Laughter as a forbidden fruit | Sofia Moutidou | TEDxUniversityofMacedonia Lachen als verbotene Frucht | Sofia Moutidou | TEDxUniversityofMacedonia Laughter as a forbidden fruit | Sofia Moutidou | TEDxUniversityofMacedonia Le rire comme fruit défendu | Sofia Moutidou | TEDxUniversité de Macédoine

Μεταγραφή: Aliki Vitsa Επιμέλεια: Chryssa Rapessi

Γεια σας.

Με τον Θανάση είμαστε και φίλοι και συνάδελφοι, Thanasis and I are both friends and colleagues,

οπότε είναι λίγο αλλιώς η σχέση. so it's a little different relationship.

Ευχαριστώ πάρα πολύ που μείνατε μέχρι το τέλος της ομιλίας. Thank you very much for staying until the end of the speech.

Είχα μεγάλο άγχος ότι θα μιλήσω μόνο στα καθίσματα, αλλά έμεινε πολύς κόσμος.

Ονομάζομαι Σοφία Μουτίδου, είμαι 47 χρονών,

έχω τελειώσει τη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

και την Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του θεάτρου ΕΜΠΡΟΣ στην Αθήνα, and the Higher School of Dramatic Art of the Emproos Theatre in Athens,

όπου ζω και εργάζομαι τα τελευταία 20 χρόνια σαν ηθοποιός. where I have been living and working for the last 20 years as an actor. Επίσης, γράφω και σκηνοθετώ τις δικές μου stand up παραστάσεις, I also write and direct my own stand up shows, διδάσκω μαθήματα υποκριτικής σε σχολές, σε σεμιναριακούς κύκλους I teach acting courses in schools, in seminar circles

και σε ιδιαίτερα μαθήματα. and in private lessons.

Τα τελευταία τρία χρόνια έχω και ένα κανάλι στο YouTube, For the last three years I have also had a YouTube channel,

στο οποίο όπως είπε πολύ σωστά ο Θανάσης ασχολούμαι με κοινονικό-πολιτικά ζητήματα, in which, as Thanasis rightly said, I deal with normal-political issues,

αλλά και μεγάλο μέρος χιουμοριστικό και σάτυρας.

Άξονας του καναλιού μου πάντοτε από την αρχή ήταν η προσωπική έκθεση, την οποία λατρεύω αν και φοβάμαι.

Τώρα, για ποιο λόγο το γέλιο, γιατί διάλεξα το γέλιο; Now, why the laughter, why did I choose laughter?

Από μικρή μου άρεσε πάρα πολύ να γελάω και να κάνω και τους άλλους να γελάνε.

Αργότερα ως ηθοποιός μου ζητήθηκε πάρα πολλές φορές Later as an actor I was asked many, many times στα πλαίσια της κωμωδίας, στην οποία και καθιερώθηκα στην Ελλάδα in the context of comedy, in which I established myself in Greece

να παράξω γέλιο, να παράγω γέλιο - ποιο είναι το σωστό δεν ξέρω - to produce laughter, to produce laughter - which is the right one I don't know -

και το οποίο το έκανα.

Όμως τι έγινε στη διαδικασία αυτή; But what happened in this process?

Από μικρή άθελα μου και μετά στη δραματική σχολή μεθοδικά και με στόχο,

άρχισα να παρατηρώ τους ανθρώπους.

Αυτή είναι η βασική δουλειά του ηθοποιού.

Είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο.

Για ποιο λόγο οι άνθρωποι είναι σοβαροί Why people are serious

και για ποιο λόγο σταματάνε να είναι σοβαροί. Για ποιο λόγο αρχίζουν να γελάνε. Why they start laughing.

Το πρώτο συμπέρασμα που κατέληξα είναι

ότι το γέλιο ενώ είναι μια απλή φυσική διαδικασία, χωρίς καμία προαπαιτούμενη ικανότητα, δεν είναι κάτι απλό.

Δηλαδή αν αυτή τη στιγμή ρωτήσω πόσοι από εσάς ξεκαρδιστήκατε σήμερα I mean, if I ask right now how many of you have had a good laugh today

τα αποτελέσματα δεν θα είναι τόσο θετικά όσο νομίζουμε. the results will not be as positive as we think.

Το γέλιο από δεδομένο έχει γίνει ζητούμενο. Laughter has gone from being a given to a demand.

Από μία φυσική διαδικασία έχει γίνει ένα εντελώς έκτακτο συμβάν. A natural process has become a completely extraordinary event.

