De strijd om de Noordpool
Hier, op Nova Zembla voor de Russische kust, zitten een kapitein met zijn bemanning vast.
Vastgevroren. En 's winters wordt het -40, daar in dat Noordpoolgebied.
Ze houden zich in leven door poolvossen te eten en vechten tegen ijsberen.
Hun enige bescherming: een blokhut, gemaakt van het hout van hun kapotte schip.
Waargebeurd verhaal. Maar wel al 400 jaar geleden.
Ik heb het over de Nederlandse ontdekkingsreiziger Willem Barentsz en zijn bemanning.
In de 16e eeuw probeerden ze een nieuwe handelsroute naar het Verre Oosten te vinden.
Maar dat ging dus niet volgens plan. Tien maanden zaten ze vast.
Niet echt bemoedigend voor andere ontdekkingsreizigers en handelaren.
En dus: geen nieuwe route naar Azië.
Pas eeuwen later lukte het in de zomer voor het eerst om daar te varen.
In de winter bleef de route grotendeels onbegaanbaar.
Tot begin dit jaar.
Rusland is voor het eerst midden in de winter met een commercieel schip door het ijs in...
...het Noordpoolgebied richting China gebeukt.
Dat was dit jaar dunner dan andere jaren, waardoor de Christophe de Margerie erdoorheen kon.
En dat belooft voor de toekomst, misschien een veel kortere vaarroute.
Maar dat niet alleen. Dat het ijs daar dunner is, heeft de interesse van veel meer landen.
Het Arctische gebied krijgt gauw meer strategische betekenis.
Landen zien tussen die smeltende ijsschotsen, groeiende economische kansen.
Dit is de strijd om de Noordpool uitgelegd.
Eerst: dat het ijs daar dunner wordt, is vooral ook het teken van een ecologische ramp.
De opwarming van de aarde.
Dieren verliezen hun thuis. En hoe minder ijs er jaarlijks aangroeit...
...hoe sneller de aarde opwarmt. Met alle gevolgen van dien.
En die opwarming gaat nergens zo snel als op de Noordpool.
Dat zit zo: die ijslaag daar is een soort deksel op de relatief warme zee. Smelt die laag...
...dan komt die warmte vrij, waardoor het ijs nog minder kans krijgt.
En opnieuw, en opnieuw, en opnieuw.
En door dat dunnere ijs is nu ook 's winters die kortere handelsroute begaanbaar.
Scheelt nogal. Vijftien dagen. Als je niet zo hoeft te varen, maar bovenlangs kan.
Sneller, dus goedkoper en soms ook veiliger.
Sneller, dus goedkoper en soms ook veiliger.
Sneller, dus goedkoper en soms ook veiliger.
Sneller, dus goedkoper en soms ook veiliger.
Sneller, dus goedkoper en soms ook veiliger.
Maar die mogelijke nieuwe route is ook niet zonder gedoe.
De Russen zeggen: dat is ons water.
En vaar je bij ons, dan moet je, net als bij het Suezkanaal, lappen.
Maar het Westen - wij dus, met de EU - en bijvoorbeeld de Amerikanen...
...zien dat als internationale wateren. En dus: een vrije doorvaart.
Kort lesje zeerecht. Wateren tot 12 zeemijl buiten de kust zijn van het aangrenzende land.
De territoriale wateren. Water tot 200 zeemijl buiten de kust, dat is de Exclusieve Economische Zone.
Daar geldt een vrije doorvaart, maar de aangrenzende landen hebben er het recht...
...op de grondstoffen in de bodem. Hoe verder jouw grondgebied in zee ligt...
...hoe verder de zone waaruit je grondstoffen mag halen reikt. Je zou dus zeggen:
Trek een lijn parallel aan de kust en je weet precies tot waar de Economische Zone loopt.
Maar.
Op de oceaanbodem kunnen riffen liggen. Vaak rotsen die het water ondieper maken.
En landen claimen soms dat die riffen bij hun land horen.
Je raadt het al...
Daardoor loopt die Exclusieve Economische Zone verder en kunnen ze uit een groter gebied grondstoffen halen.
Waarom vertel ik dit allemaal? Die strijd om de Noordpool.
De Noordpool is van niemand.
Maar landen die eromheen liggen, proberen toch aanspraak te maken op een deel ervan.
De bodem van het Arctische gebied zit namelijk vol met olie en gas. En dus zeggen die landen...
...die riffen horen bij ons. Gas en olie daar verderop dus ook.
Canada bijvoorbeeld.
Direct aan onze kustlijnen, op de bodem van de oceaan...
...ligt een uitstulping van ons land, genaamd de Continental Shelf.
Omdat we weten waar het einde ligt, komen er miljoenen vierkante kilometers bij ons land bij.
Dat zorgt ervoor dat de grondstoffen die in de bodem liggen van Canada zijn.
En Rusland ook.
In 2007 daalde een groep Russische wetenschappers af naar de Lomonosov-rug...
...bestudeerden het en kwamen tot de conclusie dat het onderdeel was van Rusland.
En om dat te benadrukken:
Ze plantten er zelfs een Russische vlag.
Hoe verder de aarde opwarmt en dus het Noordpoolijs smelt, hoe makkelijker het...
...voor deze landen wordt om in de toekomst grondstoffen uit de bodem te halen.
Met die opengebroken vaarroute laten de Russen zien dat zij actief zijn in de regio.
Mocht er in de toekomst naar olie en gas geboord kunnen worden bij de Noordpool...
...zitten zij in ieder geval aan tafel.
Voorlopig zullen er hartje winter überhaupt nog niet zo veel schepen varen.
Want alleen de Russen hebben nucleaire ijsbrekers, schepen voortgestuwd met behulp van...
...kernreactoren. En diesels zijn niet krachtig genoeg om door het ijs heen te breken.
Maar niet alleen Rusland zet in op die route, ook China. Als onderdeel van hun Polar Silk Road.
Niet voor niets voer de Christophe de Margerie van Rusland naar China.
De twee werken al langer samen om deze vaarroute...
...en het gebied eromheen te ontwikkelen met nieuwe havens.
Dat is niet iets waar het Westen om staat te springen.
Zij willen de afhankelijkheid van Rusland zo klein mogelijk houden.
En die afhankelijkheid is er wel, als wij daar in de toekomst willen gaan varen.
Want Rusland claimt dat gebied nu dus en zegt...
...betalen als je erlangs wil, er moet altijd een Rus aan boord zijn...
...en je moet laten weten wat je vervoert. En ongevaarlijk is het er ook niet.
Net als in de tijd van Barentsz is de zee er nog steeds woest.
Dus dat er nu mogelijk ook in de winter gevaren kan worden in het Noordpoolgebied...
...is misschien economisch interessant, maar heeft ook diplomatieke en ecologische gevolgen.
Dus is het goed nieuws? Het is maar hoe je het bekijkt.
