Citizenship and civil society | Soti Triantafyllou | TEDxAthens - YouTube
Μετάφραση: Panagiota Prokopi Επιμέλεια: Chryssa Takahashi
Είναι παλιά η φωτογραφία.
Γεια σας!
Θα σας μιλήσω για την ιθαγένεια και την υπηκοότητα,
περίπου αυτά που ειπώθηκαν πριν με κάποιες διαφάνειες.
Είναι η ιθαγένεια εγγενής
ή επίκτητη ιδιότητα;
Τι είναι τελικά η υπηκοότητα για την οποία γίνεται τόσος λόγος;
Τι σημαίνει εθνικότητα;
Και κυρίως, σε τι χρησιμεύει η πολιτογράφηση;
Ένα αίτημα που έχουν πολλοί ξένοι που έρχονται στις χώρες
όπου ελπίζουν να βρουν καλύτερη ζωή.
Όταν λέμε «ιθαγενής» στην καθημερινότητα,
η εικόνα είναι περίπου αυτή.
Ωστόσο, όλοι είμαστε ιθαγενείς σε μια χώρα.
Λίγη ετυμολογία.
«Ιθύς» και «γένος». Ιθύς σημαίνει ευθύς, ας πούμε.
Η καταγωγή από ένα σύνολο ανθρώπων που έχει κοινά χαρακτηριστικά -
γλώσσα, θρησκεία, ιστορική συνείδηση και ταυτότητα.
Όλα αυτά είναι σχετικά.
Ακόμα και η γλώσσα που μοιραζόμαστε,
τη μοιραζόμαστε κατά ένα ποσοστό.
Όσο για την εθνική ταυτότητα,
και αυτό, επίσης, είναι ένα ζήτημα πολύ συζητημένο και αμφιλεγόμενο.
Η ιθαγένεια όμως είναι μία και εκ φύσεως για τον κάθε άνθρωπο,
τον οποίο ονομάζουμε γηγενή ή ντόπιο ή αυτόχθονα.
Κάθε φυλή είναι ιθαγενής στον τόπο της.
Οι Παπούα χαρακτηρίζονται ιθαγενείς της Νέας Γουινέας
και οι Αβοριγίνοι ιθαγενείς της Αυστραλίας.
Η ιθαγένεια δεν αποκτάται.
Παρά την καθημερινή γλώσσα,
έτσι, που λέμε, παραχώρηση ιθαγένειας ή αίτηση για ιθαγένεια, κτλ.
Για παράδειγμα οι Έλληνες είναι οι ιθαγενείς της Ελλάδας.
Δεν μπορεί να είναι ιθαγενείς κάποιας άλλης χώρας και φαίνεται.
Έχουμε εδώ, κυρίως οι γαρδένιες νομίζω ότι δείχνουν,
το πώς μπορεί κανείς να θεωρηθεί Έλληνας.
Προχωρώ στην άλλη έννοια μας, τον υπήκοο.
Εδώ έχω ένα slide από τη δεκαετία του '60
που συνέβαιναν παντού ωραία πράγματα.
Εκτός από, για παράδειγμα, στην Περσία
όπου ο Σάχης είχε υπηκόους υπό τη φεουδαρχική έννοια.
Και θα το αναλύσω λίγο περισσότερο, του φιλούσαν το χέρι, προσκυνούσαν.
Και μάλιστα, μερικοί,
σύμφωνα με τη μεσαιωνική συνήθεια και προκατάληψη
τον άγγιζαν για να γίνουν καλά.
Ο υπήκοος, λοιπόν,
είναι όποιος απολαμβάνει πολιτική και νομική προστασία ως πολίτης μιας χώρας.
Αλλά η ιστορία έχει και κάποιες σκοτεινές πλευρές.
Ο όρος προέρχεται από την εποχή της φεουδαρχίας,
από τον μεσαιωνικό κόσμο της Δύσης και του Βυζαντίου.
Τα ξέρετε όλα αυτά τώρα τα λέω και εγώ με τον δικό μου τρόπο.
Τότε δήλωνε την υπακοή του στον ηγεμόνα
φανερώνοντας την ανελευθερία του δουλοπάροικου.
Μιλάμε για δουλοκτητικό σύστημα,
το οποίο εξελίχθηκε σε φεουδαρχικό.
Η ιδιότητα λοιπόν του υπηκόου, η υπηκοότητα,
επιμένω, το λέει η λέξη, έτσι,
η υπακοή ήταν μια μορφή παραχωρημένης προστασίας στον πολίτη.
