Ιωάννου, Γιώργος - 13-12-43 Ioannou|George 13-12-43 - George Ioannou Ioannou, George - 13-12-43

Φτάνω στο σημείο να πω πως ίσως θα ‘ταν καλύτερα να μην είχα πατήσει ποτέ μου σε κείνο τον τόπο της ομαδικής εκτελέσεως. I reach|to the|point|to||that|perhaps|would|it were|better|to|not|I had|stepped|ever|my|in|that|the|place|of|mass|execution I reach the point of saying that perhaps it would have been better if I had never set foot in that place of the mass execution. Κι άλλες φορές έτυχε βέβαια να επισκεφθώ τόπους μαρτυρίου ή ομαδικής ταφής· η γη της πατρίδας μας είναι παραγεμισμένη με κόκαλα παλικαριών· μα ποτέ μου δεν ταράχτηκα και δεν έκλαψα τόσο, όσο αυτή τη φορά. And|other|times|happened|of course|to|visit|places|martyrdom|or|mass|burial|the|land|of the|homeland|our|is|filled|with|bones|of heroes|but|never|me|not|was disturbed|and|not|cried|so much|as|this|the|time Of course, there have been other times when I visited places of martyrdom or mass graves; the land of our homeland is filled with the bones of brave men; but I have never been so disturbed and cried as much as this time. Αυτό ασφαλώς έγινε, γιατί την ώρα που βρέθηκα εκεί, μια γυναίκα κι ένας άντρας, αδέλφια, άνοιγαν τον τάφο του μικρότερου αδελφού τους, που είχε εκτελεστεί πριν από είκοσι χρόνια. This|certainly|happened|because|the|time|when|I found myself|there|a|woman|and|a|man|siblings|were opening|the|grave|of the|younger|brother|their|who|had|been executed|before|from|twenty|years This certainly happened because at the moment I was there, a woman and a man, siblings, were opening the grave of their younger brother, who had been executed twenty years ago. Πλησίασα, κι όταν κατάλαβα τι συνέβαινε, σιγοκάθισα πάνω στα πόδια μου σε μιαν άκρη. I approached|and|when|I realized|what|was happening|I quietly sat down|on|on my|legs|my|in|a|corner I approached, and when I realized what was happening, I quietly sat down on my legs at one side. Και τώρα, που η ψυχή μου έχει κολλήσει εκεί, μου φαίνεται πως θα μείνω για πάντα, σαν ένα αγριόχορτο, καθισμένος δίπλα σε κείνο τον τάφο. And|now|where|the|soul|my|has|stuck|there|me|seems|that|will|stay|for|forever|like|a|weed|sitting|next to|to|that|the|grave And now, since my soul is stuck there, it seems to me that I will stay forever, like a wild herb, sitting next to that grave. Και μακάρι να γινόταν έτσι. And|hopefully|to|happen|like this And I wish it would be so.

