Dus jij dacht dat de Noordpool wit was? (1)
Edgeøya.
Ik had er nog nooit van gehoord.
Dit eiland bij Spitsbergen, op het topje van de planeet.
Zo dicht bij de Noordpool, hier schijnt de hele zomer lang de middernachtzon.
De zon die niet ondergaat. Een totaal desolate plek. Hier woont geen mens.
Het begon allemaal met een appje.
Eh...
Oké, wacht, dit is het verhaal.
Het gaat om de SEES-expeditie. De tweede editie.
Net als in 2015 gaan ook nu weer vijftig wetenschappers onderzoek doen naar...
...klimaatverandering daar.
Of we daar verslag van willen doen.
Ja, dus.
Met NOS-klimaatredacteur Heleen.
Hoi!
En met cameraman Geert.
Hey!
En ja, ik hoor het je gewoon denken. Met het vliegtuig...
Ik zal de olifant in de cabine maar meteen benoemen.
Een vervuilende kerosinetank legen voor een verhaal over opwarming?
Nee, dat valt niet te rijmen. Kom ik op terug.
Eerst landen.
En dus zijn we hier op Spitsbergen. Zieke wind!
In Longyearbyen, hoofdstadje van Spitsbergen.
En startpunt van de expeditie naar de wildernis.
Daar maken we verhalen voor alle platforms van de NOS.
Edgeøya. Klimaatverandering.
Vijftig onderzoekers reisden deze week naar Spitsbergen.
Kijk het vooral allemaal terug op nos.nl en in de app.
Maar jullie snappen ook wel dat nu ik hier eindelijk ben, op Edgeøya...
...ik de kans niet laat liggen om ook een explainer op te nemen.
Want dit is de snelst opwarmende plek op aarde.
Ik sta hier niet voor niks in een T-shirt op de Noordpool.
Op deze plek zie je met je eigen ogen klimaatverandering op z'n vreedst.
Nergens ter wereld verandert het landschap zo snel als hier.
Maar wat gebeurt op de Noordpool blijft, niet op de Noordpool.
In deze video leg ik je uit dat wat nu hier gebeurt, straks...
...als een boomerang bij ons terugkomt.
Het is dat hier bijna geen mensen wonen.
Toch vallen hier de allerhardste klimaatklappen.
Maar...
De Noordpool slaat terug.
Voor we het over die klappen gaan hebben, eerst het een en ander over de expeditie.
Aan boord dus vijftig wetenschappers.
Ik ben glacioloog en de gletsjers op Spitsbergen worden steeds kleiner.
Ik ben waterbioloog en ik ga onderzoeken hoeveel methaan er uit...
...de meren hier op Spitsbergen komt.
Ik ben bodemonderzoeker en ik ga permafrost, dat is de permanent...
...bevroren ondergrond, in kaart brengen.
Ik ben geoloog en ik ben geïnteresseerd in paleoklimaat...
...het klimaat van het verleden.
En dat zijn er nog maar vier van de dus vijftig onderzoekers.
Onder aanvoering van wetenschappelijk expeditieleider, Maarten Loonen, naar Edgeøya.
Je kunt er gewoonlijk niet komen en nu komen we er met een hele grote boot...
...en zo veel mensen die allemaal daar proberen gegevens weg te halen.
Smeltende gletsjers, scheuren in de grond, bewegende valleien.
Er gebeurt gewoon heel veel.
We hebben echt zo'n divers palet, alles wordt onderzocht.
En zo ben je ineens aan boord van een wetenschappelijke Noordpool-expeditie.
Glaciologen, geologen, biologen, ecologen, archeologen, zelfs psychologen.
En nog heel veel meer ogen. Op dit schip: de Ortelius.
Doel: data verzamelen op Edgeøya. En soms zelfs al meteen aan boord...
...onderzoek doen. Hier in dit lab.
Ook aan boord: het expeditieteam. De bemanning, het personeel...
...en vijftig toeristen die de wetenschap graag een handje helpen.
Als we aan land willen, kan het alleen vanaf het schip met kleine bootjes, zodiacs.
We maken even een testrondje met Hans.
Hans neemt ons mee en Geert probeert hier de allereerste opnames te maken vanaf een zodiac.
Het is niet makkelijk. Het is een beetje beweeglijk.
Jullie hebben het net ervaren. Er lopen continu golven langs die boot.
Het is heel spannend om erin te stappen. Het kleine zodiacje blijft heen en weer...
...bewegen terwijl de grote boot heel stabiel ligt. Het gaat flink heen en weer.
Geert bergt de camera maar weer even op.
Oké, nu geeft Hans even gas. Dat hebben we net niet gedaan.
