Ιστορία | Τα κυριότερα επαναστατικά κινήματα | ΣΤ' Δημοτικού Επ. 72
Καλημέρα παιδιά! Είμαι ο κύριος Γιώργος και μαζί θα δούμε σήμερα το μάθημα της Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού...
και, πιο συγκεκριμένα, τα κυριότερα επαναστατικά κινήματα. Τα κινήματα αυτά θα διεξαχθούν μεταξύ του 1453 και του 1821.
Για το μάθημά μας σήμερα θα χρησιμοποιήσουμε τη βοήθεια ενός χάρτη της Ελλάδας και διάφορες φωτογραφίες,
τις οποίες θα τις εντάξουμε πάνω στο χάρτη, και μαζί θα κατασκευάσουμε και μία χρονογραμμή.
Γιατί επιλέξαμε το 1453 και το 1821;
Το 1453 το επιλέξαμε γιατί είναι η εναρκτήρια ημερομηνία της φετινής σας ιστορίας:
γίνεται το σημαντικό γεγονός της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Και το 1821, βέβαια, είναι η χρονολογία-ορόσημο της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το οποίο είναι αρκετά μεγάλο χρονικά, γύρω στα 400 χρόνια,
θα διεξαχθούν μια σειρά επαναστατικών κινημάτων σε όλη την ελληνική χερσόνησο,
τα οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι υποκινούμενα από ξένες δυνάμεις που πιο πολύ θέλουν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα,
παρά να βοηθήσουν τους υπόδουλους Έλληνες.
Πάμε τώρα, λοιπόν, σιγα-σιγά, να δούμε ένα-ένα τα κινήματα αυτά.
Το 1500 έχουμε περιοχές της Ελλάδας -θα τις δούμε εδώ πέρα, Κέρκυρα, Μάνη και Κρήτη-
που επαναστατούν με την βοήθεια Ισπανών και Βενετών, και άλλες φορές μόνοι τους, εναντίον των Οθωμανών.
Επίσης, στη συνέχεια, μέσα σε αυτό το πλαίσιο -δηλαδή το επαναστατικό- των περιοχών αυτών,
θα διεξαχθεί μια πάρα πολύ σημαντική ναυμαχία. Πάμε, λοιπόν, να σημειώσουμε αυτή τη σημαντική ναυμαχία:
το 1571 έχουμε τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Θα πάρουμε την φωτογραφία της ναυμαχίας και θα την τοποθετήσουμε στην περιοχή της Ναυπάκτου.
Να πούμε λίγα λόγια για τη Ναυμαχία: εκεί συγκεντρώνεται όλος ο ενωμένος δυτικός ευρωπαϊκός στόλος...
και θα τεθεί αντιμέωπος με τον Οθωμανικό. Οι Ευρωπαίοι θα συντρίψουν ολοκληρωτικά τους Οθωμανούς.
Το γεγονός αυτό έχει κομβική σημασία και για την παγκόσμια ιστορία γιατί ανακόπτεται η πορεία των Οθωμανών...
να προχωρήσουν και να κατακτήσουν και εδάφη της Ευρωπαϊκής ηπείρου.
Προχωρώντας, στη συνέχεια, η δράση μας θα περάσει στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Κυρίαρχη προσωπικότητα στην περιοχής της Θεσσαλίας είναι ένας φλογερός ιεράρχης, ο μητροπολίτης Διονύσιος,
ο οποίος ξεσηκώνει τους κατοίκους της Θεσσαλίας εναντίον των Οθωμανών.
Μάλιστα, είναι τέτοια η ενόχληση των Οθωμανών στο πρόσωπό του για τη δράση του, που θα του δώσουν ένα προσωνύμιο...
-ειρωνικά πάντα βέβαια- ως "Σκυλόσοφος".
Ο Διονύσιος όμως θα αποτύχει στο εγχείρημά του αυτό και θα αναγκαστεί να φύγει στο εξωτερικό, να εγκαταλείψει τη χώρα μας,
πρώτα στη Ρώμη και μετά στην Ισπανία, για να αναζητήσει βοήθεια - και θα επιστρέψει 9 χρόνια αργότερα...
για να ξεσηκώσει και τους κατοίκους της Θεσπρωτίας.
Είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό γεγονός - θα το τοποθετήσουμε κοντά στο 1600:
"Δράση του Μητροπολίτη Διονύσιου".
Μετά λοιπόν το 1600, θα περάσει περίπου ένας αιώνας. Το 1699, θα έρθουν στην Ελλάδα οι Βενετοί.
Θα φτάσουν στην Ελλάδα οι Βενετοί...