Ο υπήκοος έδινε φόρους
και ο φεουδάρχης, αυτός δηλαδή που είχε τη γαιοκτησία,
τον προστάτευε, ας πούμε, από τον εξωτερικό εχθρό, κτλ.
Ήταν, όπως ξέρουμε, μια πρώιμη μορφή κράτους.
Ωστόσο, η αναγνώριση της ιδιότητας του υπηκόου ενός ξένου,
κάποιου δηλαδή που ερχόταν έξω από τα όρια μιας αυτοκρατορίας ή μιας επικράτειας,
γιατί το κράτος ακόμα δεν έχει τη μοντέρνα έννοια,
χρονολογείται από το 212 από τον Καρακάλλα.
Με σχετικό διάταγμα που μοιάζει κάπως με την ελληνική αντίληψη
για την παραχώρηση υπηκοότητας, όχι ιθαγένειας.
Η υπηκοότητα, η ιδιότητα του πολίτη,
όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα,
προέρχεται -όπως πολλές έννοιες και πολλές στάσεις και ιδέες-
από τον διαφωτισμό.
Εδώ έχω το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του Πνεύματος των Νόμων του Μοντεσκιέ
αλλά επίσης και δύο γερμανικούς όρους
που μας βοηθάνε να καταλάβουμε την έννοια της υπηκοότητας.
Η μία είναι το «Staatsbürgerschaft»,
που σημαίνει: είμαι πολίτης ενός κράτους,
το είναι πολίτης ενός κράτους,
και το άλλο είναι το «Staatsangehörigkeit»,
που σημαίνει: ανήκω στο κράτος.
Οπωσδήποτε δείχνει και δύο μορφές διακυβέρνησης
και σχέσεις του ανθρώπου με τον ευρύτερο μηχανισμό.
Τώρα στον σύγχρονο κόσμο, η υπηκοότητα αφορά την ιδιότητα του πολίτη
που μπορεί να πολιτογραφηθεί σε άλλη χώρα από αυτή που γεννήθηκε
και από αυτή από την οποία κατάγονται οι πρόγονοί του.
Η υπηκοότητα μπορεί να είναι παραχωρημένο προνόμιο,
και απορρέει από τη χώρα διαβίωσης.
Δεν έχει σχέση, όπως είπαμε, με τη φυλή ή την ιθαγένεια.
Και ιδού η απόδειξη.
Εδώ η Γεωργία Βασιλειάδου είναι η Θεία από το Σικάγο.
Την ξέρουμε όλοι, την έχουμε δει πολλές φορές.
Είναι υπήκοος στις Ηνωμένες Πολιτείες γιατί έχει πάει πολλά χρόνια.
Απέχει πολύ από το να είναι ιθαγενής.
Επισης, η συγκεκριμένη περσόνα,
ας πούμε αυτό το στερεότυπο,
έχει και μια άλλη εκδοχή,
θα τη δείτε αμέσως.
Όταν σε μια άλλη ταινία που δεν μπορεί να βρει γαμπρό,
επιμένει ότι θα πάει στην Αυστραλία,
να γίνει η Αδελφή Καμίλη.
Εκεί θα πάει και θα είναι πιθανότατα σε λίγα χρόνια υπήκοος.
Αλλά σίγουρα δεν τη βλέπω να γίνεται ποτέ ιθαγενής.
Εδώ σας έχω βάλει μια φωτό από μια διαφήμιση αεροπορικής εταιρίας,
η οποία με κάποιο τρόπο απαντάει στο ερώτημα:
«Η καταγωγή μας μάς καθορίζει άραγε για πάντα;»
Τι έχει αυτή η διαφήμιση: είναι ένας Έλληνας μέσα στο ταξί
και περνάει αυτή η κυρία -στο Λονδίνο είναι, έτσι;-
και φωνάζει ο Έλληνας:
«Προχώρα βρε ζωντόβολο! Έχω να πάω σε μίτινγκ!»
Και βέβαια...
Βουαλά! Απαντάει η κυρία. [Ποιον είπες ζωντόβολο, ρε!]
Και οπωσδήποτε ο ελληνικός διάλογος συνεχίζεται για μερικά δευτερόλεπτα
όπως θα συνεχιζόταν και στην οδό Πατησίων.
Αν, λοιπόν, η ιθαγένεια είναι μια ιδιότητα που αποκτάται εκ των πραγμάτων,
δηλαδή από τη γέννησή μας,
η υπηκοότητα αποκτάται μέσω εγγράφων,
Στην καλύτερη περίπτωση, άμα τη ζητάμε, γίνεται approved.
Εδώ έχουμε μια σκηνή από τελετή πολιτογράφησης.