Τι είναι το γέλιο;

Γκούγκλαρα και μπήκα στη Βικιπαίδεια και έχει έναν ορισμό πολύ ωραίο,

λέει «ηχηρή έκφραση χαράς ή ευχαρίστησης, says "a resounding expression of joy or pleasure,

αντίδραση σε κάτι αστείο,

που παράγεται από πολλές και γρήγορες παλμικές κινήσεις του διαφράγματος καθώς επίσης και των κοιλιακών μυών».

Τα είδη του γέλιου τώρα.

Κατά τη γνώμη μου τα είδη του γέλιου είναι όσα είναι και οι άνθρωποι. In my opinion, there are as many kinds of laughter as there are people.

Δηλαδή ο κάθε άνθρωπος γελάει ξεχωριστά. That is, each person laughs individually.

Σε αντίθεση με τον ορισμό του Google που λέει ηχηρή έκφραση χαράς, Contrary to Google's definition which says resounding expression of joy,

εγώ θα έρθω να προσθέσω και κάποιο άηχο γέλιο. I'll come and add some soundless laughter. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που δίπλα μας ξεψυχάνε από γέλιο There are many people who die of laughter next to us

χωρίς να τους ακούμε, χωρίς να βγάζουν ούτε μία νότα. without listening to them, without making a single note.

Βλέπεις ξαφνικά κάποιον στην παρέα που κάνει και μετά από λίγο κάνει. You suddenly see someone in the group doing it and after a while it's done. Αυτός υποφέρει αλλά εσύ δεν ακούς τίποτα. He suffers but you don't hear anything.

Παρόλα αυτά όμως τα γέλια ως συνήθως είναι ηχηρά. However, the laughter as usual is loud.

Το γέλιο με το κριτήριο την έντασή του μπορεί να είναι ένα χαμηλό γέλιο. Laughter in terms of its intensity can be a low laugh.

Άνθρωποι οι οποίοι γελάνε χαμηλά. (Χαμηλά γέλια) People who laugh low. (Low laughter)

Άνθρωποι οι οποίοι γελάνε δυνατά. (Δυνατά γέλια) People who laugh out loud. (Loud laughter)

Άνθρωποι που γελάνε πολύ ξαφνικά. (Σύντομα γέλια)

Νομίζεις πέθαναν, όμως ζούνε.

Άνθρωποι, οι οποίοι κλιμακώνονται, δηλαδή ξεκινάνε από χαμηλά και κορυφώνουν.

Κάνουν. (Κλιμακωτά γέλια) Κάτι θυμήθηκαν στην πορεία.

Ή ανάποδα άνθρωποι οι οποίοι ξεκινάνε από δυνατά (Κλιμακωτά γέλια) Or upside down people who start out loud (Scaled laughter)

και αφήνουν και μια ουρά.

Υπάρχει και το γέλιο μέχρι δακρύων. Το γέλιο αυτό τι είναι; There is also the laughing until tears. What is this laughter?

Μπήκα έψαξα, υπάρχει ένα γέλιο το οποίο ταράζει τους ανθρώπους. I went in and looked, there is a laughter which upsets people.

Είναι αυτό το οποίο χάνεις τον έλεγχο. It's what you lose control of.

Χάνεις πολλούς σφιγκτήρες σου,

μπορεί να κατουρηθείς πάνω σου, για να μην πω τα υπόλοιπα,

χάνεις δάκρυα, δακρύζεις, κοκκινίζεις, ανεβάζεις πίεση,

πέφτουν πάρα πολύ οι δείκτες ζαχάρου κλπ στο αίμα,

ρυθμίζεται πάρα πολύ η σεροτονίνη σου, ανεβαίνει δηλαδή,

και εκείνη την ώρα μπορεί να σου έρθει να κάνεις εμετό.

Δηλαδή είναι ένα γέλιο μέχρι τελικής πτώσεως.

Άρα ξεκαθαρίζουμε ότι σήμερα μιλάμε για το γέλιο και όχι για το χαμόγελο.

Υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά.

Το χαμόγελο εμπεριέχει μια πολυτέλεια χρόνου. Μια πολυτέλεια επεξεργασίας.

Έχω χρόνο να κρίνω.

Το γέλιο χτυπάει πισώπλατα.

Διακόπτει τη ροή και μετά από αυτό αισθάνεσαι πάρα πολύ ωραία,

αλλά κουρασμένος.

Είναι σαν γυμναστική. It's like gymnastics.

Τώρα, γιατί απαγορευμένος καρπός; Now, why forbidden fruit?

