8 Women Discuss: Gender-Based Violence in Greek Society (1) (1)
Καλησπέρα. Σας ευχαριστώ όλες που είστε σήμερα εδώ και μας δίνεται η ευκαιρία να συζητήσουμε και στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, σε μία θεματική μάλλον ανεξάντλητη, τουλάχιστον από αφορμές.
Νομίζω περισσότερο να συζητήσουμε ως γυναίκες, ως θηλυκότητες, ως σύντροφοι, μητέρες, επαγγελματίες,
για τις ζωές μας.
Με όλες τις εμπειρίες, τα βάρη, τις διακρίσεις ή και τα τραύματα που μπορεί αυτή μας η ταυτότητα να κουβαλά από τη στιγμή που γεννιόμαστε.
Ήδη νομίζω από τα χρόνια της ενηλικότητας όταν ερωτόμαστε από την οικογένειά μας πότε θα βρούμε ένα καλό παιδί να αποκατασταθούμε,
μέχρι ίσως και από τους εργοδότες μας, τις εργασιακές μας συνεντεύξεις πότε σκοπεύουμε να κάνουμε, κι αν σκοπεύουμε να κάνουμε οικογένεια, μέχρι τις δολοφονίες γυναικών που έχουν έτσι ντυθεί και κανονικοποιηθεί από τα media, με το ότι "τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε",
Όλα αυτά νομίζω ότι αποτελούν κομμάτια ενός συνεχούς, ενός αέναου νήματος εξουσίασης των σωμάτων μας, της θηλυκότητας μας, τον τρόπο που επιλέγουμε να ζούμε τις ζωές μας.
Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να συστηνόμαστε. Εγώ είμαι η Στεύη.
Καλησπέρα και από μένα, είμαι η Γιάννα.
Καλησπέρα, εγώ είμαι η Ήβη.
Καλησπέρα, είμαι η Νατάσα.
-Καλησπέρα, είμαι η Βάλια. -Εγώ είμαι η Κλειώ.
Ευτυχία, καλησπέρα σας.
Καλησπέρα, εγώ είμαι η Μαρία.
Ωραία.
Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε αυτή τη συζήτηση από τον καθημερινό σεξισμό.
Οπότε, θα θέλατε να μοιραστούμε λίγο τα έμφυλα στερεότυπα με τα οποία όλες έχουμε μεγαλώσει και ιστορίες καθημερινού σεξισμού;
Μπορώ να σας πω εγώ αν θέλετε, ότι τα έμφυλα στερεότυπα ήταν η πρώτη και η κατεξοχήν κακοποιητική συνθήκη στη ζωή μου από νεαρή ηλικία.
Ως άνθρωπος που μεγάλωσα στην επαρχία από τότε που άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι δεν ανήκω στο φύλο στο οποίο μου αποδόθηκε κατά τη γέννηση, άρχισαν να γίνονται εμφανείς όλες αυτές οι καταπιέσεις των έμφυλων στερεοτύπων.
Το κλασικό "ροζ για τα κορίτσια, μπλε για τα αγόρια".
Το με τι παιχνίδια πρέπει να παίζει κάποιος, με ποιους πρέπει να κάνει παρέα, ο τρόπος που πρέπει να ντύνεται και να παρουσιάζεται.
Όλα αυτά ξεκίνησαν για μένα από πολύ μικρή ηλικία.
Ήτανε το πιο καταπιεστικό πράγμα που έχω βιώσει, ο λόγος δηλαδή της καταπίεσης μου, λόγω και της ασυμφωνίας φύλου.
Και μεγαλώνοντας μου δημιούργησαν πάρα πολλά συγκρουσιακά.
Δεν ήξερα ας πούμε ούτε εγώ η ίδια ποιο είναι το σωστό και ποιο είναι το λάθος, όπως αυτό ορίζεται από τον περίγυρό μου, από το σχολικό μου περιβάλλον, από την οικογένειά μου.
Νιώθω κάπως πως αυτό που βάζει η Ήβη στο τραπέζι, αυτό το πεδίο των διαρκών συγκρούσεων και αντιφάσεων είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι κάπως και εγώ το πώς μεγαλώνουμε ως γυναίκες.
Δηλαδή νιώθω ότι ο κόσμος που ζούμε μάς θέλει ως γυναίκες αρκετά όμορφες ή όπως λένε εμφανίσιμες αλλά όχι και πολύ όμορφες που να προκαλούμε.
Παράλληλα να είμαστε αρκετά καπάτσες για να βρούμε μια καλή δουλειά, αλλά όχι και τόσο δυναμικές ούτως ώστε να ευνουχίσουμε τους άντρες.
Επίσης σίγουρα όχι τόσο φιλόδοξες ούτως ώστε να ξεχάσουμε να γίνουμε μητέρες.