Την έχω διαλέξει επειδή η πολιτογράφηση είναι το αποτέλεσμα μιας επιθυμίας,
μιας σφοδρής επιθυμίας.
Έχουμε διαλέξει μια χώρα, για πολλούς λόγους
-προσωπικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, κτλ-
και σε αυτή τη χώρα, υποσχόμαστε ότι θα είμαστε καλοί πολίτες.
Και εκεί είναι το μυστικό της πολιτογράφησης.
Αντιθέτως.
Παρότι γίνεται πολύς λόγος αυτή την εποχή,
για μια απόφαση του Γάλλου πρωθυπουργού
να προχωρήσει σε μια συνταγματική μεταρρύθμιση
και να αφαιρεί την υπηκοότητα, τη γαλλική υπηκοότητα
από τους Τζιχαντιστές,
Πιστεύω πως έχει δίκιο.
Παρά την πολύ μεγάλη και πικρή διαφωνία που βρήκε μέσα στο κόμμα του
και φυσικά γενικότερα στην αριστερά.
Οι ίδιοι άνθρωποι, που σήμερα είναι εναντίον
αυτής της τροποποίησης του συντάγματος
που προτείνει ο Μανουέλ Βαλλς,
πριν από λίγα χρόνια,
πρότειναν την αφαίρεση της υπηκοότητας από τους πολυεκατομμυριούχους,
οι οποίοι έφυγαν από τη Γαλλία για να αποφύγουν τη βαριά φορολογία,
διότι η κυβέρνηση τους απείλησε με 75% φορολογία.
Ανάμεσα στους πολυεκατομμυριούχους, ήταν εδώ ο Τζόνι Χαλιντέι,
μόνο οι μεγαλύτεροι τον αναγνωρίζουν,
ούτε ο ίδιος αναγνωρίζει και πολύ τον εαυτό του πια
από τις πλαστικές που έχει κάνει.
Αλλά ο Τζόνι θυμήθηκε ότι έχει βελγική καταγωγή.
Και πήγε στο Βέλγιο.
Το πρόβλημα που μας απασχολεί στην ουσία είναι:
«Υπάρχει εθνική συνείδηση;»
Τι είναι αυτό που λέμε «allegiance»,
δηλαδή είμαι αφοσιωμένος σε μια χώρα και όχι σε μια άλλη;
Αν γίνει πόλεμος, ας πούμε,
θα στηρίξω μια χώρα και όχι μια άλλη;
Και αυτό βέβαια είναι συζητήσιμο.
Ποια χώρα θα έχει το δίκιο;
Παρ' όλα αυτά, όπως είδαμε και στους γερμανικούς όρους,
υπάρχει ένα αίσθημα ότι κάπου ανήκουμε.
Σε μία χώρα, σε μία γλώσσα, σε μία κουλτούρα.
Και αυτό μας δίνει κάποια εθνική ταυτότητα.
Ό,τι και να σημαίνει αυτό, έτσι;
Έχω εδώ μια σκηνή από την ταινία: «Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού».
Όπου ο ήρωας εδώ περνάει το σύνορο στη Βόρεια Ελλάδα,
και μπαίνει το ερώτημα.
Ο σεβασμός των συνόρων είναι η εγγύηση για το ξεπέρασμά τους.
Και αυτό είναι βέβαια τροφή για σκέψη και σήμερα.
Τα σύνορα είναι αυθαίρετα,
αλλά πρέπει κάποια στιγμή να συμφωνήσουμε, ότι είναι αυτά και όχι άλλα,
αλλιώς θα γίνονται συνέχεια πόλεμοι.
Εδώ έχω μια διαφάνεια για δύο ποδοσφαιρικούς ομίλους,
ο ένας είναι η ομάδα του Saarbruecken, στη Γερμανία,
και ο άλλος είναι το Forback.
Αυτές οι δύο ομάδες μισούνται μεταξύ τους.
Το Forback ανήκει στη Γαλλία,
το Saarbruecken, φυσικά, ανήκει στη Γερμανία,
και έχουν ανάμεσα τους δέκα χιλιόμετρα.
Δηλαδή ο κάτοικος του Saarbruecken,
είναι οπαδός της ομάδας του Saarbruecken, εξαιτίας αυτών των δέκα χιλιομέτρων.
Και ο κάτοικος του Forback, είναι οπαδός της ομάδας του Forback.
Πράγμα που κατά κάποιον τρόπο μας βάζει να σκεφτούμε
πόσο αυθαίρετο μπορεί να είναι κάτι.
