Ιστορία | Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία | Ε' Δημοτικού Επ. 39
Παιδιά, γεια σας! Το όνομά μου είναι Πανταζή Σοφία, είμαι δασκάλα σε δημοτικό σχολείο και σήμερα θα κάνουμε ένα...
πολύ ωραίο μάθημα ιστορίας.
Μπορούνε να το παρακολουθήσουνε όλα τα παιδιά, απ' όλες τις τάξεις του Δημοτικού...
αλλά όσα παιδιά, από εσάς που μας βλέπετε, πηγαίνουν στην Ε' Δημοτικού, μπορείτε να πάτε να φέρετε τα βιβλία σας, της Ιστορίας...
και να ανοίξετε παιδιά στο κεφάλαιο 13, που λέει " Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία".
Να το παρακολουθήσετε και πιο καλά.
Πάμε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε!
Να δούμε στο χάρτη, όταν λέμε Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ποια είναι η αυτοκρατορία: Ποιες είναι οι περιοχές που περιλαμβάνει;
Όπως βλέπετε εδώ στο χάρτη είναι μια πολύ μεγάλη έκταση
Θα ξεκινήσω από την Αθήνα, για να καταλάβετε περίπου πού βρισκόμαστε.
Εδώ είναι η Αθήνα. Εδώ απέναντι, που είναι η σημερινή Τουρκία, αν πάμε λίγο πιο πάνω θα δούμε την Κωνσταντινούπολη.
Αν πάμε τώρα αριστερά, εδώ είναι η Ιταλία και θα σας θυμίσω ότι το βυζαντινό κράτος, όταν ξεκίνησε και είχε αυτοκράτορα...
τον Κωνσταντίνο, είχε την πρωτεύουσα στη Ρώμη.
Αργότερα όμως παιδιά, επειδή υπήρχανε διάφορα προβλήματα, όπως κάποιοι εξωτερικοί εχθροί, όπως οι Γότθοι, οι Πέρσες...
που ενοχλούσαν στα δυτικά σύνορα της χώρας και υπήρχαν και κάποιες συγκρούσεις με τους χριστιανούς.
Υπήρχαν τότε, αν θυμάστε καλά, οι διωγμοί των χριστιανών.
Όλα αυτά αναγκάσανε τον Κωνσταντίνο να μεταφέρει την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη.
Πάμε να δούμε, λοιπόν, στο χάρτη την Κωνσταντινούπολη.
Βρισκόμαστε στο σημείο αυτό, στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης, όπου έχουνε περάσει από τότε δύο αιώνες...
που έχει φτιαχτεί η πόλη, έχει οχυρωθεί, όμως έχουν αρχίσει να συμβαίνουν διάφορα προβλήματα.
Πάμε να δούμε ποια είναι αυτά το προβλήματα που δημιουργήθηκαν τότε, δύο αιώνες μετά...
της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.
Τα προβλήματα ήταν και εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά.
Όσον αφορά στα εξωτερικά προβλήματα, οι εχθροί πάλι παραβίαζαν τα σύνορα, λεηλατούσαν ακριτικές περιοχές...
δηλαδή, περιοχές που ήταν στις άκρες, τα χωριά που είναι πιο μακριά από την πόλη, θα λέγαμε.
Υπήρχαν, λοιπόν, εχθρικές επιδρομές, που αυτό απειλούσε πάρα πολύ την ρωμαϊκή ειρήνη,...
την ειρήνη που επικρατούσε τότε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Άλλου, όμως, είδους προβλήματα, που κι αυτά ήταν πολύ σημαντικά, ήταν τα εσωτερικά.
Τι σημαίνει εσωτερικά προβλήματα, παιδιά; Αυτά που συμβαίνουν μέσα στην ίδια την πόλη, τη χώρα, το κράτος.
Εδώ, λοιπόν, συχνά οι άνθρωποι παραβίαζαν τους νόμους.
Είχαν αρχίσει να μην τηρούν τους νόμους. Επίσης, βρίσκαν κάποιες ευκαιρίες, όταν οι νόμοι δεν ήταν ξεκάθαροι...
ήταν λίγο απαρχαιωμένοι, δεν είχαν ανανεωθεί και έτσι οι άνθρωποι βρίσκαν κάποιους τρόπους...
να παραβιάζουνε τους νόμους, για να εξυπηρετήσουν δικά τους συμφέροντα.
Άλλο ένα πρόβλημα ήταν η κατάχρηση εξουσίας.