Τότε που πρωτοζύγωσα, το σκάψιμο με την αξίνα είχε προχωρήσει. Then|when|I first arrived|the|digging|with|the|pickaxe|had|progressed Back when I first started, the digging with the pickaxe had progressed. Εξάλλου δεν τον είχαν θαμμένο καθόλου βαθιά. Besides|not|him|had|buried|at all|deep After all, they hadn't buried him very deep at all. Μάλλον γυναίκες θα είχαν φροντίσει για την ταφή του. Probably|women|would|had|taken care|for|the|burial|his Most likely, women would have taken care of his burial. Σε λίγο, ένα ένα, άρχισαν να ξεφυτρώνουν τα κόκαλα. In|a little while|one|one|began|to|sprout|the|bones Soon, one by one, the bones began to emerge. Ήταν κατακίτρινα, με λίγο καστανό χώμα κολλημένο πάνω τους. They were|bright yellow|with|a little|brown|dirt|stuck|on|them They were a deep yellow, with a bit of brown soil stuck to them. Η γυναίκα, μ' ένα τσεμπέρι στο κεφάλι, σχεδόν γονατιστή, αφού τα ξέπλενε λίγο με κόκκινο κρασί, τ' αράδιαζε ευλαβικά μέσα σε μια κάσα χαρτονένια, απ' αυτές της αμερικάνικης βοήθειας. The|woman|with|a|headscarf|on|head|almost|kneeling|after|them|rinsed|a little|with|red|wine|them|laid out|reverently|inside|in|a|box|cardboard|from|those|of|American|aid The woman, with a scarf on her head, almost kneeling, after rinsing them a bit with red wine, was reverently laying them out inside a cardboard box, one of those from American aid. Σε όλα αυτά δεν υπήρχε τίποτα το αηδιαστικό ή το τρομαχτικό. In|all|these|not|was|nothing|the|disgusting|or|the|frightening In all of this, there was nothing disgusting or terrifying. Άλλωστε το παιδάκι ήταν δεκάξι χρονών όταν μαρτύρησε. Besides|the|little boy|was|sixteen|years old|when|was martyred Besides, the little girl was sixteen years old when she was martyred. Και πιστεύω, χωρίς αμφιβολία, πως θα έχει αγιάσει. And|I believe|without|doubt|that|will|has|sanctified And I believe, without a doubt, that she will have been sanctified. Στο χώμα δίπλα ήταν μπηγμένο ένα κερί και στο θυμιατό σιγόκαιγε θυμίαμα. In the|ground|nearby|there was|stuck|a|candle|and|in the|censer|burned slowly|incense In the ground next to it, a candle was stuck, and incense was burning slowly in the censer. Ευωδίαζε όλος ο τόπος. was fragrant|all|the|place The whole place was fragrant. Λέξη δεν έλεγαν, ούτε ακουγόταν κλάμα. Word|not|said|nor|was heard|crying No words were spoken, nor was there any crying. Καταλάβαινα όμως πως τα μάτια τους τρέχαν, γι' αυτό έσκυψα το κεφάλι μου προς το χορτάρι και δεν προσπαθούσα, ούτε τολμούσα να τους κοιτάξω. I understood|but|that|the|eyes|their|were running|for|this|I lowered|the|head|my|towards|the|grass|and|not|I was trying|nor|I dared|to|them|look at I understood, however, that their eyes were running, so I lowered my head towards the grass and did not try, nor did I dare, to look at them. Πολύ ήταν και που με άφηναν κοντά τους μια τέτοια ώρα. Very|were|and|that|me|left|near|them|one|such|time It was a lot that they left me near them at such an hour.

Μονάχα όταν βρέθηκε το κρανίο, άκουσα τον αδελφό να λέει βραχνά: η χαριστική βολή. Only|when|was found|the|skull|I heard|the|brother|to|say|hoarsely|the|fatal|shot Only when the skull was found, I heard my brother say hoarsely: the fatal shot. Ήταν μια μικρή τρύπα λίγο πιο πάνω απ' το μέτωπο. It was|a|small|hole|a little|more|above|from|the|forehead It was a small hole just above the forehead. Είχα γίνει πια ένα με το χώμα, έτσι ένιωθα. I had|become|already|one|with|the|soil|that's how|I felt I had become one with the earth, that's how I felt. Τώρα σκέφτομαι πως έπρεπε να προσκυνήσω, αν και είμαι τόσο ανάξιος. Now|I think|that|I should|to|worship|if|and|I am|so|unworthy Now I think that I should have worshipped, even though I am so unworthy. Κοίταζα συνεχώς ένα βραχάκι κοντά μου και τις λειχήνες του. I was looking|constantly|a|small rock|near|me|and|the|lichens|its I kept looking at a small rock near me and its lichens. Αυτό σίγουρα θα ήταν και τότε εδώ, και το παιδί θα το είδε· ίσως και να το ζήλεψε. This|surely|would|be|and|then|here|and|the|child|would|it|see|perhaps|and|to|it|envied This would surely have been here then, and the child would have seen it; perhaps even envied it. Μπορεί να ήταν και κείνο το αρκετά μεγάλο δέντρο, αν και δεν αποκλείεται να έχει μεγαλώσει πιο γρήγορα, εφόσον βρήκε άφθονο λίπασμα από τόσο αίμα και τόσες εκατοντάδες κορμιά. It may|to|have been|and|that|the|quite|large|tree|if|and||unlikely|to|has||more|quickly|since|found|abundant|fertilizer|from|so much|blood|and|so many|hundreds|bodies It could have been that quite large tree, although it is also possible that it grew faster, since it found plenty of fertilizer from so much blood and so many hundreds of bodies. Καλά θα ήταν να μπορούσε να μεταμορφώνεται ο άνθρωπος, όταν πέφτει σε μεγάλο κίνδυνο, ή ν' ανοίγει η γη και να τον κρύβει. well|would|be|to|could|to|transform|the|man|when|falls|in|great|danger|or|to|opens|the|earth|and|to|him|hides It would be nice if a person could transform when they are in great danger, or if the earth could open up and hide them. Εγώ τουλάχιστο έτσι παρακαλούσα, όταν βρέθηκα σε κάτι τιποτένιους κινδύνους, που είναι ντροπή και να τους σκέφτομαι ακόμα. I|at least|like this|prayed|when|I found myself|in|some|trivial|dangers|that|are|shame|and|to|them|think about|still At least that's what I prayed for when I found myself in some petty dangers, which are shameful to even think about now. Πάντως, θυμούμαι πως εκείνες τις στιγμές λάτρευα και πρόσεχα, όσο ποτέ, τα άψυχα, αλλά και τα έντομα και τα φυτά και τα πουλιά. Anyway|I remember|that|those|the|moments|I loved|and|I paid attention to|as much as|ever|the|inanimate things|but|and|the|insects|and|the|plants|and|the|birds Anyway, I remember that in those moments I cherished and paid attention to the lifeless, as well as the insects, plants, and birds, more than ever. Σ' αυτό ακριβώς στηρίζομαι και πιστεύω πως έτσι θα ‘νιωσε κι αυτός εκείνη την ώρα. in this|this|exactly|I rely|and|I believe|that|this way|will|feel|also|he|that|that|moment This is exactly what I rely on, and I believe he felt the same way at that moment. Εξάλλου ήταν της ηλικίας μου. Besides|he/she was|of|age|my After all, he was my age. Δεν είναι δυνατό να διαφέρω και τόσο πολύ απ' τους άλλους. It is not|is|possible|to|differ|so|much|much|from|the|others It is not possible for me to differ so much from others. Άνθρωπος είμαι και εγώ. I am a human|I am|and|I I am a human being too. Κι όμως η κάποια διαφορά είναι που με καίει. And|yet|the|some|difference|is|that|me|burns And yet, it is some difference that burns me.

