Zijn de techreuzen nog te temmen?
We hoeven jullie niet te vertellen hoe belangrijk deze apparaatjes zijn.
Maar we doen het toch.
Want met zo'n beetje alles wat jij hierop doet...
...krijg je te maken met één van déze vijf techbedrijven.
Even een gedachte-experiment.
Stel je een leven voor zónder deze zogeheten 'Big Five'.
Neem Google, weg zoekmachine. Maar ook ál deze toepassingen.
En leg je Android-telefoon ook maar weg.
En heb je een iPhone? Ook inleveren...
...net als al je andere Apple- apparaten en software.
Dus ook niet meer Facetimen.
Ach... dan ga je toch Skypen?
Gaat niet, zonder Microsoft. En Office?
Online shoppen? Niet bij Amazon.
En vergeet binge-watchen bij Netflix, want jouw favoriete serie...
...staat op hún servers.
En natuurlijk Facebook, zeg maar dag tegen je profiel...
...én je Instagram-account. Oh, enne...
En dit is lang niet alles.
De Big Five is overal.
Deze succesvolle bedrijven bieden jou en mij het grootste gebruiksgemak...
...ongeremde informatie en contact met je vrienden.
Maar tegen welke prijs?
Is die Big Five misschien niet te groot aan het worden?
En moeten we daar iets aan doen?
En... hoe dan?
Lang was er voor de Big Five geen vuiltje aan de lucht.
Ze konden ongestoord doorgroeien.
Maar de afgelopen jaren groeit de weerstand.
Dusdanig dat het Amerikaanse ministerie van Justitie...
...de toezichthouder FTC, de Federal Trade Commission...
...en verschillende Amerikaanse staten de machts- positie van de techreuzen onder de loep gaan nemen.
Groot nieuws in de VS.
Het is Google tegen de overheid...
Focus op 'big tech'...
Of ze hun marktpositie misbruiken...
Het gaat om monopolistische macht...
Er komt een mededingingsonderzoek.
Voordat we dieper ingaan op dat onderzoek, eerste de vraag: hoe groot zijn deze bedrijven nou echt?
Nou, heel groot.
Stond een dikke tien jaar geleden alleen nog Microsoft in de top tien van grootste bedrijven ter wereld...
...nu bestaat de volledige top vijf uit techbedrijven: de Big Five.
Met al die miljarden kopen ze andere bedrijven op die mogelijk een bedreiging vormen voor hun marktpositie
Denk aan de overname van Instagram en WhatsApp door Facebook.
Zo hoeven de grote spelers niet te vrezen voor kleine innovatieve bedrijven.
Die startups zelf vinden dat overigens vaak prima.
Hun businessmodel is er inmiddels vaak op gebaseerd om opgekocht te worden...
...en zo een financiële klapper te maken.
Win-win zou je zeggen, maar zo wordt wel slechts een handvol bedrijven groter en groter.
Hoogleraar José van Dijck vertelt hoe groot.
Ze zijn vooral groot, omdat ze veel macht hebben op verschillende gebieden.
Dus ze zijn niet alleen groot in één markt...
...bijvoorbeeld Google in zoekmachines of Facebook in sociale netwerken...
...of Amazon in retailnetwerken.
Maar ze zijn ook steeds machtiger op het gebied van bijvoorbeeld de internetinfrastructuur.
Steeds meer van die vijf grote bedrijven...
...hebben macht over bijvoorbeeld servercenters, datacenters...
...clouddiensten, maar ook satellieten en bijvoorbeeld de kabels in de grond die dus de data vervoeren.
Uit meerdere hoeken klinkt de afgelopen jaren bezwaar.
Vanuit de consument vooral vanwege zijn privacy...
...of het gebrek daaraan.
Want ook al lijken al die producten en diensten gratis...
...je betaalt met jouw persoonlijke gegevens: je data.
En die zijn goud waard.
Maar privacyschandalen stapelen zich op.
De bekendste is Cambridge Analytica.
Waarbij de gegevens van 87 miljoen Facebookgebruikers in verkeerde handen terecht kwamen.
Nu zijn we ons bewust van dat gebrek aan privacy, maar tien jaar geleden deden we er nog lacherig om.
Je hoeft niet alles in te toetsen, want we weten waar je bent, met jouw toestemming.
We weten waar je bent geweest, met jouw toestemming.
We kunnen min of meer raden waar je aan denkt.
Gaat dat te ver?
Tot zover de consument.
Beleidsbepalers maken ook steeds vaker bezwaar.
Eveneens tegen het schenden van die privacy, maar ook tegen hoe groot deze bedrijven zijn geworden.
De afgelopen jaren is het vooral de Europese Commissie die probeert deze bedrijven hun beleid aan te laten passen.
En ze leggen boetes op.
Zo kreeg Google in 2017, 2018 en 2019 nog miljardenboetes opgelegd...
...omdat ze hun eigen diensten voortrekken op hun eigen platform.
Ook andere platforms kregen om verschillende redenen boetes of moesten hun beleid aanpassen.
Zowel door de Europese Commissie, als hun nationale mededingingsautoriteiten.
En er lopen nog meer onderzoeken en schadeclaims.
Vijf jaar geleden nam het Europees Parlement zelfs een motie aan...
...om te onderzoeken of Google niet kan worden opgesplitst.
Zodat de zoekmachine kan worden losgekoppeld van Google's commerciële activiteiten.