Κατάχρηση εξουσίας έκαναν, για παράδειγμα οι Δήμοι.
Τι ήταν οι Δήμοι; Για να το θυμηθούμε λιγάκι.
Οι Δήμοι ήταν αθλητικά σωματεία, τα οποία ασχολούνταν εκείνη την εποχή με τις ιπποδρομίες.
Οργάνωναν ιππικούς αγώνες και οι ιπποδρομίες ήταν ένα από τα αγαπημένα θεάματα, και του κόσμου...
αλλά και του ίδιου του αυτοκράτορα.
Οι Δήμοι, που ήταν χωρισμένοι σε ομάδες, ανάλογα με τα χρώματα που είχαν στην ενδυμασία τους,...
και στο λάβαρο που κρατούσανε, χωρίζονταν σε κάποιες ομάδες.
Είχαμε τους πράσινους, είχαμε τους βένετους -που ήταν οι γαλάζιοι-, τους λευκούς και τους κόκκινους.
Αυτοί έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο Βυζάντιο γιατί , ενώ ξεκίνησαν σαν αθλητικά σωματεία, μετά...
έπαιρναν αποφάσεις και σε πολιτικά ζητήματα και επηρέαζαν πάρα πολύ τον λαό.
Οπότε αυτό δημιούργησε ένα πρόβλημα μεταξύ των πολιτών, αυτών και του αυτοκράτορα.
Ένα άλλο πρόβλημα, που είχε δημιουργηθεί τότε, ήταν ότι οι μεγαλοκτηματίες κάναν το ίδιο ακριβώς πράγμα...
που κάναν και οι Δήμοι.
Κάποια μορφή εξουσίας παίρνανε, χωρίς κάποιος να τους έχει πει.
Παλιότερα, επειδή κάποιοι ήταν πιο φτωχοί -υπήρχαν τα στρώματα των πλουσίων και υπήρχε και ο φτωχός λαός, που...
μάλιστα στα βυζαντινά χρόνια υπήρχε αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού που ζούσε κάτω από φτώχεια-...
αυτοί οι άνθρωποι, συνήθως, δανείζονταν χρήματα από τους μεγαλοκτηματίες.
Είτε μπορεί να έπαιρναν κάποιο μικρό κομμάτι γης, είτε κάποια προϊόντα.
Οι μεγαλοκτηματίες, βλέποντας ότι δεν μπορούν να πάρουν πίσω τα χρήματά τους, τι έκαναν;
Αποφάσιζαν οι ίδιοι, πηγαίναν παίρναν το χωράφι του από τον μικροϊδιοκτήτη, τον φτωχό άνθρωπο ...
και έτσι ξεχρέωναν την οφειλή που υπήρχε.
Ένα τελευταίο, πολύ σημαντικό, ήταν η άνιση φορολογία των πολιτών, ανάλογα με το εισόδημα των πολιτών.
Αυτό συμβαίνει και σήμερα, όσοι βγάζουν περισσότερα χρήματα πληρώνουν και μεγαλύτερο φόρο στο κράτος...
σε σύγκριση με αυτούς που παίρνουν λιγότερα χρήματα.
Τότε, όμως, δε συνέβαινε αυτό.
Πλούσιοι και φτωχοί και στα μεσαία στρώματα, κοινωνικά και οικονομικά, πλήρωναν σχεδόν την ίδια φορολογία.
Αλλά ήταν δυνατόν, ο πλούσιος και ο φτωχός, να πληρώνουν τον ίδιο φόρο στο κράτος;
Αυτό, λοιπόν, δημιούργησε πολλά προβλήματα.
Αυτά ήταν τα κυριότερα προβλήματα.
Έρχεται εδώ, σ' αυτή την κομβική στιγμή για το Βυζάντιο, ένας νεαρός, τολμηρός αυτοκράτορας, ο οποίος...
ήταν ο Ιουστινιανός.
Ο Ιουστινιανός είχε έρθει στο Βυζάντιο - ήταν από τη Θράκη, είχε θρακική καταγωγή- και υιοθετείται από το θείο του.
Δυο χρόνια νωρίτερα, το 525, ο Ιουστινιανός παντρεύεται τη Θεοδώρα και εκείνη ήταν συναυτοκράτειρα.
Τον βοήθησε πάρα πολύ, τον Ιουστινιανό, να βρει λύσεις σε όλα αυτά τα προβλήματα που είχε η Αυτοκρατορία.