Από μικρή είχα μια πολύ μεγάλη απορία: Ever since I was a little girl I had a very big question:

Απορούσα γιατί οι Άγιοι είναι τόσο αγέλαστοι και τόσο άσχημοι. I wondered why the Saints are so rude and so ugly. Μπαίνοντας στην εκκλησία έβλεπα παντού εικόνες Αγίων

οι οποίοι με κοίταζαν πάρα πολύ βλοσυρά, φυσικά και θέλανε το καλό μου,

γιατί de facto και de jure ήταν άγιοι, δεν έμπαινε τέτοιο θέμα,

αλλά η εικόνα τους δεν μου το έδειχνε.

Στο σπίτι μεγάλωσα με μια μαμά πάρα πολύ θρήσκα και πολύ αστεία ταυτόχρονα. At home I grew up with a mom who was very religious and very funny at the same time. Η μαμά μου, λοιπόν, κάθε φορά που μας έκανε να γελάμε, μετά έλεγε, So my mom, every time she made us laugh, then she would say,

«Σε καλό να μας βγουν τα γέλια». "Good riddance to laughter."

Και όταν συνέβαινε το παραμικρό στραβό έλεγε, And when the slightest thing went wrong he would say, «Είδες; Ξινά μας βγήκανε». "See? They're dry."

Άρχισα να υποψιάζομαι μια συνάφεια ενοχής και θρησκείας. Και γέλιου. I began to suspect a connection between guilt and religion. And laugh.

Μεγαλώνοντας είδα το «Όνομα του Ρόδου» του Ουμπέρτο Έκο. Growing up I saw Umberto Eco's "Name of the Rose".

Το βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο σε ταινία,

το οποίο, θα κάνω λίγο spoiler, είναι ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων το 1326, which, I'll spoil it a little bit, is a Benedictine monastery in 1326, όπου μια σειρά από φόνους έρχεται να αναστατώσει τη ζωή του μοναστηριού. where a series of murders comes to disrupt the life of the monastery.

Νεκροί καλόγεροι παντού, Dead monks everywhere,

οι οποίοι βρίσκονται με μαύρα σημάδια στη γλώσσα και στα δάχτυλα. which are found with black marks on the tongue and fingers.

Στην αρχή δίνονται μεταφυσικές εξηγήσεις για τον θάνατό τους με βάση την Αποκάλυψη,

αλλά μετά αποκαλύπτεται, καμία σχέση. but then it's revealed, no relation.

Οι φόνοι είναι φόνοι. Κάποιος τους σκοτώνει. Murders are murders. Someone is killing them.

Υπάρχει ένας μοναχός, ο Χόρχε, ο οποίος διαφυλάτει σαν κόρη οφθαλμού,

το δεύτερο βιβλίο της Ποιητικής του Αριστοτέλη, the second book of Aristotle's Poetics, που αφορά στη φύση της κωμωδίας.

Δε θέλει κανείς καλόγερος να έρθει σε επαφή με το βιβλίο αυτό. No monk wants to come in contact with this book.

Ο Χόρχε είναι κάθετα αντίθετος με την κωμωδία, Jorge is totally opposed to comedy,

τη θεωρεί έκφυλη, καταπτωτική και ενάντια στα πρότυπα του Χριστιανισμού. considers it degenerate, degenerate, and against the standards of Christianity.

Τι έχει κάνει λοιπόν; So what has he done?

Έχει βουτήξει όλες τις σελίδες του βιβλίου σε δηλητήριο, He has dipped all the pages of the book in poison, ώστε όποιο φυλλογυρίζει το βιβλίο αναγκαστικά να βρει τραγικό θάνατο. so that whoever leafs through the book is bound to meet a tragic death.

Και άρχισα να αναρωτάω. And I began to wonder.

Αποτελεί λοιπόν η κωμωδία, ένα κόκκινο πανί για τη θρησκεία; Is comedy, then, a red rag for religion?

Μια φυτεμένη ενοχή ενάντια στη χαρά και στην ευθυμία; A planted guilt against joy and cheerfulness?

Ας δούμε μερικές ρήσεις Αγίων Πατέρων και Ευαγγελιστών: Let's look at some sayings of the Holy Fathers and Evangelists:

Οὐαὶ ὑμῖν οἱ γελῶντες νῦν, ὅτι πενθήσετε καὶ κλαύσετε, του Λουκά. And ye laughing fools now, that ye mourn and cry, of Luke.

