Hoe Nederland gratis geld binnenharkt
Ik heb hier in mijn hand...
...duizend euro.
Als ik nou zeg: dit mag je van me lenen...
...wat denk jij dan?
Oké, fair enough.
Maar wat als ik zeg dat het je helemaal niets kost.
Sterker nog, ik leen jou die duizend euro, en ik geef je er...
...vijf euro bij cadeau.
Wat denk je dan?
Maar als iets te mooi is om waar te zijn, dan is het dat ook.
Want gratis geld bestaat niet...
...of toch wel?
Ja, wel dus.
Nou ja, niet voor jou en mij, maar wel voor de Nederlandse staat.
Sinds deze zomer is namelijk de rente op alle Nederlandse staatsleningen negatief...
...wat dus betekent dat investeerders ons zó graag geld willen lenen...
...dat ze bereid zijn om zelfs geld bij te betalen.
Dat is eigenlijk best...
...positief.
En nog nooit eerder vertoond.
In de woorden van Nieuwsuurs huiseconoom Mathijs Bouman.
Ja, de Nederlandse overheid kan lenen tegen negatieve rente...
...dus dat is de wereld op zijn kop.
De omgekeerde wereld dus, want normaliter is het de geldlener die rente betaalt...
...en niet de geldverstrekker.
Zo meer daarover, maar eerst: hoe kan dit?
Daarvoor moeten we kijken naar wie de hoogte van die rente bepaalt.
Dat zijn de centrale banken, zoals de Federal Reserve in de VS...
...en belangrijker voor ons: de Europese Centrale Bank...
...die het rentetarief voor de hele eurozone bepaalt.
Even een spoedcursus monetair beleid van zo'n centrale bank.
Als mensen te weinig sparen en méér geld uitgeven dan goed voor ze is...
...gooien centrale banken de rente omhoog...
...zodat sparen interessant wordt.
Mensen gaan dan zuiniger om met hun geld.
Omgekeerd geldt hetzelfde.
Als mensen juist op hun geld blijven zitten en te weinig uitgeven...
...verlagen centrale banken de rente juist...
...om geld weer te laten rollen en zo de economie een slinger te geven.
En dat laatste zien we de afgelopen jaren gebeuren na de crisis.
Die rente werd lager, en lager, en lager...
...tot zelfs onder de nul, en dat is nog nooit eerder gebeurd.
Mooi, zegt hoofdeconoom van de ECB, de Belg Peter Praet.
Die negatieve rente is extreem nuttig geweest voor de economie...
...omdat mensen geld uitgeven en investeren en dergelijke.
Dat is ook goed voor de banken zelf...
...want als het goed gaat met hun klanten, is dat ook gunstig voor hen.
Maar er zit ook een addertje onder het gras.
Want wat gebeurt er als we in een nieuwe crisis terechtkomen?
Onzekere toekomstfactoren genoeg.
Waar gaat bijvoorbeeld de handelsoorlog toe leiden? Welke gevolgen heeft de brexit?
En is er alweer een nieuwe kredietbubbel in de maak?
Mocht het weer een keer goed misgaan, dan kunnen de centrale banken een aangeslagen economie...
...niet nóg een keer stimuleren met renteverlagingen.
Want lager kan eigenlijk niet.
Die joker hebben ze nu al ingezet, toch?
Nou, er zit zeker een grens aan, maar niemand weet precies waar die ligt.
Vooral de commerciële banken worden zenuwachtig van die alsmaar dalende rente.
Want moeten zij die negatieve rente gaan doorberekenen aan hun klanten?
Leuk voor de lener, maar hoe zit het met de spaarder?
Want wordt je spaarrente dan ook negatief?
Waardoor je zou moeten bijbetalen om te mógen sparen?
Dat is dan weer minder...
...positief.
Want dan komt er een punt waarop mensen zeggen...
...ik stop het liever in een...
...een ouwe sok.
En wat is een commerciële bank zonder klanten, en dus zonder geld?
Het is heel slecht nieuws voor Europa.
Negatieve rentes zijn schadelijk voor de banken.
Ik betwijfel of de economische beleids- makers echt weten wat ze doen.
Als je het zo bekijkt, klinken negatieve rentes heel eng.
De analyses over de effecten van die negatieve rente lopen dus uiteen van 'extreem nuttig' tot 'heel eng'.
Nou kan mijn glazen bol ook wel een oppoetsbeurtje gebruiken...
...dus die langetermijneffecten laat ik nog even in het midden.
Belangrijker voor nu: wat betekent die negatieve rente van de ECB concreet voor jou en mij?
Nou ja, je spaarrente is al bijna nul, dus je pot helemaal niets op.
Aan de andere kant, als je bijvoorbeeld een huis wilt kopen...