Μετά θα πρέπει να γίνουμε καλές μητέρες, αλλά ταυτόχρονα από τη θέση της καλής μητέρας να μεγαλώνουμε κάπως ουσιαστικά μόνες μας τα παιδιά μας μέσα σε επισφαλείς θέσεις εργασίας.
Μεγαλώνουμε με ενοχές τόσο στο πεδίο της επιθυμίας, της διεκδικητικότητας και της αυτοπραγμάτωσης,
και αυτός ο ενοχικός πυρήνας είναι πολύ στενά συνδεδεμένος και με την έμφυλη βία που είναι το σημερινό ζήτημα.
Πάνω σε αυτό ένα άλλο έμφυλο στερεότυπο είναι ότι τα κορίτσια μεγαλώνουν μαθαίνοντας να έχουν ενοχές για το σώμα τους, για το κατά πόσο το εκθέτουν, για το σεξ σαν πράξη, γιατί σχετίζεται με την αγνότητα και με την αξία που έχει μία γυναίκα σύμφωνα με το πόσο αγνή είναι ή το αν είναι παρθένα.
Ενώ συμβαίνει το αντίθετο με τα αγόρια, που ενθαρρύνονται ας πούμε να εκφράζουν και να πληρώνουν τη σεξουαλικότητά τους από νωρίς και να την εκφράζουν με οποιονδήποτε τρόπο, ακόμη και απέναντι στα κορίτσια με τρόπο κακοποιητικό.
Όταν από παιδί μαθαίνεις ότι τα αγόρια είναι ικανά για θέσεις ευθύνης, τα αγόρια είναι ικανά για να ηγηθούν.
Τα κορίτσια θα πρέπει να περιοριστούν σε πιο βοηθητικούς ρόλους όπως το ρόλο της μητέρας, της συζύγου, της νοικοκυράς, σε επαγγέλματα κατά κύριο λόγο φροντίδας και αγωγής.
Και μάλιστα όταν αυτά τα στερεότυπα επαναλαμβάνονται, με έναν τρόπο παρουσιάζονται και ως φυσικά.
Δηλαδή νιώθουμε με έναν τρόπο ότι αυτή είναι η φύση μας, με αποτέλεσμα σίγουρα τα έμφυλα στερεότυπα να αναπαράγουν και τον σεξισμό και τις διακρίσεις και την έμφυλη βία σε πάρα πολλές περιπτώσεις.
Γιατί έχει να κάνει όντως με αυτό που ειπώθηκε νωρίτερα, το πώς υπάρχει μία μνήμη και είναι και κοινωνικά εμπεδωμένη για το πώς μεγαλώνουμε. Τι σημαίνει δηλαδή να γίνεσαι γυναίκα και να γίνεσαι αγόρι.
Πέρα και από όλα τα υπόλοιπα, νομίζω ότι μεγαλώνουμε εξαρχής με το να προσέχουμε.
Δηλαδή ότι το βάρος της ευθύνης του να είμαστε ασφαλείς δεν ανήκει στην κοινωνία, στην πολιτεία, στους ανθρώπους που μπορούν να μας κακοποιήσουν ή να μας βλάψουν, ανήκει σε μας.
Εμείς πρέπει να φροντίσουμε να είμαστε ασφαλείς.
Και άρα αυτό σημαίνει ότι πρέπει οι ίδιες να περιορίσουμε τα σώματά μας, τις επιθυμίες μας, την καθημερινότητά μας.
Νομίζω ότι υπάρχει μία εσωτερικευμένη αίσθηση του φόβου, ότι φοβάσαι, ότι κάπως αλλιώς φτάνεις στο σπίτι σου όταν είσαι μόνη σου το βράδυ, από ό,τι θα φτάσει για παράδειγμα ένας άντρας.
Ή ότι εσωτερικεύεις και κομμάτια ντροπής. Πάντα προσέχεις λίγο το τι θα φορέσεις, γιατί λες, οkay, να μην είναι πολύ προκλητικό γιατί μετά κάπως θα φανεί.
Ή ακόμα και αν το έχεις ξεπεράσει αυτό και λες ότι είναι δικαίωμά μου να φοράω ό,τι θέλω, αλλά ξέρεις ότι θα αντιμετωπίσεις τόσα σχόλια, τόσους ψιθύρους, που θα σε φέρει σε μία αμηχανία ή θα σου δημιουργήσει έναν εκνευρισμό. Και λες δε θέλω να το κάνω κάθε μέρα αυτό.
Μεγαλώνουμε με το κλασικό στερεότυπο που μαθαίνουμε από τη μέρα που γεννιόμαστε ότι είμαστε το ωραίο φύλο και το ασθενές φύλο.
Η ομορφιά είναι κάτι σαν επάγγελμα για τις γυναίκες.