Ὑποτάγητε οὖν τῷ Θεῷ. ἀντίστητε τῷ διαβόλῳ, καὶ φεύξεται ἀφ᾽ ὑμῶν· Submit to the Theory. Resist the devil, and he shall depart from you.

καθαρίσατε χεῖρας ἁμαρτωλοὶ καὶ ἁγνίσατε καρδίας. Cleanse your hands, ye sinners, and purify your hearts.

Ταλαιπωρήσατε και πενθήσατε και κλαύσατε. You have afflicted and mourned and wept.

Ο γέλως υμών εις πένθος μεταστραφείτω και η χαρά εις κατήφειαν. Let your joy be turned into mourning, and your gladness into gloom.

ἐν γέλωτι ἄφρων πράττει κακά In the laughter of a fool he does evil

καρδία εὐφραινομένη εὐεκτεῖν ποιεῖ, ἀνδρὸς δὲ λυπηροῦ ξηραίνεται τὰ ὀστᾶ. A merry heart maketh merry, and the bones of a sad man are dried up.

Μωρός εν γέλωτι ανυψοί την φωνήν αυτού. Φρόνιμος δε, μόλις ησυχή μειδιάσει. Baby in laughter lifted up his voice. And he shall be good, when he shall be quiet.

Ώσπερ φωνή ακανθών υπό λέβητα, ούτως ο γέλως των αφρόνων. As the voice of a boiler, so is the laughter of the frogs.

Βλέπουμε ότι το γέλιο είναι συνδυασμένο με τον «άφρονα», We see that laughter is combined with "foolishness",

με αυτόν που δε γελάει σωστά. with the one who doesn't laugh properly.

Ποτέ δεν αναφέρεται στα κείμενα κάποιος, ο οποίος έχει λόγο να γελάσει. Never in the texts is anyone mentioned who has reason to laugh.

Και φυσικά αυτός απειλείται ότι θα πενθήσει και θα κλάψει. And of course he is threatened that he will mourn and cry.

Η θρησκεία πρόλαβε και φύτεψε την ενοχή της Religion anticipated and planted its guilt σε πάρα πολλές δομές της κοινωνίας. in so many structures of society.

Ξεκινώντας από την εκπαίδευση, θα δούμε ότι η μόνη βαθμίδα εκπαίδευσης Starting with education, we will see that the only level of education στην οποία το γέλιο όχι απλά επιτρέπεται αλλά επιβάλλεται είναι το προνήπιο. in which laughter is not only allowed but required is the preschool.

Ακόμα και στο νηπιαγωγείο τα πράγματα έχουν χαλιναγωγηθεί. Even in kindergarten things have been reined in.

Στο σχολείο δε, ξέρουμε πολύ καλά ότι το γέλιο ήταν πάντοτε αξιόποινο. And in school, we know very well that laughter has always been punishable. Θα τιμωρούμασταν αν γελούσαμε We would be punished if we laughed

και μπορεί να θυμόμαστε όλοι κάποιο δασκάλο ή καθηγητή, and we might all remember a teacher or a professor,

που ήταν πιο χαλαρός, πιο χαβαλέ και περνούσαμε πιο ωραία στο μάθημά τους who were more relaxed, more fun and we had more fun in their class

και ίσως να ήταν το μόνο μάθημα που απέδιδε. and it may have been the only lesson he taught.

Όταν σε μια ομάδα της βάζεις κάτι απαγορευμένο, When you put something forbidden in a team,

είσαι ένας και είναι ομάδα, you are one and they are a team,

η ομάδα θέλει πάρα πολύ να παρεκτραπεί the team very much wants to be misdirected

κι έτσι οργανώνεται προς μια κατεύθυνση σκανταλιάς and so it is organized in a direction of mischief

για να πετύχει το αποτέλεσμα που δεν πρέπει. to achieve the result that it shouldn't.

Αυτομάτως το γέλιο καθίσταται παράνομο. Automatically laughter becomes illegal.

Τώρα, στον στρατό, ένας άλλος θεσμός. Now, in the army, another institution.

Ο στρατός σαν στόχο έχει να εκπαιδεύσει τον άντρα, The army as a goal is to train the man,

τουλάχιστον στη δική μας χώρα,

να είναι έτοιμος σε περίπτωση σύρραξης, εμπόλεμης κατάστασης. to be ready in case of a conflict, a state of war.

Στα πλαίσια της εκπαίδευσης αυτής

πολλές φορές καταργούνται τα όρια της λογικής, many times the boundaries of logic are removed, ακόμα και της ψυχικής υγείας.