Η απονομή όμως της ιδιότητας του πολίτη,
αυτού που είπαμε στην αρχή ως πολιτογράφηση,
είναι μια υπόθεση αμοιβαιότητας.
Παραχωρούμε ένα δικαίωμα, μαζί με ό,τι επισύρει αυτό
-υποχρεώσεις, φυσικά- και ζητάμε κάτι πίσω.
Δηλαδή, ζητάνε οι άνθρωποι να θέλουν να ζήσουν σε αυτήν τη χώρα,
από την οποία παίρνουν αυτό το προνόμιο,
και να προσαρμοστούν στους νόμους και στο έθος.
Η διαφοροποιημένη υπηκοότητα,
δηλαδή, υπήκοος μέχρι έναν βαθμό
αλλά κατά τα άλλα υπήκοος υπό την αφηρημένη και συναισθηματική έννοια
μιας άλλης χώρας,
μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που λέω εδώ στον «αντιπολίτη».
Δηλαδή σε κάτι που είναι πολύ επικίνδυνο για την κοινωνική συνοχή.
Μπαίνω στο θέμα του Δικαίου.
Στα δυτικά συστήματα, είμαστε πολίτες κληρονομικώ δικαίω
-στις παλαιότερες χώρες, έτσι;-
αυτό που λέμε του αίματος.
Ή με κριτήριο τη χώρα γέννησής μας.
Το κριτήριο του εδάφους.
Από την άλλη πλευρά, στην Ανατολή, -γι' αυτό λέω οι μουσουλμάνοι-
δεν αναγνωρίζουν την εθνικότητα, -την πλήρη εθνικότητα, έτσι;-
το «optimo jure», παρά μόνον στους πιστούς.
Η υποταγή στον νόμο του Κορανίου συνδέεται άρρηκτα με αυτή την εθνικότητα.
Έτσι, σε δυτικό έδαφος, η αμοιβαιότητα που προαναφέραμε,
δεν μπορεί να είναι εξασφαλισμένη.
Χρειάζεται, δηλαδή, ειδική διάταξη.
Ειδικό σύστημα ένταξης και απονομής της υπηκοότητας.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Εδώ έχω μια σκηνή από το «Αμέρικα, Αμέρικα»,
όπου ο πρωταγωνιστής,
συγκινείται πολύ που φτάνει στη χώρα αυτή, την οποία ονειρευόταν,
και στην οποία θα προκόψει, για να το πω απλά.
Βγάζει, μάλιστα, στην επόμενη σκηνή το φέσι και το πετάει στον ουρανό.
Αυτό είναι μια καλή βάση γι' αυτό που πρέπει να κάνουμε.
Δηλαδή:
Ποιος πολιτογραφείται Έλληνας ή Γάλλος ή Άγγλος;
Όποιος το θέλει πολύ.
Και όποιος υπογράφει το Σύνταγμα, υπογράφει τους Νόμους,
και θέλει να ζήσει με ειρήνη μέσα στη χώρα αυτή την οποία θαυμάζει
και η οποία τον έχει προστατεύσει.
Ή τον έχει, επίσης, σώσει.
Ωστόσο, η παραχώρηση αυτού του δικαιώματος,
δεν συνεπάγεται αυτομάτως την ενσωμάτωση.
Χρειάζεται ένα ολόκληρο πρόγραμμα ενσωμάτωσης,
για να μπορέσουμε να πούμε ότι έχουμε επιτύχει την κοινωνική συνοχή.
Εδώ έχω μια οικογένεια Βρετανών, έχει τρεις γυναίκες,
και ποζάρει.
Και το μήνυμα, έτσι, το μήνυμα του πτωχού συγγραφέα.
Δεν βγήκε η εικόνα μου, δεν πειράζει όμως.
Είχα ένα σχολείο.
Ένας τρόπος υπάρχει για να προσελκύσουμε τους ανθρώπους,
-στην κάθε χώρα εννοώ, όχι μόνο στην Ελλάδα-
που θέλουν να ζήσουν μαζί μας ειρηνικά, σεβόμενοι τον πολιτισμό μας,
και εμπλουτίζοντάς τον με τις δικές τους γνώσεις και συνήθειες,
οι οποίες βέβαια δεν θα αντιβαίνουν στο νομικό μας σύστημα.
Αυτό το στοίχημα είναι το κοσμικό σχολείο, το λαϊκό σχολείο.
Το δημόσιο σχολείο για όλους, το οποίο θα βρίσκεται
κάτω από τον αστερισμό της κοσμικής και όχι της θρησκευτικής εξουσίας.
Αυτά.
(Χειροκρότημα)
Γεια σας!
(Χειροκρότημα)