Οι Βενετοί οι οποίοι είναι μία πάρα πολύ μεγάλη δύναμη της εποχής. Είναι στη Βόρεια Ιταλία,
αντλούν τη δύναμή τους από το ομώνυμο λιμάνι που βρίσκεται εκεί, και από το οποίο διεξάγεται ένα μεγάλο κομμάτι του εμπορίου στην ευρωπαική ήπειρο.
Φτάνουν λοιπόν στην Ελλάδα, στην Αθήνα - την πολιορκούν, την κατακτούν και κατακτούν ταυτόχρονα και την Πελοπόννησο.
Αυτό βέβαια δεν θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί τις επόμενες δύο δεκαετίες... Μόνο για δυο δεκαετίες,
γιατί αργότερα οι περιοχές αυτές, και της Αθήνας και της Πελοποννήσου, θα περάσουν πάλι υπό την Οθωμανική κατοχή.
Η εγκατάλειψη της ελληνικής χερσονήσου από τους Βενετούς είναι καθοριστική, γιατί πλέον οι Βενετοί,
από το σημείο αυτό και μετά, δεν θα ασχοληθούν ξανά με τα ελληνικά πράγματα, δεν θα αναμειχθούν δηλαδή στις ελληνικές υποθέσεις.
Προχωρώντας στη συνέχεια, στον επόμενο αιώνα, θα δούμε ότι οι Έλληνες στρέφουν την προσοχή τους σε μία ξένη δύναμη:
εναποθέτουν τις ελπίδες τους στη Ρωσία. Η Ρωσία, εκείνη την εποχή, ήταν μία από τις μεγάλες δυνάμεις που υπήρχαν -
μαζί με την Αγγλία και τη Γαλλία.
Είχαν όμως και κάτι παραπάνω: ήταν η κοινή θρησκεία που ένωνε τους Έλληνες και τους Ρώσους.
Ήταν και αυτοί Χριστιανοί ορθόδοξοι,
οπότε είχαν κάτι παραπάνω στο να ελπίζουν οι Έλληνες - ότι μπορούν να περιμένουν βοήθεια από αυτή τη μεγάλη δύναμη.
Οι ελπίδες τους αυτές θα αναπτερωθούν ακόμα παραπάνω όταν, γύρω στο 1770, θα φτάσουν στην Ελλάδα,
και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Μάνης. Και θα το τοποθετήσουμε αμέσως τώρα.
Θα καταφτάσουν στην Μάνη, λοιπόν, δύο αδέλφια, δύο Ρώσοι αξιωματικοί - και είναι οι αδελφοί Ορλώφ.
Μαζί με Ρώσους και Έλληνες στρατιώτες,
θα ξεσηκώσουν διάφορες περιοχές στην Ελλάδα εναντίον των Οθωμανών.
Βέβαια, εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι η άφιξη των αδελφών Ορλώφ στην Μάνη εντάσσεται σε έναν ευρύτερο πόλεμο που γινόταν εκείνη τη στιγμή,
από το 1768 μέχρι και το 1774, μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Αν θυμάστε, είπαμε στην αρχή ότι πολλά από τα επαναστατικά κινήματα που έγιναν μέσα σε αυτό το διάστημα,
από το 1453 μέχρι το 1821, ήταν υποκινούμενα από τις ξένες δυνάμεις.
Οι Ρώσοι, λοιπόν, θέλησαν εκείνη την εποχή, ενώ βρίσκονταν σε πόλεμο με την Οθωμανική αυτοκρατορία,
να δημιουργήσουν μια μεγαλύτερη αναστάτωση, ένα μεγαλύτερο πρόβλημα ή ένα ακόμα πρόβλημα στους Οθωμανούς, ξεσηκώνοντας τους Έλληνες.
Έτσι, λοιπόν, οι αδελφοί Ορλώφ, φτάνουν στη Μάνη και, με τη βοήθεια και του Ιωάννη Βλάχου που εκείνη την εποχή ξεσηκώνει τα Σφακιά της Κρήτης,
επίσης μιας ναυμαχίας που γίνεται στο Τσεσμέ απέναντι από τη Χίο όπου θα ηττηθεί ο Οθωμανικός στόλος,
πετυχαίνουν διάφορες μικρές νίκες εναντίον των Οθωμανών.
Το 1774, όταν και θα υπογραφεί μια πάρα πολύ σημαντική συνθήκη που έχει ένα πολύ περίεργο όνομα:
ονομάζεται Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή...
Όταν, λοιπόν, υπογράφεται αυτή η Συνθήκη με αυτό to περίεργο όνομα, οι Ρώσοι πλέον δεν έχουν καμία δουλειά στην ελληνική χερσόνησο.