Πάνω στην κορφή του λόφου έχουν στήσει ένα τεράστιο κάτασπρο σταυρό και παρακάτω, στην πλαγιά, είναι σχηματισμένη, με άσπρες πάλι πέτρες, η ημερομηνία: 13-12-43. On|at the|top|of|hill|they have|erected|a|huge|pure white|cross|and|below|on the|slope|is|formed|with|white|again|stones|the|date At the top of the hill, they have erected a huge white cross, and below, on the slope, the date is formed with white stones: 13-12-43. Λογάριαζα, όταν γυρίσω σπίτι, να ψάξω για κείνο το ημερολόγιό μου, που μπόρεσα να κρατήσω, μέρα με τη μέρα, τότε. I was counting|when|I return|home|to|search|for|that|the|diary|my|that|I was able|to|keep|day|by|the|day|then I was planning, when I get home, to look for that diary of mine, which I managed to keep, day by day, back then. Τι να ‘γινε άραγε εκεί σε μας αυτή τη μέρα; What|to|happened|I wonder|there|to|us|that|the|day I wonder what happened to us on that day?

Κι έτσι, καθώς είχα απομονωθεί κοιτάζοντας το ρηχό μνήμα του χωριατόπουλου, άρχισα να ψιθυρίζω ανεπαίσθητα το αντρίκιο εκείνο μοιρολόγι, που μόνο τα λόγια του ξέρω και όχι το σκοπό: And|so|as|I had|isolated|looking at|the|shallow|grave|of the|villager|I began|to|whisper|imperceptibly|the|manly|that|dirge|that|only|the|words|of it|I know|and|not|the|melody And so, as I had isolated myself looking at the shallow grave of the villager, I began to whisper imperceptibly that manly lament, of which I only know the words and not the tune:

Μαστόροι Καλαβρυτινοί και μαρμαροχτιστάδες, Masters|from Kalavryta|and|marble masons Kalavryta masters and marble craftsmen,

που πελεκάτε μάρμαρα και φτιάχνετε κιβούρια, where|you carve|marbles|and|you make|coffins who carve marbles and make coffins,

φτιάχτε και μένα ‘να καλό, καλύτερο από τ' άλλα… make|and|me|a|good|better|than|the|others make me a good one, better than the others...

