του εξωτερικού.
Εκεί που βέβαια υστερούμε τρομερά είναι οι υποδομές.
Αλλά υπάρχουν λόγοι και γι' αυτό.
Ένα άλλο κομμάτι που θα ήθελα να αναφέρω
είναι οι άπειρες ευκαιρίες επιμόρφωσης που έχουμε σήμερα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο κι είναι πραγματικά ασύλητο
το πόσο μεγάλη πρόοδος έχει γίνει σε αυτόν τον χώρο.
Για παράδειγμα, με τα MOOC,
με τα εξ' αποστάσεως εκπαίδευσης προγράμματα, και όλα αυτά,
η πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση
έχει γίνει πάρα πολύ απλή.
Δηλαδή, μπορεί κάποιος που είναι σε ένα ορεινό χωριό
της απομακρυσμένης μας Ελλάδας,
να μπει σε μια εκπαιδευτική πλατφόρμα
και εντελώς δωρεάν ή έναντι ενός πολύ μικρού χρηματικού ποσού
να καταφέρει να παρακολουθήσει έναν κύκλο μαθημάτων
στο Γέιλ, στο Σίδνεϊ, οπουδήποτε αλλού.
Ασύλητα αυτά στις παλιότερες εποχές, έτσι;
Οπότε, έχουμε ανοιχτή πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Κι εδώ να κάνω μια μικρή παρένθεση και να πάω στον δικό μου χώρο
και να πω ότι ένας από τους λόγους που έχουμε αυτή την ευκαιρία
είναι το γεγονός ότι γνωρίζουμε πολύ καλά την αγγλική γλώσσα.
Η γλώσσα της πρόσβασης στον κόσμο.
Και πρόσφατα μάλιστα, επειδή προσπαθούμε
να δώσουμε έμφαση στην εκπαίδευση της αγγλικής,
ξεκίνησε η αγγλική γλώσσα στην πρώτη δημοτικού.
Να πω όμως ότι με μία ώρα, δεν πρόκειται να δούμε καμία διαφορά.
Αυτά δεν είναι τομές στην εκπαίδευση, είναι μπαλώματα.
Χρειαζόμαστε συνεχές γλωσσικό εισαγόμενο, αν θέλουμε να πετύχουμε κάτι.
Κλείνω την παρένθεση, απλά γιατί αφορά τον χώρο μου.
Και θέλω να ρωτήσω, αφού λοιπόν έχουμε καλή εκπαίδευση
κι αφού οι εκπαιδευτικοί μας είναι σε καλό επίπεδο κατάρτισης,
η παιδεία γιατί μας δυσκολεύει τόσο;
Και περνάω έτσι στο σχολείο.
Έχουμε αγάπη στα σχολεία;
Θα τη βάλουμε ποτέ στις μεταρρυθμίσεις μας
όπως έλεγε ο αείμνηστος δάσκαλος, ο κύριος Τσολάκης;
Τα σχολεία μας, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα αποτελούν τερέν βαθμοθηρίας.
Με οράματα εξεταστικοκεντρικά.
Ακόμα και η έκθεση του ΟΟΣΑ είπε, λιγότερο βάρος στις εξετάσεις,
δίνετε υπερβολικό βάρος στις εξετάσεις.
Κι έτσι, λοιπόν, συνεχίζουμε να έχουμε εμμονές.
Γραμματισμός, μαθηματικά, πτυχία φυσικά, δεν το συζητώ.
Τεχνολογία, τώρα πρόσφατα.
Ζητάμε από το παιδί μια στείρα απομνημόνευση
για πράγματα που μάλλον δεν θα χρειαστεί ποτέ του.
Ζητάμε σε μια ερώτηση μια σωστή απάντηση,
πόσο αντισωκρατικό αυτό στη μάθηση.
Και γενικώς, ζητάμε από τα παιδιά να κάνουν πράγματα
που στην ουσία δεν θα χρειαστούν.
Και τα παιδιά χάνουν την παιδικότητά τους, ξέρετε.
Και χάνουν μοναδικά ταλέντα στο σχολείο.
Στα σχολεία μας, τα παιδιά ασφυκτιούν στα ταλέντα τους.