Oké, Hans is een grappenmaker. Ik ga mijn telefoon weer in mijn zak doen denk ik.
Komt goed, we gaan rustig doen.
Terug aan boord. Waarom willden die wetenschappers nou per se hier naartoe?
Nou, de Noordpool warmt gemiddeld bijna drie keer sneller op...
...dan de rest van de wereld.
Met Edgeøya als grote uitschieter. Hier werd het in slechts zestig jaar gemiddeld...
... zelfs 6 graden warmer. Dat is ongekend.
Oh ja, behalve het klimaat is zeker op de Noordpool niets zo veranderlijk als het weer.
Dus je ziet me hier in veel gedaantes.
In een lenteachtig zonnetje tussen het groen.
Tot een koude en witte ijswereld à la Frozen.
Willen we ergens aan land, wordt dat gebied eerst grondig gescout op ijsberen.
Is er een in de buurt? Vergeet het maar.
Is er mist, te harde wind, te hoge golven? Te gevaarlijk.
De natuur spreekt en wij luisteren. Een bijzonder lesje in nederigheid.
Welkom op de Noordpool.
Onze eerste landing is hier, Rosenbergdalen, aan de westkust van Edgeøya.
Een groep wetenschappers gaat hier de vegetatie onderzoeken.
Wij willen mee, maar kunnen met onze apparatuur de rivier niet over.
Dus gaan we in gesprek met onze gids, Frits. Over de wilgen op Edgeøya bijvoorbeeld.
Ehm, welke wilgen?
De boompjes, dat zijn deze. De paddenstoelen zijn hier aanzienlijk hoger dan het bos.
Die regelmaat gaat zo al duizenden jaren.
Het wordt groener. De gletsjers trekken terug. In sommige fjorden is echt veel minder...
...gletsjerijs dan er was. Als je kijkt op de zeekaart vaar je eigenlijk vrij snel al...
...in gebieden die op de kaart nog als ijs zijn aangeduid en waar je toch echt wel...
...water onder de kiel hebt. Dus dat verandert heel rap.
Je neemt dat waar. Doet dat persoonlijk ook iets met je?
Ja, dat is wel heel triest om waar te nemen.
En ik zie natuurlijk ook vanuit mijn werk gewoon alle rapporten voorbijkomen van IPCC...
...en je moet af en toe even de knop omzetten. Want je kan het niet allemaal verwerken.
Het is eigenlijk allemaal slecht nieuws. Dat kunnen we absoluut zo zeggen, ja.
Tsja.
We kunnen straks als het goed is via zee met een zodiac...
...naar de overkant van de rivier.
Tot die tijd kan ik net zo goed mijn script erbij pakken. Dus daar gaan we dan.
Een van de grootste en belangrijkste veranderingen hier in het Poolgebied...
...is het verdwijnen van het zomerijs.
Zoals het pakijs dat normaalgesproken op zee drijft.
Dat hadden we jullie willen laten zien. Je ziet het. Het is er niet.
Hier te zien op andere beelden.
Al dit pakijs heeft zich nu tot helemaal boven Spitsbergen teruggetrokken.
Daardoor zitten nu veel ijsberen vast op dit eiland. Zo meer daarover.
Het is er nu hartje zomer en tijdens de zomer smelt al dat ijs hier dus...
...letterlijk als sneeuw voor de zon. Die dus maar niet ondergaat.
Het is nu 3 uur 's middags, het had net zo goed 3 uur 's nachts kunnen zijn.
Maar als 'ie dan zakt en het hier de hele winter lang donker is, komt dat ijs weer terug.
Dan wil je hier niet zijn en zeker niet in een T-shirt.
Die regelmaat gaat zo al duizenden jaren.
Alsof de Noordpool een soort in- en uitademt.
Maar de Noordpool krijgt steeds minder lucht.
Oké, ik had hier eigenlijk nog veel meer willen vertellen, maar...
We zien de beer en we wachten tot de situatie verandert.
IJsbeer-alert.
Michelle voor de cockpit.
Vanaf hier alleen maar te zien met een verrekijker, maar Hans...
...maakte vanaf een zodiac deze beelden. En hij komt toch echt onze kant op.
De beer komt eraan dus wij gaan ervandoor.
Even met de telefoon. Geert pakt nu even de spullen in, want we moeten zo de zodiacs op.
En dan nu zonder getreuzel.
Dat was dus geen grap. De ijsbeer komt er echt aan. We moeten weg.
En voor je het weet, sta je weer op het dek.
Waar hadden we het ook alweer over? Oh ja, ijs.
Eerst dat zee-ijs. Dat is het ijs dat op de Arctische oceaan drijft.
De oppervlakte van dat ijs neemt jaarlijks af met bijna 80.000 vierkante kilometer.