Δηλαδή όταν θέλουν να κάνουν κομπλιμέντο σε μία γυναίκα της λένε "τι όμορφη που είσαι".
Σε έναν άντρα το κομπλιμέντο είναι κάπως αλλιώς. Είναι "τι έξυπνος, τι επιτυχημένος".
Συμπληρωματικά, θα έλεγα ότι η σεξουαλική αγνότητα, η εγκράτεια και η συστολή είναι συνοδευτικά της γυναικείας ταυτότητας εδώ και δεκαετίες.
Και γι' αυτό όταν αυτά ελλείπουν και σου συμβαίνει κάτι και είσαι θύμα βίας, με οποιονδήποτε τρόπο, σου αποδίδεται και μία συνυπαιτιότητα, αν όχι αποκλειστική υπευθυνότητα γι' αυτό που έχει συμβεί.
Ενώ, αντιστοίχως, ο άντρας πάντα ταυτίζεται με τον δυναμισμό.
Όταν η γυναίκα έχει το στοιχείο του δυναμισμού, την αντιμετωπίζουν περίπου ως εξωτικό πουλί.
Εμένα μου είχε κάνει εντύπωση, μία φορά με είχανε ρωτήσει κάτι που ήταν φίλος μου και ήταν άντρας.
Επειδή μεγαλώνω δύο αγόρια, με είχε ρωτήσει μία μέρα: "φαντάζεσαι να σου βγουν ομοφυλόφιλοι;"
Και το είχε πει με ένα ύφος σαν να ήταν το χειρότερο που θα μπορούσε να μου τύχει και να συμβεί στα παιδιά μου, σαν να έκρυβε από πίσω ότι θα έπρεπε εγώ να τους μεγαλώσω σαν πολύ άντρες, με τη ματσίλικη συμπεριφορά.
Να μην τους αγοράσω κουζινικά, να τους μεγαλώσω να μην είναι τρυφεροί, να μην είναι αλληλέγγυοι, να τους μεγαλώσω άντρες.
Και είχα σοκαριστεί, αλήθεια, και του είπα, βέβαια, πόσα πολλά άλλα πράγματα δεν θα 'θελα να είναι οι γιοι μου όταν μεγαλώσουν.
Δε θα 'θελα να είναι σεξιστές, δε θα 'θελα να είναι κακοποιητές, δεν θα 'θελα να είναι φασίστες, δεν θα 'θελα να είναι ρατσιστές.
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό που λες, και νομίζω ότι από όλα όσα έχουν ειπωθεί ως τώρα ότι διαγράφεται ουσιαστικά μία εικόνα με πολλαπλές αναπαραστάσεις καταπίεσης.
Δηλαδή αυτό είναι αυτό το οποίο βιώνουμε από μικρές όχι προφανώς λόγω κάποιας εγγενούς αδυναμίας, αλλά λόγω της συστημικής καταπίεσης.
Aλλά νομίζω θα είχε σημασία να δούμε ποιες μορφές είναι οι έμφυλης βίας, τι εκφάνσεις μπορεί να έχουν και σε ποιο βαθμό.
Η αλήθεια είναι ότι η έμφυλη βία πατά, πηγάζει από τα στερεότυπα που θέλουν τη γυναίκα κατώτερη, υποτελή, υποδεέστερη.
Η έμφυλη βία είναι ένα καθημερινό φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις.
Πλήττει κατά κύριο λόγο γυναίκες και νεαρά κορίτσια, αλλά και ΛΟΑΤΚΙ άτομα.
Κάθε γυναίκα μπορεί να βιώσει έμφυλη βία, ανεξάρτητα από την κοινωνική της θέση, την ταξική της θέση, τις οικονομικές της δυνατότητες, τη μόρφωση της, το σεξουαλικό της προσανατολισμό.
Σίγουρα βέβαια υπάρχουν γυναίκες που είναι πιο ευάλωτες στην έμφυλη βία.
Είναι οι προσφύγισσες, είναι οι μετανάστες, είναι οι άνεργες γυναίκες, είναι οι τρανς γυναίκες, γυναίκες που έχουν πιο περιορισμένη πρόσβαση στην υποστήριξη.
Ως έμφυλη βία αυτό που ορίζουμε είναι κάθε επιβλαβή πράξη, αλλά και απειλή τέτοιας πράξης που στρέφεται ενάντια στην ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια του ατόμου που την υφίσταται.
Αυτό που τη διαχωρίζει από άλλες μορφές βίας, είναι ότι πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα μεταξύ των φύλων.
Μπορεί να είναι σωματική βία, λεκτική,
Μπορεί να είναι συναισθηματική και ψυχολογική βία, σεξουαλική βία.
Και η οικονομική βία, η αποστέρηση δηλαδή μιας γυναίκας από τη δυνατότητά της να έχει πρόσβαση ακόμη και στο μισθό της, στον κοινό τραπεζικό λογαριασμό.