Πάμε λίγο στο βιβλίο, να δούμε στην πρώτη σελίδα ένα έργο τέχνης.
Είναι ο Ιουστινιανός, από ψηφιδωτό, στον Άγιο Βιτάλιo στη Ραβέννα.
Αυτός ήταν ο Ιουστινιανός. Tι είναι ψηφιδωτό;
Ψηφιδωτό είναι το έργο το οποίο γίνεται με μικρές ψηφίδες, πολύ μικρά πλακάκια, τα οποία τοποθετούνται...
το ένα κοντά στο άλλο, με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργούν ένα πάρα πολύ ωραίο αποτέλεσμα.
Αν πάτε στα διαδραστικά βιβλία, και πατήσετε κάτω από το ψηφιδωτό του Ιουστινιανού...
θα δείτε και την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, που ήταν η γυναίκα του.
Είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι ο Ιουστινιανός είχε πάρα πολύ καλούς συνεργάτες και...
διάλεξε τους κατάλληλους ανθρώπους για την κατάλληλη θέση.
Ας δούμε τώρα τι λύσεις έδωσε σε όλα αυτά τα προβλήματα.
Πάμε πάλι στο βιβλίο. Εκεί, με μαύρες κουκιδίτσες, έχει τις λύσεις που έδωσε ο Ιουστινιανός...
σε κάθε πρόβλημα.
Νούμερο 1.
Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους και τους συμπλήρωσε με νέους, πιο δίκαιους,...
γραμμένους στα ελληνικά.
Οι παλιοί νόμοι, όπως είπαμε, ήταν για τα δεδομένα που υπήρχαν παλιά στο Βυζάντιο.
Όσο περνάει ο καιρός και όσο οι ανάγκες των ανθρώπων αλλάζουν, τότε και οι νόμοι θα πρέπει..
να αλλάζουν.
Επίσης, το σημαντικό είναι ότι οι νόμοι οι παλιοί ήταν γραμμένοι στα λατινικά και τώρα κάνουν ένα βήμα...
και τα γράφουν και στα ελληνικά, που ήταν πολύ σημαντικό.
Δεύτερο, τώρα. Δεύτερη λύση στα προβλήματα.
Κατήργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα...
των μικροιδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν.
Αυτό, που είπαμε πριν, το πρόβλημα όπου οι Δήμοι και οι μεγαλοκτηματίες παίρναν την εξουσία στα χέρια τους...
λύνονται μια και καλή με αυτά τα μέτρα που πήρε ο Ιουστινιανός.
Και πάμε και για το επόμενο μέτρο που πήρε.
Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους.
Επόμενο: Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς, των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων.
Επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα.
Να δούμε τι είναι τα εισαγόμενα προϊόντα, για όσα παιδιά δεν το ξέρουνε;
Εισαγόμενα προϊόντα είναι τα προϊόντα που έρχονται, εισέρχονται στη χώρα μας...
από κάποιες άλλες χώρες.
Εκείνη την εποχή μεγάλη εισαγωγή κάνανε οι Βυζαντινοί σε μεταξωτά υφάσματα, χαλιά,...
ειδικά από την Ασία, που ήταν διαδεδομένη η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα.
Έλεγε, λοιπόν, ο Ιουστινιανός ότι "εγώ θέλω να υποστηρίξω τα τοπικά προϊόντα, τα προϊόντα που...
βγάζουν οι Βυζαντινοί.
Άρα βάζω δασμούς, βάζω δηλαδή φόρο στα προϊόντα που έρχονται απ' έξω για να μην τα...
προτιμάει ο κόσμος και να προτιμάει ο βυζαντινός λαός τα προϊόντα που βγάζει ο ίδιος του ο λαός.
Κι αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό για την οικονομία της Αυτοκρατορίας.
Το τελευταίο, που ήταν πολύ σημαντικό, ήταν να ορίσει λογοθέτες, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για...
την εφαρμογή των νόμων.
Ωραία τους νόμους τους έβαλαν, τους έγραψαν, εκσυγχρόνισαν τους παλιούς, αλλά ποιος θα βλέπει αν...
αυτοί οι νόμοι εφαρμόζονται;
Υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι, οι λογοθέτες, οι οποίοι έκαναν ακριβώς αυτή τη δουλειά.
Ωραία τα μέτρα που πήρε ο Ιουστινιανός με τους συνεργάτες του και γι' αυτό έφεραν και πολλά αποτελέσματα.
Και θετικά και αρνητικά.