Πώς γίνεται να ζητήσεις από έναν θεσμό να είναι έτοιμος, οργανωμένος, How can you ask an institution to be ready, organized,

οργανωτικός, αποδοτικός, επιθετικός

και ταυτόχρονα να έχει χιούμορ, χαβαλέ και χαλάρωση; and have humor, fun and relaxation at the same time?

Δεν γίνεται. It can't be done.

Ας σκεφτούμε έναν στρατιώτη να κάνει έρπειν, Let's think of a soldier doing crawling,

και ο λοχαγός του από πάνω να του λέει: and his captain above him saying:

«Σταμάτα σταμάτα! Πώς είσαι έτσι; Γελάστε παιδιά». "Stop it stop it! How can you be like this? Laugh, guys."

Δε γίνεται. Θα διακοπεί η ροή. It can't be done. The flow will be interrupted.

Ο στρατός, και μόνο που εμπεριέχει την έννοια του πολέμου, The army, and that alone contains the concept of war,

θα έπρεπε να μας κόβει τα γέλια. should be a laugh riot.

Οπότε είναι άκρως δικαιολογημένο. So it's highly justified.

Όμως το σχολείο, που είπαμε πριν, δεν είναι στρατός. But the school, as we said before, is not an army.

Τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι στρατός. Public transport is not an army.

Πάμε να φτιάξουμε μια εικόνα για τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Σκεφτόμαστε ένα λεωφορείο που έχει πολύ μεγάλη κίνηση,

το 12 στην Κάτω Τούμπα, από εκεί που είμαι,

όπου το λεωφορείο αυτό είναι σε μια ώρα αιχμής, έχει μποτιλιάρισμα.

Είναι ο κόσμος μέχρι τα σκαλιά κάτω, φοιτητές, μαθητές, καθηγητές,

εργαζόμενοι, σακίδια, τσάντες, σακούλες, ψώνια,

κίνηση, άγχος, άνθρωποι γυρνάνε κουρασμένοι από τη δουλειά τους,

άνθρωποι πηγαίνουν κουρασμένοι στη δουλειά τους,

και ξαφνικά από το κέντρο του λεωφορείου, από εκείνο το κυκλικό,

ακούγεται ένα «Χαχαχαχα» και μετά ακούγεται ένα «Χεχεχουχουχου» για ώρα.

Είναι μια παρέα που γελάει. Γελάει παρεκτροπικά.

Τι συμβαίνει στο σύνολο.

Κάποιος που είναι μόνος του μπορεί να μειδιάσει, να κάνει ένα «χεχε»,

τύπου, ότι «καταλαβαίνω τα παιδιά».

Κάποιος άλλος μπορεί να εκνευριστεί.

Όλοι μαζί, αν συνεχιστεί αυτό, θα εκνευριστούν πάρα πολύ.

Γιατί το γέλιο αυτό είναι άκαιρο, είναι άτοπο.

Είναι κουρασμένοι άνθρωποι

και δεν είναι ούτε χώρος ούτε χρόνος για να γελάσεις πάρα πολύ δυνατά.

Αν όμως αυτοί οι άνθρωποι κλαίγανε γοερά,

ήταν δύο άνθρωποι μέσα στο λεωφορείο και κλαίγανε,

κάποια στιγμή θα έσπαγε ο πάγος, θα πήγαινε κάποιος και θα έλεγε:

«Μήπως θέλεις λίγο νερό, νιώθεις καλά,

να κατέβω στη στάση μαζί σου,

να πάρω τηλέφωνο έναν δικό σου αν χρειαστείς βοήθεια κλπ;»

Το πρόβλημα είναι το γέλιο.

Το γέλιο είναι αυτό που ταράζει τα κοινωνικά σύνολα. Δεν το θέλει σε κάποιες συγκεκριμένες ώρες.

Στο λεωφορείο θα πάει στη δουλειά του, στη στάση περιμένει το λεωφορείο,

στα μαγαζιά δε γίνεται, στο δημόσιο μέσα στις υπηρεσίες δεν μπορείς να γελάς,

στον δρόμο έτσι και έτσι,

στο θέατρο και το σινεμά γελάς οργανωμένα.

Δεν μπορείς να γελάσεις από μόνος σου.

Όποτε γελάει ένας, τον κοιτάμε κάπως. Του τύπου, «Τι βρήκες αστείο;».

Ή όταν γελάει ένας θα παρασύρει τους άλλους, αλλά πολλές φορές θα τους εκνευρίσει κιόλας.