Από τις πιο διαδεδομένες μορφές έμφυλης βίας είναι η ενδοοικογενειακή βία, η βία δηλαδή που τελείται από τον πρώην/νυν σύζυγο, σύντροφο ή από άλλα μέλη της οικογένειας.
Καταρχήν όλη, όλη αυτή η τυπολογία που ανέφερε ενδεικτικά η Νατάσα, να πούμε ότι όλα αυτά συνιστούν εγκλήματα, ποινικά αδικήματα.
Κάποια εξ αυτών είναι βαριά αδικήματα, είναι κακουργήματα.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό όλων αυτών των εγκλημάτων γιατί είναι εγκλήματα είναι το εξής:
ότι αυτός που φοβάται περισσότερο δεν είναι ο δράστης που τα τελεί, αλλά είναι το θύμα που το παθαίνει.
Και για αυτό σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό τα εγκλήματα αυτά, είτε είναι ενδο-οικογενειακά είτε όχι,
μένουν σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό αθέατα και αχαρτογράφητα.
Νομίζω ότι ένας από τους παράγοντες που κάνουν αόρατη την έμφυλη βία, είναι η αντιμετώπιση που έχει αρχικά θεσμικά και από την πολιτεία.
Δηλαδή, αν για παράδειγμα είσαι μία γυναίκα η οποία μπορεί να έχει υποστεί βιασμό, κακοποίηση, σωματική κακοποίηση, και πας να απευθυνθείς στο αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς σου και φτάσεις σε μία δίκη.
Είναι μία διαδικασία που δεν είναι φτιαγμένη για να φροντίζει τις κακοποιημένες θηλυκότητες.
Είναι φτιαγμένη για να τις αποθαρρύνει.
Ενώ υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο και είναι μέσες άκρες επαρκές, μπορούμε να βρούμε... να σκεφτούμε βελτιώσεις ή ζητήματα. Το θέμα είναι η εφαρμογή του.
Αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι αυτά που λέει η Μαρία ισχύουν στο ακέραιο.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο στοιχείο, είναι το στοιχείο της ντροπής.
Είναι συστατικό στοιχείο, αυτό είναι εγγεγραμμένο πάνω μας.
Για να φτάσει μία γυναίκα, ένα πρόσωπο, ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος να έρθει ενώπιον του ιατροδικαστή ή του αστυνομικού οργάνου ή του δικαστή και ούτω καθεξής, θα πρέπει καταρχήν να υπερβεί αυτό το αίσθημα της ντροπής.
Αυτό δεν περιλαμβάνεται στο νομοθετικό μας πλαίσιο.
Θέλει άλλου τύπου διεργασίες, θέλει άλλου τύπου προστασία.
Και έχουμε και αυτό το χαρακτηριστικό παράδειγμα μέσα σε δίκες να ακούγεται αυτή η ντροπιαστική ερώτηση "τι φορούσες".
Είναι πολύ συχνό φαινόμενο όταν μία γυναίκα ξεπεράσει το ενοχικό σύνδρομο και την ντροπή που νιώθει, όταν καταφέρει να τα ξεπεράσει αυτά και να φτάσει μέχρι την καταγγελία και εν τέλει στη δίκη,
συχνά το φαινόμενο που παρατηρούμε είναι να μετατίθεται η απόδειξη της...
Το βάρος της απόδειξης, εν πάση περιπτώσει, στο θύμα αντί στο θύτη να αποδείξει το αντίθετο.
Και αυτό φαίνεται από τις ερωτήσεις που δέχεται το θύμα.
Η ντροπή συνήθως συμβαίνει επειδή ο θύτης έχει μηδενίσει το θύμα.
Τον έχει κάνει να μην αισθάνεται σαν άνθρωπο και τον έχει πείσει ότι έτσι ήταν τα πράγματα και ότι δεν έφταιξε... ότι έφταιξε το θύμα.
Αυτό πρέπει να ξεπεραστεί και πρέπει να βρουν τη δύναμη οι γυναίκες να πιστέψουν ότι δεν ήταν έτσι τα πράγματα, να πιστέψουν στον εαυτό τους και να ζητήσουν βοήθεια.
Να φύγουν από το στάδιο της ντροπής και να μιλήσουν και να πουν μου έκανε αυτό και αυτό και αυτό.
Όταν μία γυναίκα υποστεί ένα βιασμό, πρέπει να βρει το θάρρος να το καταγγείλει, αν βρει αυτό το θάρρος, αλλά πρέπει επίσης να προσφύγει σε κάποια ιατρική υπηρεσία.
Κανονικά χρειάζεται πιστοποιητικό από κάποιον ιατροδικαστή για να μπορέσει να καταγγείλει και το γεγονός.