Έχουν πετύχει το σκοπό τους και εγκαταλείπουν τους Έλληνες στην τύχη τους.
Τι σημαινεί αυτό; Όταν οι Έλληνες έμειναν μόνοι τους και αβοήθητοι, κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη μήνη και το μίσος των Οθωμανών,
αφού είχαν τολμήσει να ξεσηκωθούν εκείνη τη στιγμή.
Μάλιστα καταγράφονται απώλειες περίπου 35.000 νεκρών από τα Ορλωφικά.
Για να δούμε αυτό το πολύ σημαντικό γεγονός, που πήρε την ονομασία Ορλωφικά ακριβώς εξαιτίας των δυο αδερφών αξιωματικών Ορλώφ.
Το βιβλίο μας, στη σελίδα 65, μας έχει δύο χαρακτηριστικές πηγές...
τις οποίες θέλω να πάμε όλοι μαζί να τις διαβάσουμε και να καταλάβουμε το πώς περίμεναν οι Έλληνες την βοήθεια από τους Ρώσους.
Ήταν μάλιστα τέτοια η προσδοκία από αυτή τη χώρα, που είχαν ονομάσει τους Ρώσους "το ξανθό γένος"...
που θα έρθει να τους βοηθήσει, να τους σώσει από αυτή τη δύσκολη κατάσταση.
Γράφει λοιπόν η πηγή 1 του βιβλίου μας...
(ο δάσκαλος διαβάζει την Πηγή 1)
Πρέπει λοιπόν να δούμε σε αυτή την πηγή ποιοι είναι οι χαρακτηριστικοί στίχοι που δείχνουν αυτή την επιθυμία,
αυτή την προσδοκία των Ελλήνων για τους Ρώσους.
Αν σκεφτούμε λοιπόν καλύτερα, θα δούμε και θα παρατηρήσουμε ότι τρεις στίχοι, ο πέμπτος, ο έκτος και ο έβδομος...
που λέει "όσο να 'ρθη ο Μόσκοβος" -Μόσκοβος βέβαια αναφέρεται στους Ρώσους εξαιτίας της πρωτεύουσας της Ρωσίας που είναι η Μόσχα-,
θα παραμείνουμε υπόδουλοι μέχρι πότε; Μέχρι να φέρει ο Ρώσος το στρατό του".
Φαίνεται λοιπόν ξεκάθαρα η προσδοκία των Ελλήνων.
Όμως, αν πάμε στην πηγή 2 του βιβλίου μας και διαβάσουμε, θα δούμε αυτή την μεταστροφή,
αυτή τη διάψευση, όπως μας λέει και η πηγή, των προσδοκιών.
(Ο δάσκαλος διαβάζει την πηγή 2)
Για να δούμε τώρα, για να παρατηρήσουμε και σε αυτούς τους στίχους πού φαίνεται αυτή η μεταστροφή,
η αλλαγή.
Από εκεί που με τόση επιθυμία περίμεναν τη Ρωσική βοήθεια, πώς ξαφνικά ξορκίζουν αυτή τη βοήθεια.
Αν παρατηρήσουμε χαρακτηριστικά, θα δούμε ότι οι στίχοι που φαίνονται με έντονο κόκκινο χρώμα δείχνουν αυτή τη μεταστροφή.
Δηλαδή, μας ήρθε τελικά αυτός ο Μόσκοβος που τόσο περιμέναμε και έφερε και το σιφέρι του, έφερε και το στράτευμά του...
Ναι, αλλά η λευτεριά που τόσο εμείς προσμονούσαμε, περιμέναμε, πού είναι;
Και μάλιστα τη λευτεριά, όπως βλέπετε χαρακτηριστικά, την αναφέρει ως μαύρη λευτεριά - δεν θα τη δούμε ποτέ,
αλίμονό μας. Και δεν φτάνει που πλέον οι Έλληνες δεν θα έχουν λευτεριά, δεν τους λευτέρωσαν ποτέ...
Για κοιτάξτε καλά τους τελευταίους στίχους: μας ήρθαν, λέει, εδώ, στον τόπο μας, μας ξεσηκώσανε,
μας ανάψανε φωτιές, και τώρα πώς θα σβήσουμε αυτές τις φωτιές που μας άναψαν;
Στο αίμα και στο δάκρυ. Θυμηθείτε λοιπόν που είπαμε ότι εγκαταλείποντας οι Ρώσοι την Ελλάδα το 1774,
άφησαν τους Έλληνες αβοήθητους στις επιθέσεις των Οθωμανών.
Κοιτάξτε να δείτε τι παράξενα παιχνίδια παίζει όμως η ιστορία.