Dat is een gebied van twee keer Nederland.
Sinds de satellietmetingen begonnen in 1978 is al bijna de helft...
...van dat ijsoppervlak verdwenen.
Hier zie je hoe hard dat gaat.
Dit zijn alle jaren sinds de satellietmetingen.
Met dus de piek in maart en het minste in september.
Let op, dit is het gemiddelde van de jaren '80.
Dit zijn de jaren '90.
Dit de jaren '00.
En dit de jaren '10.
Het wordt minder en minder.
Het laagterecord was 2012 en ook dit jaar gaat het niet goed.
Maar ook heel belangrijk is de dikte van het ijs, want het gaat ook om de inhoud.
Het ijsvolume. Vorige eeuw was dat ijspakket vaak nog...
...vele meters dik op heel veel plaatsen. Tegenwoordig is het juist op heel...
...veel plekken flinterdun. Kijk je naar het totale ijsvolume dan is...
...al driekwart van het ijs verdwenen.
Op dit moment is het zee-ijs hier nu al vertrokken.
Maar het moment gaat ook steeds dichterbij komen dat de precieze...
...Noordpool ook helemaal ijsvrij gaat zijn.
Wanneer precies daar zijn wetenschappers altijd heel voorzichtig in.
Maar het is wel waarschijnlijk dat ergens in de komende tientallen jaren je niet meer...
...op de Noordpool kunt staan, maar alleen nog maar kunt watertrappelen.
Nieuwe stop, de Negribreen, de zwarte gletsjer, aan de oostkust van Spitsbergen.
Een prima decor voor het volgende hoofdstuk.
Het landijs. Dat is al het ijs dat zich op het land heeft verzameld...
...en dus niet op zee drijft. Zoals deze gletsjer achter mij op Spitsbergen.
En op het dek van dit schip kun je zomaar milieuchemicus Gijs tegen het lijf lopen.
Die ons met kaart in de hand precies kan vertellen hoe deze gletsjer...
...voor onze ogen verdwijnt.
Waar we nu op dit moment zijn, waar de boot nu ligt, daar was het ijs in 1993.
En vergeleken bij waar we het nu zien, is het ongeveer 6 kilometer hiervandaan.
In 1978 was de gletsjer helemaal tot dit eiland. Dus in veertig jaar tijd heeft het ijs zich...
...12 kilometer teruggetrokken. Dat is heel snel, ja.
We hebben net te horen gekregen dat we van het schip af kunnen.
Dus we gaan zo even wat dichterbij kijken.
Ook Tom gaat mee.
Hij maakt met een 360-gradencamera een lespakket over...
...klimaatverandering voor kinderen. Met zo'n VR-bril...
Kan je links, naar rechts, naar boven en onder kijken en ja, ben je eigenlijk...
...arctic explorer voor een dag.
Meer daarover bij Jeugdjournaal online.
Terug naar het landijs. Ik ga hier nog wat dingen over uitleggen, maar als je het niet...
...heel erg vindt ga ik ook even kijken en genieten van dit prachtige uitzicht.
Tot ongeveer halverwege de jaren '80, dat is zo lang als ik besta...
...bleef het poolijs hier op het land behoorlijk intact.
Maar sindsdien is het wel hard gegaan.
Van 1985 tot 2005 smolt het ijs hier ongeveer met 150 kubieke kilometer per jaar.
En daarna ging het pas echt hard, want in de tien jaar daarna was het...
...450 kubieke kilometer per jaar. Dat is een hoop.
Zo'n getal klinkt natuurlijk een beetje abstract, maar als je dat omrekent...
...naar het aantal Olympische zwembaden dat je kunt vullen met dat...
...smeltwater, doe eens een gok?
Hoger.
180 miljoen Olympische zwembaden gevuld met smeltwater van het landijs.
Dit is zo'n stuk gletsjerijs en als je goed kijkt zie je allemaal van die bubbeltjes erin zitten.
En die bubbeltjes dat is ook dat geluid wat je hoort als het smelt.
Dat is een soort bubbeltjesplastic, dat geknetter wat je dus hoort.
Is toch wel heel bijzonder om dit in je handen te hebben.
Tot zover al die veranderingen hier op de Noordpool.
Tijd om uit te gaan leggen wat deze veranderingen voor gevolgen hebben...
...voor de rest van de wereld.
Spoiler-alert... Veel.
In de rest van deze video kijken we naar vijf grote veranderingen...
...die al in gang zijn gezet of waar we nog mee te maken gaan krijgen.
En welke impact dat heeft op de rest van de planeet.
Maar eerst gaan we aan land. Bij Kapp Lee. Hier aan de westkust van Edgeøya.