Θα ξεκινήσω λίγο ανάποδα, με τα αρνητικά.
Τα αρνητικά αποτελέσματα ποια φαντάζεστε ότι θα ήταν;
Ναι! Φυσικά δυσαρεστήθηκαν οι προνομιούχοι.
Αυτοί που είχαν, όπως είπαμε οι Δήμοι και οι μεγαλοκτηματίες, τη δύναμη με τα χρήματα τους..
και εξουσίαζαν τους άλλους ανθρώπους, που ήταν πιο φτωχοί, φυσικά δυσαρεστήθηκαν.
Το θέμα ήταν, όμως, ότι τα θετικά αποτελέσματα ήταν πολύ πιο σημαντικά από τα αρνητικά.
Ο λαός ευχαριστήθηκε, ικανοποιήθηκε, αισθάνθηκε ασφάλεια, δικαιοσύνη, ισότητα.
Πάρα πολύ σημαντικό ήταν ότι με τη φορολογία, η οποία φρόντισε ο Ιουστινιανός να εισπράττεται σωστά...
και από όλους, κατάφερε το κράτος να κερδίσει χρήματα.
Αυτά τα χρήματα, παιδιά, ξέρετε τι τα έκανε ο Ιουστινιανός;
Τα ξαναέδωσε πάλι πίσω στο Βυζάντιο.
Τα χρήματα, από τους πολίτες που πήρε, τους τα ξαναπρόσφερε πίσω.
Πώς; Με έργα, παιδιά.
Πάμε να δούμε, στο βιβλίο, τι έργα έκανε με τα χρήματα που πήρε από τους φόρους.
Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς, κυρίως, στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων.
Στρατός, λοιπόν, οργανωμένος, καινούριες φρουρές, να αισθάνεται ο κόσμος πιο ασφαλής...
και να είναι και πιο ασφαλής.
Άλλο έργο που έκανε: Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους, που ένωναν την πρωτεύουσα...
με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της Αυτοκρατορίας.
Καλά όλα στην Κωνσταντινούπολη και στην πόλη.
Έργα, δρόμοι, φρούρια...
Στα χωριά, όπως είπαμε;
Στις ακριτικές περιοχές;
Αυτό το έργο που έκανε ο Ιουστινιανός, να συντηρήσει τους δρόμους που υπήρχαν, να τους βελτιώσει...
και να φτιάξει κι άλλους, ένωνε την πόλη -την Κωνσταντινούπολη ας πούμε, το κέντρο- με τα χωριά, με τις άλλες περιοχές...
που ήταν λιγότερο ευνοημένες, σε σχέση με το κέντρο.
Έτσι, λοιπόν, εμπορεύματα, μπορούσαν να κυκλοφορήσουν πιο εύκολα οι άνθρωποι.
Αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό ώστε να ζωντανέψει και η επαρχία. Είναι πολύ σημαντικό έργο.
Επόμενο. Έκοψε χρυσά βυζαντινά νομίσματα, τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο.
Με αυτά μόνο γίνονταν οι συναλλαγές.
Φανταστείτε ότι στο Βυζάντιο υπήρχε νομισματοκοπείο, όπου εκεί κόβονταν χρυσά νομίσματα.
Φανταστείτε πόσο μπροστά ήταν. Υπήρχε εξέλιξη στην οικονομία και στη σκέψη των αυτοκρατόρων...
και των ανθρώπων εκείνα τα χρόνια.
Νομίσματα, που συνήθως η πρώτη τους όψη είχε το πρόσωπο του αυτοκράτορα Ιουστινιανού...
και από την πίσω πλευρά υπήρχε, συνήθως, η μορφή ενός αγγέλου.
Και το τελευταίο και πολύ σημαντικό, ήταν ότι έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα.
Να πούμε, εδώ, ένα ωραίο κόλπο που σκέφτηκε ο Ιουστινιανός.
Λένε -μύθοι- ότι είχε στείλει κάποιους καλόγερους, να ταξιδέψουν στην Ασία...
και να παρακολουθήσουν από κοντά -σαν πράκτορες- πώς καλλιεργείται ο μεταξοσκώληκας,...
τα μυστικά, ώστε να παράγεται από κει η κλωστή η μεταξωτή, που φτιάχνουμε τα μεταξωτά υφάσματα,...
που είναι πολυτελή υφάσματα και ακριβά.
Πήγαν οι καλόγεροι, έκαναν την έρευνά τους και όταν έφευγαν, ακούστε τι σκεφτήκανε.