Ο Πικάσο έλεγε, «Μου πήρε τέσσερα χρόνια να μάθω να ζωγραφίζω σαν τον Ραφαήλ
και μια ολόκληρη ζωή να μάθω να ζωγραφίζω σαν παιδί».
Κι εμείς επιμένουμε
να υπαγορεύουμε στα παιδιά εικόνες, σχήματα, γράμματα,
να βάλουν την ιστορία στη λογική σειρά,
μη τυχόν αλλάξουν κάτι στην ιστορία.
Καλά λέει ο κύριος Τριβιζάς, όμως.
«Αυτό που πρέπει να καλλιεργήσουμε στα σχολεία
είναι η φαντασία και η ευρηματικότητα,
η οποία είναι ένα ταλέντο που δυστυχώς εμείς καταπνίγουμε».
Δεν θα ξεχάσω, η βαφτιστήρα μου, όταν ήταν τριών με τεσσάρων ετών,
ζωγραφίζαμε μαζί κι έβλεπα ότι από τους πέντε μαρκαδόρους
χρησιμοποιούσε μόνο τους δύο, κόκκινο μαύρο.
Μπλε, γαλάζιο, πράσινο, τίποτα.
Θορυβήθηκα.
Ξέρετε, διάβασα κι άλλα πράγματα εκεί.
Μήπως υπάρχει κανένα πρόβλημα, να το κοιτάξουμε.
Την πήρα, λοιπόν, στην άκρη και τη ρώτησα με τρόπο
«Γλυκιά μου, γιατί δεν χρησιμοποιείς κι άλλα χρώματα;
Γιατί μόνο μαύρο και κόκκινο;»
Και με κοίταξε με ένα ύφος σαν να την ρωτούσα
το πιο χαζό πράγμα στον κόσμο.
Και με παιδική αφέλεια μου απάντησε,
«Μα νονά μου, μού στέγνωσαν οι άλλοι μαρκαδόροι».
Ούτε καν σκέφτηκα το πολύ απλό.
Λοιπόν, πάμε στα πρακτικά.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να δώσουμε παιδεία στην εκπαίδευση.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να θωρακίσουμε τα παιδιά μέσα στα σχολεία.
Ξέρετε, τα γνωστικά αντικείμενα μπορεί να αλλάζουν
κι αυτό που διδάσκουμε σε πέντε ή δέκα χρόνια να είναι παρωχημένο.
Έτσι είναι τα πράγματα, γιατί τρέχουνε γοργά.
Η ανθρωπιστική παιδεία, όμως, δεν απογοητεύει ποτέ.
Χρειαζόμαστε μαθήματα ζωής, όπως χρόνια τώρα λέει ο κύριος Γιοσαφάτ
και πρέπει να ξεκινήσουν απ' το νηπιαγωγείο.
Μαθήματα αγάπης.
Να μάθει το παιδί τι είναι ενσυναίσθηση,
τι είναι ήθος, τι είναι σεβασμός για το διαφορετικό, τι είναι ο άλλος.
Τι είναι τελικά συναισθηματική νοημοσύνη.
Χρειαζόμαστε μαθήματα με βασικές γνώσεις του κόσμου
που θα χρειάζονται πάντα τα παιδιά.
Από το τι να φάνε, που πιστέψτε μας,
δεκαοχτώ χρονών παιδιά δεν ξέρουν πώς να φάνε,
μέχρι το τι γεμίζει την καρδιά τους όταν είναι δύσκολα τα πράγματα.
Γιατί δίνουμε τόσο πολύ βάρος σε όλα τα υπόλοιπα,
που ξεχνάμε τα βασικά.
Μουσική, χορός, πολιτισμός, τέχνες.
Αυτά είναι που δίνουν ποιότητα στη ζωή μας
και μπορούν να μας βοηθήσουν πραγματικά σε κάποια δύσκολη στιγμή.
Και φυσικά, χρειαζόμαστε μαθήματα ψηφιακής και διαδικτυακής αγωγής,
ειδικά σήμερα.
Κοιτάξτε.
Θα μπορούσα, αλλά δεν θέλω να αναφερθώ
στην έμφαση που δίνουμε στην τεχνολογία σήμερα στα σχολεία.
Ελλοχεύουν πολλοί κίνδυνοι, σας το υπόσχομαι αυτό,
αλλά εγώ είμαι ένας άνθρωπος που δεν είμαι κατά της τεχνολογίας.