Maar als je het hebt over écht hard optreden, ligt die bal niet bij Europa.
Rechtenprofessor Joris van Hoboken legt uit hoe dat zit.
Voor de echt hele grote bedrijven is het meest dreigende rechtsgebied het mededingingsrecht.
Waarbij wordt gezegd: dat zijn zulke machtsconcentraties...
...dat er een soort van monopolieposities ontstaan.
En die kunnen misbruikt worden.
Misbruikt in de markt waardoor andere partijen niet meer kunnen concurreren.
Het zijn Amerikaanse bedrijven waar we het hier over hebben.
Dus op het moment dat die Amerikaanse bedrijven in hun eigen land...
...helemaal geen last hebben van de overheid op dit soort gebied...
...op antitrust- en mededingingsgebied...
...dan is het ook voor Europa misschien wel wat lastiger om daar op dat punt te gaan handhaven.
Toch groeien recent ook in de VS de bezwaren tegen de Big Five.
De FTC legde deze zomer vanwege de privacyschandalen Facebook een recordboete op van 4,5 miljard euro.
En die machtspositie van de techreuzen.
In 2017 raakte juriste Lina Khan...
...met dit stuk over Amazon's monopoliepositie een gevoelige snaar in de VS.
En het gebeurt eigenlijk nooit dat een wetenschappelijk artikel viral gaat.
Maar dit keer wel.
Veel van de kleine bedrijven die van Amazon afhankelijk zijn, zijn doodsbang.
In veel gevallen is Amazon niet alleen een platform voor ze...
...maar ook hun concurrent.
Dit zijn vormen van belangenverstrengeling die we ook concurrentieverstorend noemen.
Het werd een inspiratiebron voor beleidsmakers in de VS.
En wat in Europa onmogelijk lijkt: een bedrijf opsplitsen...
...kunnen de Amerikanen in theorie wel.
De Democratische presidentskandidaat Elizabeth Warren maakt er zelfs een speerpunt van in haar campagne.
Het is net als een scheidsrechter zijn in honkbal...
...en eigenaar zijn van een team.
Ik vind dat je het ene kunt zijn, een scheidsrechter.
...of het andere, eigenaar van een team.
Maar je kunt het niet allebei tegelijkertijd doen.
En de Democraten en Republikeinen zitten zowaar redelijk op een lijn.
Google en Facebook begeven zich op gevaarlijk terrein.
En ze moeten oppassen, het is niet eerlijk naar grote delen van de maatschappij.
Dat opsplitsen is heel zeldzaam, maar het kan wel.
Meer dan een eeuw geleden werd de Amerikaanse oliegigant Standard Oil...
...dat 95 procent van de Amerikaanse oliemarkt in handen had...
...opgeknipt in 34 onderdelen om zijn macht te beperken.
En begin deze eeuw lag een van de Big Five, Microsoft, al eens onder de loep.
Omdat besturingssysteem Windows veel te dominant zou zijn op de markt.
Maar na een reeks schikkingen hoefde Microsoft uiteindelijk niet te worden opgeknipt.
Maar hoe zit het nu dan met die andere vier?
Terug naar dat onderzoek.
De FTC heeft laten weten bereid te zijn de grote techbedrijven op te knippen, als dat nodig is.
Maar ook dat dat lastig wordt.
En dat het onderzoek afgerond moet zijn, voor de volgende presidentsverkiezingen van 2020.
En het gaat in dat onderzoek specifiek over het terugdraaien van eerder toegestane overnames.
Als blijkt dat ze de concurrentie schaden.
Dus bijvoorbeeld dat WhatsApp en Instagram weer worden losgekoppeld van Facebook.
Maar dat opbreken... dat gaat niet zo één, twee, drie.
Het blijft heel lastig om het mededingingsrecht toe te passen.
Het zijn erg ingewikkelde markten en diensten.
Er spelen allemaal moeilijke technologische vragen.
En voor je dat helemaal uitgezocht hebt...
...ben je vaak ook toch wel weer een aantal jaar verder.
Ik denk dat wij elkaar over tien jaar nog een keer spreken, dan hebben we echt een beetje zicht op...
...wat overheden nou echt gedaan hebben met die machtsconcentraties.
Mijn voorspelling zou wel zijn dat er tegen die tijd nog steeds sprake is van hele grote machtige techbedrijven.
We hebben de Big Five om een reactie gevraagd, maar kregen helaas geen antwoord op onze vragen.
Facebook verwees ons naar een eerder statement.
En ook Google verwees ons naar een eerdere verklaring.
Natuurlijk is het zo dat er alternatieve diensten beschikbaar zijn.
De vraag is of die echt kunnen concurreren...
...en of de machtsconcentratie van deze vijf grote bedrijven...
...geen andere bedrijven hindert.
Dus concurrentie verhindert.
En dat is natuurlijk niet aan Facebook en Google zelf om dat uit te maken...
...maar daarvoor hebben we wel degelijk regulering nodig.
De grote vraag is of 'big tech' weer 'small tech' moet worden.
En wat dat gaat betekenen voor jou en mij.
De kans is in ieder geval groot dat het de komende tijd veel gaat over de machtsstrijd...
...tussen beleidsmakers en big tech.
En dat nieuws zal waarschijnlijk tot je komen via de Big Five...
...op een van deze apparaten.
En als je dan toch zo lekker online bezig bent...
...vergeet dan ook niet even te abonneren op dit kanaal.
Bedankt voor het kijken.