Αυτή η συνθήκη με το περίεργο όνομα όπως την αναφέραμε το 1774...
-είναι η συνθήκη του Κιουτσούκ Καιναρτζή-, είχε και πάρα πολλά καλά αποτελέσματα για τους Έλληνες.
Όχι άμεσα, αλλά αργότερα θα παίξει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση.
Είχε μέσα δύο βασικές συνθήκες, δύο βασικά άρθρα: το ένα ήταν ότι οι Ρώσοι μπορούσαν πλέον να επεμβαίνουν στα κράτη που ήταν υπό Οθωμανική κατοχή...
για να προστατεύσουν τυχόν χριστιανικούς πληθυσμούς που βρίσκονταν σε αυτές τις περιοχές -
και οι Έλληνες ήταν ένας από αυτούς τους Χριστιανικούς πληθυσμούς.
Το δεύτερο, και το πιο σημαντικό, ήταν ότι τα πλοία τα οποία θα υψώναν τη ρωσική σημαία στο κατάρτι τους,
μπορούσαν να έχουν ελεύθερη διέλευση από τον Εύξεινο Πόντο χωρίς να πληρώνουν φόρους.
Αυτό σταδιακά θα φέρει μια ανάκαμψη, μια ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας:
οι Έλληνες θα στραφούν στην αγορά τέτοιων πλοίων, θα αναπτυχθεί η ναυτιλία.
Και τα πλοία αυτά αργότερα, όταν θα ξεσπάσει η Επανάσταση του 1821, θα μετατραπούν σε πολεμικά πλοία...
που θα βοηθήσουν τους Έλληνες να ξεσηκωθούν και να πετύχουν το σκοπό τους.
Βλέπουμε, λοιπόν, πώς ένα γεγονός το οποίο έχει αρνητικά αποτελέσματα στο πρακτικό κομμάτι, το 1770, με την εγκατάλειψη των Ελλήνων,
με την υπογραφή της Συνθήκης το 1774, θα έχει και θετικά, από τα οποία θα επωφεληθούν οι Έλληνες στη συνέχεια.
Το 1787 η δράση μας θα περάσει κοντά στην Κέα και στον Λάμπρο Κατσώνη.
Το 1787 έχουμε τη δράση του Λάμπρου Κατσώνη ο οποίος, με ορμητήριο το νησί της Κέας, θα εξαπολύσει τις επιθέσεις του στον Οθωμανικό στόλο.
Μάλιστα, ο Λάμπρος Κατσώνης ήταν αξιωματικός στο ρωσικό στρατό - είχε την πείρα δηλαδή να διεξάγει τέτοιες πολεμικές επιχειρήσεις...
Θα έχει και τη βοήθεια του Γεώργιου Ανδρούτσου, ο οποίος ήταν ο πατέρας του μετέπειτα ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Πριν ολοκληρώσουμε και συνοψίσουμε όλα αυτά τα επαναστατικά κινήματα, τα οποία είναι πολλά,
δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε και τη δράση των Σουλιωτών.
Οι Σουλιώτες είναι μια ελληνική ομάδα, η οποία βρίσκεται στα ορεινά της Θεσπρωτίας - θα βάλουμε εδώ και μια χαρακτηριστική εικόνα Σουλιώτη της εποχής.
Οι Σουλιώτες κατάφεραν, ακριβώς επειδή βρίσκονταν στα βουνά, να διατηρήσουν την ελευθερία τους για πάρα πολλά χρόνια.
Πρόκειται για μια πάρα πολύ ιδιαίτερη περίπτωση Ελλήνων γιατί ζούσαν σε πάρα πολύ κλειστές ομάδες,
σε πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες εκεί στα βουνά, και η μόνιμη ενασχόλησή τους ήταν με τα όπλα.
Καθημερινή τους, δηλαδή, ασχολία ήταν να εξασκούνται σε πολεμικές επιχειρήσεις.
Είχαν πολύ ανεπτυγμένο το αίσθημα της ομάδας και όταν δρούσαν σε πολεμικές επιχειρήσεις, δρούσαν με πάρα πολύ τόλμη,
δεν φοβούνταν να ρισκάρουν στη διαδικασία της μάχης.
Θεωρείται μάλιστα ότι όποιος είχε στη δούλεψή του ή μαζί του, σε μία μάχη, Σουλιώτες,
αντιστοιχούσε ένας Σουλιώτης σε περίπου 20 κοινούς πολεμιστές.
Ήταν τέτοια η αντιμετώπιση που είχαν οι Σουλιώτες και τέτοιος ο θαυμασμός για τις πολεμικές τους ικανότητες.