Και φτάνουμε και στο τελευταίο στάδιο του γέλιου, το οποίο είναι το διαδικτυακό γέλιο, το οποίο τώρα πια στο messenger, στο chat,

βλέπεις ότι γελάμε «χαχαχα», «αχαχαχα», «LOL» και τελειώνει. Όπου τι γίναιται, εκείνη την ώρα μπορεί καν να μη γελάς,

αλλά επειδή ο άλλος σου είπε κάτι που νομίζει ότι είναι αστείο,

δε θες να τον προσβάλλεις και κάνεις «αχαχαχα».

Όταν θες δε να δείξεις ότι γέλασες πραγματικά το κάνεις caps και κάνεις «ΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑ».

Τώρα γελάω στ' αλήθεια, για να το καταλάβεις.

Δε μας φτάνανε λοιπόν όλοι οι περιορισμοί που είχαμε, ήρθε να μπει και ένας τελευταίος περιορισμός στο γέλιο,

που είναι η πολιτική ορθότητα.

Πάμε να δούμε, βαρέθηκα να το μάθω, είναι πολύ μεγάλο.

Πολιτική ορθότητα αναφέρεται η αποφυγή εκφράσεων ή ενεργειών

που πιστεύεται ότι αποκλείουν, περιθωριοποιούν,

προσβάλουν ομάδες ανθρώπων που μειονεκτούν κοινωνικά

ή γίνονται διακρίσεις.

Χάρη στο κίνημα αυτό αποκαταστάθηκαν κοινωνικές αδικίες

διαπιστώνεται όμως ότι υπήρξε εκφυλισμός και εκτροπή

προς μια μορφή ελέγχου της σκέψης που απειλεί την ελευθερία κλπ.

Ο Ουμπέρτο Έκο θεωρεί ότι η πολιτική ορθότητα τείνει

να εξελιχθεί σε μιας νέας μορφής φονταμενταλισμό.

Πάμε να δούμε τι είναι ο φονταμενταλισμός γιατί δεν το ήξερα.

Εκφράζονται οι τάσεις εμμονής ή επιστροφής

σε άκρως συντηρητικά θρησκευτικά βιώματα του παρελθόντος

τα οποία λειτουργούν ως μέσο αντίστασης

σε κάθε ενδεχόμενη αλλαγή ή θρησκευτική μεταρύθμιση.

Νάτη πάλι η ένωση, ε; Λοιπόν, όπου τι γίνεται τώρα;

Εγώ σαν απλός πολίτης, ή με την ιδιότητα του ηθοποιού, ως επάγγελμα, ως καλλιτέχνης

ως πομπός και δέκτης του γέλιου,

έχω καταλήξει σε μια άλλη φράση:

Πιστεύω ότι ο φόβος του φασισμού, πολλές φορές, οδηγεί στον φασισμό τον ίδιο.

Τα όρια της κωμωδίας και του αστείου

πάρα πολύ συχνά φλερτάρουν με τα όρια της προσβολής και της κοροϊδίας.

Είναι σύνορα αδιευκρίνιστα, θολά, και γι' αυτό επικίνδυνα.

Πολλές φορές στο όνομα ενός αστείου

προσβάλλουμε τα δικαιώματα κάποιου άλλου.

Πολλές φορές προσβάλλουμε την αξιοπρέπειά του, γενετήσια ή μη.

Από την άλλη πάλι σκέφτομαι, πώς αλλιώς;

Ανατρέχοντας στον Αριστοφάνη, τον οποίο σιχαίνομαι αλλά δεν έχει να κάνει.

Θέλω να πω δεν το λέω γιατί τον συμπαθώ, δεν μου αρέσει καθόλου.

Η βάση των αστείων του όλων ήταν γύρω από κάποιον

ο οποίος ήταν φτωχός, άπορος, γέρος, άσχημος, άγαμος.

Αν δεν θέλετε τόσο αρχαίο παράδειγμα,

πάμε στις ελληνικές ταινίες με τις οποίες γαλουχηθήκαμε. Μια σειρά αστείων θα μπορούσε να ξεσηκώσει θύελλες πολιτικά ορθών αντιδράσεων στις μέρες μας.

Από το «Σούζι τρως» της Ρένας και όλο το bullying στη Σούζι που έτρωγε,

μέχρι το «Κούρδοι όλοι εδώ μέσα» που έλεγε ο Βέγγος.

Αλλά και οι χιλιάδες μύτες, πολλες μύτες, άσχημες μύτες,

ο οποίες κατηγορήθηκαν, κοροϊδεύτηκαν,

γίναν αντικείμενο περίγελου στις ελληνικές ταινίες.