Όμως ένα μπουλούκι εντόπιοι τουρίστες φάνηκε να μπαίνει μέσα στον ιερό περίβολο. But|a|group|local|tourists|seemed|to|enter|inside|the|sacred|enclosure However, a group of local tourists seemed to be entering the sacred enclosure. Στάθηκαν γύρω απ' το ελεεινό για μια τέτοια θυσία κενοτάφιο. They stood|around|from|the|pitiful|for|one|such|sacrifice|cenotaph They stood around the miserable cenotaph for such a sacrifice. Φαίνονταν απ' τους μορφωμένους και δεν μπορώ να πω πως η στάση τους δεν ήταν σεμνή. They seemed|from|the|educated|and|not|I can|to||that|the|attitude|their|not|was|modest They seemed educated and I cannot say that their demeanor was not modest. Κατέθεσαν μάλιστα ένα καλοκαμωμένο δάφνινο στεφάνι και κατόπι κράτησαν ένα λεπτό σιγή. They laid down|indeed|a|well-made|laurel|wreath|and|afterwards|they held|a|minute|silence They even laid down a well-crafted laurel wreath and then held a minute of silence. Κάποιος τους άρχισε να διαβάζει από ένα χαρτί το ιστορικό της εκτελέσεως των 1200 ανθρώπων. Someone|them|began|to|read|from|a|paper|the|account|of the|execution|of the|people Someone began to read from a paper the account of the execution of 1200 people. Ήταν τόσο ψυχρή η περιγραφή, ώστε αμέσως υπέθεσα πως σίγουρα θα τα είχε ξεσηκώσει απ' την τελευταία εγκυκλοπαίδεια. It was|so|cold|the|description|that|immediately|I assumed|that|surely|would|them|had|copied|from|the|last|encyclopedia The description was so cold that I immediately assumed she must have taken it straight from the last encyclopedia. Ύστερα σκόρπισαν μιλώντας δυνατά ή χαχανίζοντας. Then|scattered|talking|loudly|or|giggling Then they scattered, talking loudly or giggling. Πολλοί ήρθαν τριγύρω μας. Many|came|around|us Many gathered around us. Και φυσικά αμέσως άρχισαν τις ερωτήσεις, ιδίως οι γυναίκες. And|of course|immediately|started|the|questions|especially|the|women And of course, they immediately started asking questions, especially the women. Το παλικάρι με την αξίνα απαντούσε, πιέζοντας ολοφάνερα τον εαυτό του. The|young man|with|the|pickaxe|was answering|pressing|clearly|himself|self|his The young man with the pickaxe was responding, clearly pushing himself. Φαινόταν καθαρά πως θεωρούσαν σχεδόν ευτυχία τους και σπουδαίο συμπλήρωμα στις συγκινήσεις της εκδρομής την ανακομιδή, που πέτυχαν πάνω στην ώρα. It seemed|clearly|that|they considered|almost|happiness|their|and|great|complement|to the|thrills|of the|trip|the|retrieval|which|they achieved|right|on the|time It was clear that they considered the recovery, which they achieved just in time, almost a happiness and a significant addition to the thrills of the trip. Ο αδελφός μάλιστα ζαλίστηκε τόσο για μια στιγμή, ώστε έκανε το λάθος να τους δείξει ακόμα και το κρανίο με τη χαριστική βολή. The|brother|indeed|got dizzy|so|for|a|moment|so that|he made|the|mistake|to|them|show|even|and|the|skull|with|the|fatal|shot The brother even got so dizzy for a moment that he made the mistake of showing them the skull with the fatal blow. Αυτό όμως θα ήταν πέρα απ' τα όρια της αντοχής τους, γιατί αμέσως πρόσεξα μια κίνηση για απομάκρυνση. This|but|would|be|beyond|from|the|limits|of their|endurance|them|because|immediately|I noticed|a|movement|for|withdrawal However, this would be beyond their limits of endurance, because I immediately noticed a movement to withdraw. Κάποιος τους θύμισε πως η ώρα περνάει. Someone|them|reminded|that|the|time|passes Someone reminded them that time is passing. Εκείνη τη στιγμή η σκυμμένη γυναίκα τούς γύρεψε, αν έχουν, καμιά εφημερίδα για να σκεπάσει τα κόκαλα. That|the|moment|the|bent|woman|them|asked|if|they have|any|newspaper|to|(particle for subjunctive)|cover|the|bones At that moment, the bent woman asked them if they had any newspapers to cover the bones. Πολλοί προθυμοποιήθηκαν από εφημερίδες άλλο τίποτα, και τι εφημερίδες… Many|volunteered|from|newspapers|anything|nothing|and|what|newspapers Many volunteered newspapers, nothing else, and what newspapers...