Οι Σουλιώτες είχαν να αντιμετωπίσουν για χρόνια έναν πάρα πολύ δαιμόνιο πασά, τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων,
με τον οποίον βρίσκονταν συνεχώς σε πολεμικές συγκρούσεις.
Βέβαια, σε μία από αυτές, το 1803 - θα το σημειώσουμε πάνω στην χρονογραμμή, είναι ο Διωγμός των Σουλιωτών...
Οι οποίοι Σουλιώτες θα φύγουν από την πατρίδα τους και θα διασκορπιστούν αργότερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας.
Εκεί, από τις διαφορες πόλεις στις οποίες θα βρεθούν, θα συμμετέχουν αργότερα, το 1821, ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση...
με πάρα πολύ σημαντικούς ρόλους, με πάρα πολύ κομβικό ρόλο, εξαιτίας αυτού που είπαμε: της ικανότητάς τους στις πολεμικές επιχειρήσεις.
Κάποιους από αυτούς θα τους μάθουμε αργότερα στην Επανάσταση, και είναι πολύ γνωστοί,
όπως είναι ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Κίτσος Τζαβέλλας και ο Λάμπρος Βεΐκος.
Αυτά λοιπόν ήταν τα σημαντικότερα επαναστατικά κινήματα που διεξήχθησαν μεταξύ του 1453 και του 1821.
Τι λέτε τώρα, να πάμε να κάνουμε και μία δραστηριότητα για να συνοψίσουμε όλα αυτά και να δούμε αν τα έχουμε καταλάβει καλά...
και πόσα από αυτά έχουμε συγκρατήσει στη μνήμη μας;
Έχουμε εδώ μια σειρά από γεγονότα: έχουμε τον Μητροπολίτη Διονύσιο, την πολιορκία της Αθήνας από τους Βενετούς,
τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, τη Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊνατζή, τη δράση του Λάμπρου Κατσώνη και τους αδελφούς Ορλώφ που φτάνουν στη Μάνη.
Θα σας αφήσω λίγο χρόνο να τα δείτε παραπάνω. Θα πρέπει αυτά τα γεγονότα να τα βάλουμε σε χρονολογική σειρά.
Πρέπει να σκεφτείτε λίγο και με βάση και τη χρονογραμμή που κατασκευάσουμε να τα εντάξουμε -
από αυτά που είναι πιο κοντά στο 1453 και να φτάσουμε σιγα σιγά μέχρι το 1821.
Πάμε να δούμε τι καταφέραμε! Πρώτο γεγονός βέβαια είναι η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, το 1571.
Στη συνέχεια, έχουμε τη δράση του Μητροπολίτη Διονύσιου, κοντά στα 1600.
Μετά έχουμε την πολιορκία της Αθήνας από τους Βενετούς, το 1699.
Το 1770 φτάνουν στη Μάνη οι αδελφοί Ορλώφ.
Προτελευταίο γεγονός, είναι η υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, το 1774.
Και τελευταίο γεγονός είναι η δράση του Λάμπρου Κατσώνη, το 1787.
Πριν κλείσουμε και σας αποχαιρετήσω, θα κάνουμε μία σύνοψη πάλι των γεγονότων.
Είπαμε: 1571, η Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Το 1600, η δράση του Μητροπολίτη Διονύσιου στην περιοχή της Θεσσαλίας.
Το 1699, έχουμε τους Βενετούς στην Ελληνική χερσόνησο. Το 1770, οι αδελφοί Ορλώφ φτάνουν στην περιοχή της Μάνης και ξεσηκώνουν τους Έλληνες.
Και, και κατ' επεκταση του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, έχουμε την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή,
και τη δράση του Λάμπρου Κατσώνη το 1787.
Από το σημείο, παιδιά, αυτό και μετά, οι Έλληνες, βλέποντας όλες αυτές τις αποτυχίες,
όλες αυτές τις διαψευσεις των προσδοκιών τους, των ελπίδων τους από τις ξένες δυνάμεις...
Δείτε πόσες από αυτές πέρασαν από την ελληνική χερσόνησο και δεν είχαν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Συνειδητοποίησαν σιγά-σιγά ότι η βοήθεια που περιμένουν δεν είναι καμία άλλη παρά η βοήθεια από τις δράσεις που θα έκαναν οι ίδιοι.
Έπρεπε λοιπόν μόνοι τους να οργανωθούν και να ξεσηκωθούν εναντίον των Οθωμανών.
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που παρακολουθήσατε το σημερινό μας μάθημα...
και εύχομαι καλή συνέχεια και στα υπόλοιπα μαθήματά σας!