Είμαι όμως κατά της μονομανίας.
Μόνο σε μαθήματα ρομποτικής δεν καλλιεργούνται συναισθήματα.
Και περνάω στην καρδιά της παιδείας στην εκπαίδευση,
δηλαδή, τον δάσκαλο.
Ξέρετε, διδάσκουμε όλοι που είμαστε σε αυτόν τον χώρο,
αλλά ξεχνούμε ότι, πρωτίστως, είμαστε διαπαιδαγωγοί.
Όλοι οι δάσκαλοι, όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων
και όλων των γνωστικών αντικειμένων
είναι, πρωτίστως, παιδαγωγοί, και άρα πρότυπα.
Η επιρροή τους είναι ανεξίτηλη στον χρόνο.
Και για να σας πείσω, κλείστε τα μάτια σας αυτήν τη στιγμή
και σκεφτείτε τον αγαπημένο σας δάσκαλο, στα παιδικά σας χρόνια.
Σε όλους ήρθε ένας, κάποιος, ένα όνομα.
Ξέρετε γιατί συμβαίνει αυτό;
Γιατί, πολύ απλά, κανείς δεν ξεχνά έναν καλό δάσκαλο.
Έτσι είναι. Κανείς δεν ξεχνά έναν καλό δάσκαλο.
Και ξέρετε;
Αν ρωτήσω έναν-έναν από εσάς, γιατί θυμάστε τον συγκεκριμένο δάσκαλο,
δεν θα μου πείτε, γιατί μου έμαθε πολλαπλασιασμό,
διαίρεση, τα κλάσματα, ή τον ενεστώτα.
Το παιδί, βλέπετε, δεν θυμάται τι του μάθαμε,
θυμάται όμως για πάντα πώς το κάναμε να νιώσει.
Άρα λοιπόν, ο εμπνευστής δάσκαλος, ο οραματιστής δάσκαλος
γνωρίζει ότι δεν διεκπεραιώνει, διαπαιδαγωγεί.
Διευκολύνει τη μάθηση και διαπαιδαγωγεί. Αυτός είναι ο βασικός του ρόλος.
Επίσης, δέχεται τα λάθη και τις αποτυχίες,
γιατί είναι μέρος της επόμενης επιτυχίας.
Πάρα πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν, μέχρι να πετύχουν.
Άρα δεν αφορίζουμε τα λάθη, τα αγκαλιάζουμε.
Και τελικά, ο δάσκαλος ο σωστός γνωρίζει
ότι η διδασκαλία ξεκινά απ' την καρδιά κι όχι απ' το μυαλό.
Και άρα, το παράδειγμα είναι πάντα πιο αποτελεσματικό από το δίδαγμα.
Τελικά και τελειώνοντας.
Για να αλλάξουμε γενικότερα τα πράγματα
κι έτσι και η κοινωνία,
όχι μόνο η εκπαίδευση και η οικογένεια, αλλά τελικά και η κοινωνία,
να μπορεί να παρέχει στο παιδί ρίζες και φτερά,
πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Αλλαγή, επανεξέταση προτύπων με βάση ανθρωπιστικές αξίες και πολιτισμό,
για να έχουμε μια ουσιαστική παιδεία.
Ας καλλιεργήσουμε λίγο τον εαυτό μας,
φτάνει τόση εικόνα.
Μας το' πε ο Εξυπερύ χρόνια πριν.
«Το ουσιαστικό είναι αόρατο στο μάτι».
Η ερώτηση είναι,
οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, οι πολίτες αυτού του κόσμου, τελικά,
θέλουμε να δώσουμε ρίζες και φτερά στα παιδιά μας;
Σας ρωτάω.
Θέλουμε; Δεν το άκουσα, πιο δυνατά.
Έτσι είναι.
Δεν ταιριάζει η μετριότητα με τη λαχτάρα.
Ας σηκώσουμε τα μανίκια, ας ανοίξουμε τα μάτια,
ας ανοίξουμε κυρίως την καρδιά κι ας πάρουμε τη ζωή αλλιώς.
Γιατί τίποτα μέτριο δεν αξίζει και δεν ταιριάζει στα παιδιά.
Σας ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)
