H διατροφή των μονομάχων (2)
Να σημειωθεί ότι το έξτρα λίπος στο σώμα τους δεν σήμαινε ότι δεν ήταν υγιείς ή ότι τους κακομεταχειρίζονταν. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην Έφεσο δείχνουν το αντίθετο: οι μονομάχοι ήταν μια τεράστια επένδυση και από τα κτίρια όπου ζούσαν φαίνεται ότι τους εξασφάλιζαν πολύ καλές συνθήκες διαβίωσης, θερμαινόμενα πατώματα για τη χειμερινή εκπαίδευση, λουτρά, θεραπευτήρια, υδραυλικές εγκαταστάσεις. Και παρότι ήταν φυλακισμένοι, είχαν εξαιρετική ιατρική φροντίδα. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς και από τα ονόματα ξακουστών γιατρών της εποχής που τους φρόντιζαν, όπως ο Γαληνός της Περγάμου, από τους σπουδαιότερους Έλληνες γιατρούς, που επηρέασαν την ιατρική για αιώνες.
Η ποιότητα της ιατρικής φροντίδας φαίνεται και από την επούλωση των τραυμάτων τους, που είναι ιδιαιτέρως προσεγμένα, όπως τα προσεκτικά κολλημένα κόκαλα που είχαν σπάσει με πολύ βίαιο τρόπο. Η φροντίδα αυτή δεν διαφέρει και πολύ από αυτή των σύγχρονων αθλητών. Για να έχουν γερά οστά έπιναν συμπληρώματα ασβεστίου, που ήταν στάχτη από φυτά ή από κόκαλα – οι μετρήσεις έδειξαν ότι τα επίπεδα ασβεστίου στα κόκαλα των μονομάχων ήταν «εξωφρενικά» σε σχέση με των άλλων πολιτών.
Ο Πλίνιος αναφέρει στη «Φυσική Ιστορία» του ότι «για κράμπες στην κοιλιά ή μελανιές, κοίταξε στην εστία του σπιτιού σου. Πιες την αλισίβα που θα φτιάξεις απ' τις στάχτες και θα θεραπευτείς. Δες πώς οι μονομάχοι μετά από μια μάχη βοηθιούνται όταν την πίνουν».
Τι έτρωγαν όμως οι μονομάχοι;
Σύμφωνα με τον Karl Grossschmidt, έναν παλαιο-παθολόγο από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης, και τον συνεργάτη του Fabian Kanz, στα οστά τους ανιχνεύτηκαν χημικά στοιχεία όπως ασβέστιο, στρόντιο και ψευδάργυρος, κάτι που προκάλεσε μεγάλη έκπληξη, γιατί ανέτρεψε την πεποίθηση χρόνων ότι ήταν αποκλειστικά χορτοφάγοι.
Σίγουρα, συγκρινόμενοι με τον μέσο πολίτη της Εφέσου, οι μονομάχοι έτρωγαν περισσότερες φυτικές τροφές και πολύ λιγότερη ζωική πρωτεΐνη. Η διατροφή τους βασιζόταν κατά πολύ σε σπόρους, όσπρια και κριθάρι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έτρωγαν κρέας. Νεότερες έρευνες στη σύνθεση των οστών τους έδειξαν ότι δεν ήταν αποκλειστικά χορτοφάγοι, κατανάλωναν και ένα μέρος ζωικής πρωτεΐνης: κρέας, ψάρι και γαλακτοκομικά προϊόντα. Αυτό φαίνεται από την ποσότητα αζώτου που περιέχουν.
Το πάχος ήταν ζωτικής σημασίας για την αρένα και η διατροφή τους με κριθάρι και όσπρια (κουκιά, μπιζέλια, ρεβίθια και φακές, τα φασόλια δεν είχαν έρθει ακόμα στην Ευρώπη) ήταν σχεδιασμένη για να δημιουργήσουν το «μαξιλαράκι» λίπους που θα τους βοηθούσε να επιβιώσουν, γιατί, λόγω τους λίπους, τα κοψίματα δεν έφταναν μέχρι τα αιμοφόρα αγγεία και τα νεύρα. Ο αδύνατος μονομάχος δεν δυσκολευόταν μόνο να επιβιώσει, αλλά ήταν και κακό θέαμα.
«Οι επιφανειακές πληγές έδειχναν πιο εντυπωσιακές», λέει ο Grossschmidt, «αν πληγώνονταν μόνο στο στρώμα λίπους, μπορούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα. Δεν πονάει πολύ και δείχνει εντυπωσιακό στους θεατές όταν είναι χαραγμένο. Τα συμπληρώματα ασβεστίου (η αλισίβα) λειτουργούσαν όπως και οι σημερινές ταμπλέτες ή κάψουλες των σύγχρονων αθλητών. Το γνώριζαν κι αυτό επίσης».
Από άλλο σημείο ταφής, στις Θήβες, η ποσότητα του θείου στα οστά τους δείχνει ότι έτρωγαν ψάρι και μάλιστα αρκετό. Οι μονομάχοι ήταν σκλάβοι και οι Ρωμαίοι τους τάιζαν ό,τι ήταν διαθέσιμο. Η Έφεσος είχε σε αφθονία ψάρια και θαλασσινά, έτσι ο χυλός με το κριθάρι ή τα κουκιά περιείχε και ψάρι. Ο Απίκιος αναφέρει ότι οι κάτοικοι της Εφέσου κατανάλωναν θαλασσινά, κυρίως στη μορφή γάρου, της σάλτσας από ψάρι που πρόσθεταν σε κάθε φαγητό τους για να νοστιμίσει, αλλά και ψάρια μαγειρεμένα και παστά.
Ένα άλλο χημικό στοιχείο που βρέθηκε στα οστά των μονομάχων και συνδέεται με την τροφή τους είναι το στρόντιο, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στα οστά των χορτοφάγων, γι' αυτό και αρχικά είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι τρέφονταν μόνο με φυτικές τροφές. Ωστόσο, σε συνδυασμό με τα επίπεδα ασβεστίου και αζώτου, φαίνεται ότι έτρωγαν αρκετά ψάρια και μαλάκια. Τα μαλάκια (σουπιές, καλαμάρια, όστρακα) ήταν πολύ φτηνή τροφή και είναι πολύ πιθανό να τα έτρωγαν σε μεγάλες ποσότητες.
Επίσης, είναι αδύνατο να μην έτρωγαν κρέας, είναι καταγεγραμμένο ότι οι μονομάχοι που κέρδιζαν έναν αγώνα ανταμείβονταν, οι «σταρ» (οι νικητές συνεχόμενων αγώνων) έτρωγαν ακριβό φαγητό μετά τη νίκη και είχαν ειδικά προνόμια, όπως το δικαίωμα να έχουν μια σκλάβα για να ικανοποιεί τις σεξουαλικές τους ανάγκες. Δεν γίνεται το κρέας να μην ήταν ένα από τα προνόμια. Η διατροφή τους ήταν ανάλογη με την επίδοσή τους στην αρένα, οπότε ήταν μάλλον απίθανο να ήταν αποκλειστικά χορτοφάγοι.