Να βάλουν μέσα στις μαγκούρες τους, που ήταν κούφιες, αυγά μεταξοσκώληκα.
Έτσι, όταν γυρίσανε από το ταξίδι τους στην Ασία στο Βυζάντιο, είχαν μέσα τα αυγά...
και με τα μυστικά που είχαν μάθει κατάφεραν και αυτοί να καλλιεργούνε μεταξοσκώληκα,...
συν όλα τα μυστικά που είχαν πάρει από τους κατοίκους, εκεί στην Ασία.
Και αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό, γιατί το μετάξι τότε πωλούνταν πάρα πολύ ακριβά.
Πάμε να δούμε και κάτι άλλο στο βιβλίο.
Λίγο πιο κάτω, αν κατεβείτε, έχει μία εικόνα που δείχνει τους στρατιώτες και τα φρούρια.
Εδώ δείχνει τα νομίσματα, που όπως είπαμε ήτανε χρυσά.
Και πάμε λίγο να σας διαβάσω για τους συνεργάτες, που ήταν πάρα πολύ σημαντικοί, για αυτό που έκανε ο Ιουστινιανός.
Έτσι λίγο τα ονόματά τους.
Η Αυγούστα Θεοδώρα, που ήταν και σύζυγος και συναυτοκράτειρα.
Ο νομομαθής Τριβωνιανός, ο οποίος ήταν ο υπεύθυνος που συνέταξε τους καινούριους νόμους...
και εκσυγχρόνισε και τους παλιούς.
Ο Ιωάννης Καππαδόκης, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τα οικονομικά, και να εισπράττει τους φόρους από τους πολίτες.
Ο Ανθέμιος και Ισίδωρος, οι οποίοι ήταν σπουδαίοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες και...
μάλιστα, αυτοί οι δύο, είναι αυτοί που σχεδίασαν και κάναν την επίβλεψη για την Αγιά Σοφιά.
Θα το δούμε αυτό σε επόμενο κεφάλαιο.
Τέλος, ήταν ο Βελισσάριος και ο Ναρσής, οι οποίοι ήταν ικανότατοι στρατηγοί,...
τους οποίους τους χώρισε, τον έναν τον έβαλε από την Ανατολή και τον άλλον απ' τη Δύση.
Αυτό ήταν το μάθημά μας για σήμερα!
Ο Ιουστινιανός, ο οποίος το 527, έρχεται αντιμέτωπος με πολλά προβλήματα της Αυτοκρατορίας του,...
Έρχεται, βρίσκει συνεργάτες, δίνει λύσεις και βελτιώνει ακόμα περισσότερο τη ζωή των Βυζαντινών.
Αφού τελείωσε το μάθημα, μπορείτε να πάτε στο λεπτό, στο Τετράδιο Εργασιών της Ιστορίας...
και να δείτε τις ασκήσεις που έχει το αντίστοιχο κεφάλαιο, το κεφάλαιο 13...
Την 1 και τη 2.
Εδώ η άσκηση 1 λέει για τους συνεργάτες του Ιουστινιανού, που μπορείτε να τους κάνετε αντιστοίχιση.
Και η 4 μιλάει για τις μεταρρυθμίσεις.
Η Ιστορία, να ξέρετε, ότι πάντα έχει να μας διδάξει κάτι.
Εδώ, βλέποντας τον Ιουστινιανό, ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει ένα σωρό προβλήματα...
είδαμε ότι δεν το έκανε μόνος του, αλλά διάλεξε ικανούς συνεργάτες, έβαλε τους κατάλληλους...
ανθρώπους στην κατάλληλη θέση και κατάφερε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και να πάει...
πολύ καλύτερα όλη την Αυτοκρατορία, να την οδηγήσει σ' έναν καλύτερο δρόμο.
Έτσι κι εσείς, στη ζωή να ξέρετε ότι έχουμε πολλές όμορφες στιγμές, αλλά έχουμε και δύσκολες.
Στις δύσκολες στιγμές , δεν τα παρατάμε, απαντάμε με προσπάθεια και έχουμε πάντα...
δίπλα μας, συνοδοιπόρους και συνεργάτες τα δικά μας πρόσωπα, τα πρόσωπα που αγαπάμε...
και μας αγαπάνε.
Τους γονείς, τους συγγενείς, τα αδέρφια, τους φίλους μας.
Σας ευχαριστώ που παρακολουθήσατε το μάθημα και καλή συνέχεια.