Όλοι οι κοντοί, οι φαλακροί, οι χοντροί.

Ο ύμνος της ασχήμιας της Βασιλειάδου και της Ταϋγέτης,

που τις βλέπαν όλοι και κάναν «Αχ», τρομάζανε.

Και αν δεν θέλετε εκεί,

πάμε στους Απαράδεκτους, σε ένα πιο σύγχρονο σίριαλ

στο οποίο πάρα πολλά επεισόδια είχαν πάρα πολλά ρατσιστικά αστεία.

Ας πούμε ήταν ένα επεισόδιο που ήρθε ένας Γάλλος να τους κάνει επίσκεψη

κι αυτός έτρωγε πάρα πολύ και λέει η Δήμητρα:

«Μωρέ μήπως δεν είναι Γάλλος, είναι Αλβανος; Τι γίνεται, δεν καταλαβαίνω».

Γελάστε δεν είναι κακό, μην αισθάνεστε άσχημα επειδή είναι ρατσιστικό.

Μετά σε ένα άλλο επεισόδιο που ψάχνουν μάγειρα,

λέει: «Να πάρουμε έναν Αλβανό για μάγειρα;» λέει ο Βλάσης.

Λέει ο Σπύρος: «Και πού το είδε το φαΐ ο Αλβανός για να ξέρει να το μαγειρέψει;»

Λέει η Δήμητρα: «Να πάρουμε έναν αράπη;»

Αυτές οι λέξεις σήμερα

-- βλέπεις, κομπιάζετε, εγώ γέλασα πάρα πολύ, από την καρδιά μου, δεν είχα θέμα --

φλερτάρουν με ένα πράγμα το οποίο είναι διακύβευμα.

Όμως θα απαντήσω πιο ύστερα σε αυτό.

Γιατί κατά τη γνώμη μου δεν είναι κακό και δεν είναι διακύβευμα.

Αφού κάνω και την τελευταία εκκαθάριση.

Είναι η διαφορά του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου.

Είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα μια παρέα και τι θα πει αυτή η παρέα

από το να είμαστε σε έναν χώρο δημόσιο.

Για παράδειγμα, όλοι θα έχουμε βρεθεί σε παρέες

όπου θα ήμασταν ή πομποί ή δέκτες,

θα γελάσαμε με κάποια αστεία που ήταν ρατσιστικά,

με κάποια αστεία που αφορούσαν τους μαύρους, τους ανάπηρους, τους κοντούς,

τους βιασμούς, έχω ακούσει ανέκδοτο μέχρι και για παιδεραστία. Η παρέα τι είναι;

Είναι μια ομάδα οι οποία έχει τους δικούς της κανόνες,

τους δικούς της κώδικες, οι οποίοι έχουν εγκριθεί από όλους.

Αυτό που συμβαίνει εκεί δεν πάει κάπου αλλού, δεν μετατίθεται κάπου αλλού.

Για να το κάνω πιο λιανό το παράδειγμα,

στο παράδειγμα του λεωφορείου που γελούσαν τα παιδιά αυτά,

αν σκεφτούμε ότι το ένα παιδί έσκυψε και είπε στο αυτί το άλλου:

«Να σου πω, μ' αυτήν με το μπλε μπλουζάκι, εκεί που κάθεται, με πόσα θα πήγαινες;»

κι άρχιζαν να γελάνε,

είναι πολύ διαφορετικό να σταματούσαν τη ροή και να λέγανε:

«Θέλω να κάνω μια ερώτηση.

Με την κοπέλα με το μπλε φανελάκι, θα πήγαινε κάποιος, και αν ναι με πόσα;»

Για να μην τρελαθώ.

Μιλάμε ότι το ένα είναι, όταν μιλήσαν μεταξύ τους,

ήταν δύο κάφροι που έκαναν κάφρικο χιούμορ

και το άλλο είναι φασισμός.

Πολλές φορές το κάφρικο χιούμορ φλερτάρει με τον φασισμό, πάρα πολλές φορές.

Και πολλές φορές οι άνθρωποι φοβούνται να γελάσουν με το κάφρικο χιούμορ γιατί λένε ότι είναι φασιστικό.

Εγώ δε φοβάμαι. Εγώ γελάω πάντα με τα κάφρικα. Με τα χειρότερα.

Που να κάνουν με τη χειρότερη κατηγορία ανεκδότων. Γελάω.

Δεν νιώθω ότι απειλούμαι. Δεν νιώθω τίποτα από όλα αυτά.