...die hypotheekrente zakt ook lekker mee, en dat is dan weer gunstig.
Toch duiken al die rentes hier niet onder de nul, maar het is niet ondenkbaar.
Kijk maar naar Denemarken, waar je sinds kort wel geld toe krijgt op je hypotheek.
Mensen vinden het moeilijk te bevatten.
Je krijgt geld als je leent en moet betalen als je spaart.
Goed moment om je hypotheek over te sluiten...
...dan heb je meer te besteden.
Heerlijk toch, geld verdienen door te lenen?
Ze denken: de bank is gek geworden.
Maar dat is de wereld waarin we leven.
Ja, fantastisch.
Maar in Denemarken geldt wel een heel ander systeem dan in Nederland.
Hier zijn die negatieve rentes niet aan de orde.
Denemarken is specifiek, omdat daar die hypotheekmarkt heel erg verbonden is met de wereldwijde kapitaalmarkt.
Ik denk dat Nederlandse banken daar heel voorzichtig mee zullen zijn...
...want de spaarrentes zijn al bijna naar nul.
Als ze die negatief maken, zou het kunnen gebeuren dat de gewone kleine spaarder zegt:
...doe mij dat geld maar in biljetten en dan leg ik het wel weer gewoon...
...onder mijn hoofdkussen of matras. - Of een sok.
Deze redenering dus.
Toch is die negatieve rente juist nú voor ons wel heel relevant.
Niet zozeer voor jou en mij persoonlijk, maar wel voor ons als land.
Terug naar die Nederlandse staatsleningen.
Daarvoor geldt inmiddels een negatieve rente van -0,5 procent.
Beleggers daarin, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, moeten dus geld bijleggen.
Maar waarom zouden ze dáár dan in willen beleggen?
Nou, voor hen zijn staatsleningen een heel goede manier om hun geld veilig te stallen...
...en om risico's te spreiden, wat ze ook verplicht zijn vanuit de financiële toezichthouder.
En laat Nederland nou bij uitstek te boek staan als superveilig en stabiel.
Dus daar willen beleggers best een beetje op toegeven.
Lang verhaal kort...
...Nederland kan nu dus geld lenen en daar zelfs op verdienen.
Toch? Minister van Financiën Wopke Hoekstra?
Als bonus krijg je nog een paar miljoen toe, omdat je dat geld leent.
Dat is bijna niet te bevatten, maar dat is wat er op dit moment gebeurt met die negatieve rente.
Biedt dat nog mogelijkheden in het huidige economische klimaat?
Zeker.
Maar als we nu ineens veel miljarden gaan lenen, gaat wel onze staatsschuld flink omhoog.
Een schuld die Hoekstra juist probeert af te lossen.
We hebben een staatsschuld van 400 miljard.
Dat is geld dat we in het verleden te veel hebben uitgegeven.
En over die staatsschuld betalen we jaarlijks nog 5 à 6 miljard euro aan rente.
Enorm bedrag.
Absoluut, maar even relativeren.
Het is een beetje een ingewikkeld verhaal, maar een staatsschuld kan je, in plaats van in een bedrag...
...beter uitdrukken als percentage van wat we als land in een jaar verdienen.
Ons bruto binnenlands product.
Onze staatsschuld is momenteel 49,3 procent van dat bbp.
Ruim onder de Europese norm van 60 procent.
En als je kijkt naar de hele eurozone met een gemiddelde van ruim 85 procent...
...is Nederland zelfs één van de braafste jongetjes van de klas.
Simpel gezegd: staatsschuld- technisch zitten we best oké.
En dus kan je je afvragen...
...mag er niet wat bij? Nu lenen zelfs goedkoper is...
...dan gratis.
Ja, zegt nu ook minister Hoekstra.
Want je moet het dak natuurlijk repareren als de zon schijnt.
Het kabinet heeft plannen aangekondigd om met die negatieve rente...
...tientallen miljarden euro's op te halen en daarvan een speciaal investeringsfonds op te tuigen.
Geld om in onze economie te pompen, want...
...dan is het eigenlijk helemaal niet zo zuinig om heel veel af te lossen.
Dan is het juist erg zuinig om veel te gaan lenen.
Ik snap wel dat zelfs - toch wel een beetje - de calvinist Hoekstra daar nu eindelijk wel wat voor voelt.
Hoe dat fonds er precies uit komt te zien en waar dat geld naartoe gaat...
...daar krijgen we vast op Prinsjesdag meer over te horen.
Conclusie: ja, gratis geld bestaat.
Als je de Nederlandse staat bent of een Deense huizenkoper.
En ja, het is de omgekeerde wereld.
Dus abonneer je vooral niet op dit kanaal.