Πήραν να κατηφορίζουν. They started|to|descend They began to head downhill. Μετά από λίγα βήματα άναψε ζωηρή συζήτηση ανάμεσά τους· σα να μην ήμασταν κι εμείς λίγο πιο πάνω. After|from|few|steps|ignited|lively|conversation|among|them|as|to|not|we were|also|we|a little|more|above After a few steps, a lively discussion broke out among them; as if we weren't just a little further up. Ένας ακούστηκε να φωνάζει με θυμό: Καλά τους έκαναν αφού οι άλλοι σκότωσαν στρατιώτες του κατακτητή. A|was heard|to|shout|with|anger|Well|them|did|since|the|others|killed|soldiers|of|conqueror One was heard shouting angrily: They got what they deserved since the others killed soldiers of the conqueror.

Κανένας δεν αντιμίλησε. No one|not|spoke back No one spoke back. Ήταν και κάποιος με στολή μαζί τους. There was|and|someone|in|uniform|with|them There was also someone in uniform with them.

Μου ‘ρθε να πέσω απάνω σε κείνη την άτιμη φωνή και να τη στραγγαλίσω άγρια, προτού προφτάσει να προχωρήσει. to me|it came|to|fall|on|to|that|the|vile|voice|and|to|her|strangle|wildly|before|it can get ahead|to|continue I felt like falling on that wretched voice and strangling it fiercely, before it had a chance to continue. Αλλά την άκουσαν βέβαια συγχρόνως και τα δυο αδέλφια κι έσκυψαν πιο πολύ κατά το χώμα, σα να ‘φαγαν καμτσικιά, αλλά και σα μαθημένοι από κάτι τέτοια. But|her|heard|of course||and|the|two|brothers|and|bent|more|much|towards|the|ground|as|to|they ate|whip|but|and|as|accustomed|to|something|like that But of course both brothers heard it at the same time and bent down even more towards the ground, as if they had been whipped, but also as if they were used to such things.

Κατόπι ο άντρας άφησε την αξίνα· δεν υπήρχαν άλλωστε άλλα κόκαλα. Later|the|man|left|the|axe|not|there were|besides|other|bones Then the man put down the axe; there were no more bones anyway. Η αδελφή του έσβησε το κερί και πήρε το θυμιατό. The|sister|his|extinguished|the|candle|and|took|the|censer His sister extinguished the candle and took the censer. Τα κόκαλα έμειναν ασκέπαστα. The|bones|remained|uncovered The bones remained uncovered. Η βρωμερή εφημερίδα κυλιόταν πάνω στα χόρτα. The|smelly|newspaper|rolled|on|the|grass The filthy newspaper was rolling on the grass.

Έμεινα ξοπίσω και με πήρε το παράπονο. I stayed|behind|and|me|took|the|grievance I stayed behind and was filled with regret. Δεν ήμουν γνωστός τους ή συγγενής τους για να με πάρουν μαζί τους, όπως θα ήθελα. Not|I was|known|to them|or|relative|to them|for|to|me|take|together|to them|as|would|I wanted I was not their acquaintance or relative for them to take me with them, as I would have liked. Εγώ τα ‘χω καταφέρει να χωρώ και να ταιριάζω μονάχα με κάτι τέτοιους σαν αυτούς του πούλμαν. I|them|have|managed|to|fit|and|to|match|only|with|something|such|like|them|of|bus I have managed to fit in and get along only with people like those on the bus. Γι' αυτό ξεκίνησα για το πιο λαϊκό καφενείο, και στο δρόμο συνέχεια έλεγα: Θεέ μου, μη μ' αφήνεις ούτε καλημέρα να ‘χω πια με τέτοια, δήθεν εξευγενισμένα, υποκείμενα. for that|this|I started|for|the|most|popular|café|and|on the|way|constantly|I was saying|God|my|not|me|you leave|even|good morning|to|have|anymore|with|such|supposedly|refined|subjects That's why I set off for the most popular café, and on the way I kept saying: God, don't let me even have a good morning with such supposedly refined subjects.