Ας πούμε, για παράδειγμα ο περιπτεράς της γειτονιάς μου χθες που ήρθε από την Αθήνα,

με σταματάει, μου λέει: «Να σου πω λίγο κάτι.

Τι είναι ένας Αλβανός στον πάτο της θάλασσας;»

Του λέω εγώ: «Μια καλή αρχή;» Γιατί το ήξερα από τους δικηγόρους.

Λέει: «Όχι» είναι λέει «Pollution». Αλβανός αυτός.

Λέω: «ΟΚ».

Λέει: «100.000 Αλβανοί τι είναι στον πάτο της θάλασσας;»

Του λέω: «Τι;». Μου λέει: «Sοlution».

Γελάσαμε και οι δύο, δε θίχτηκε κανείς.

Αυτός Αλβανός όντας είχε το ελεύθερο, εγώ βέβαια Ελληνίδα ούσα πολιτικά ορθά

θα έπρεπε να πω: «Μη λες χαζά».

Αλλά γέλασα με την καρδιά μου. Το βρήκα πάρα πολύ αστείο. Ποιο είναι το θέμα;

Για ποιο λόγο πιστεύω ότι δεν υπάρχει κίνδυνος και πότε δεν υπάρει κίνδυνος;

Πάνω απ' όλα παίζει ρόλο ο πομπός. Ποιος είναι ο πομπός;

Τι είναι ο πομπός;

Με τι στόχους, με τι κατευθυντήριες γραμμές, με τι υπόβαθρο,

εξαπολύει μία λέξη, μία φράση και εναντίον ποιου.

Ο αέρας αυτουνού που το αποπνέει.

Τόσο γενικά μπορείς να καταλάβεις πότε κάτι είναι ενοχλητικό

και πότε δεν είναι.

Μπορείς με τη ζωή σου να έχεις πολύ διαφορετική αντιμετώπιση

απ' ό,τι με τα ανέκδοτά σου.

Μπορεί εγώ να γελάσω με ένα ρατσιστικό αστείο και η κόρη μου, αλλά η καλύτερη φίλη της κόρης μου είναι από την Αφρική.

Και όταν έρχεται στο σπίτι, μπαίνει μέσα και της λέω:

«Άιντι μάλε τσικουλάτα» και γελάμε.

Της λέω «η μία είναι σοκολάτα και η άλλη είναι λευκή με σταφίδες».

Επίσης το ότι εγώ μπορεί αν γυρίσω και να πω τη φράση που μας ξεφεύγει,

και λέμε: «Καλέ, τι είσαι, αυτιστικό;»,

που έχει μπει στο ζωή μας αυτό

και τώρα μαθαίνουμε ότι δεν είναι σωστό να το λέμε δημόσια.

Ο άλλος φίλος της κόρης μου έχει Άσπεργκερ, είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά της Ελλάδας,

που πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα φέρουν τομή στο θέατρο,

ένα πανέξυπνο παιδί, το οποίο είμαστε όλη μέρα μαζί

και βλέπω ότι μας αφήνει πίσω χρόνια στην εξυπνάδα.

Θέλω να πω ότι η ζωή που κάνεις είναι αυτή που θα δείξει τι είσαι,

όχι αν θα γελάσεις με ένα αστείο.

Και για να τελειώσω, είμαι και μέσα στον χρόνο μου, 1:27, θέλω να σας πω το εξής:

Πάντα πίστευα ότι η κωμωδία αποτελούσε ένα μεγάλο καζάνι, μια μεγάλη κολυμπήθρα, όπου εξιλεώνονται και εξυγιαίνονται όλα τα δεινά του ανθρώπου.

Ο πόνος, η ασχήμια, η αναπηρία ο θάνατος, ο εκβιασμός, η απάτη.

Όλα ξεπλένονται και φωτίζονται από μια φαιδρή πλευρά. Μετά βγαίνουν στον αέρα σαν ανάμνηση ή σαν γιατρεμένη πληγή.

Η κωμωδία θεραπεύει τις πληγές, δεν τις ξύνει.

Η κωμωδία εξισορροπεί τα ετεροβαρή.

Λειαίνει τις γωνίες και πάνω απ' όλα συγχωρεί.

Το γέλιο είναι αυτό που καθαρίζει, που ξανανιώνει.

Το γέλιο κάνει επανεκκίνηση.

Και το αστείο είναι ιερό.

Απλά μεγάλη προσοχή στις απομιμήσεις του.

Ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Χειροκρότημα)