Archaeostorytelling: How the past can blow your mind | Ted Papakostas | TEDxAthens Archaeostorytelling: How the past can blow your mind | Ted Papakostas | TEDxAthens L'archéo-histoire : comment le passé peut vous surprendre | Ted Papakostas | TEDxAthens Archaeostorytelling: Jak przeszłość może rozsadzić umysł | Ted Papakostas | TEDxAthens

Μεταγραφή: Chryssa Rapessi Επιμέλεια: Maria Pericleous Transcript: Chryssa Rapessi Edited by Maria Pericleous

Μπαίνεις σε ένα μουσείο. You enter a museum.

Δεξιά κι αριστερά έχει προθήκες, There are display cases everywhere,

εκείνες τις ξύλινες, τις παλιές, τις ρετρό, those wooden, old, retro,

τις ρουστίκ, τις κιμπάρικες. das Rustikale, das Urige. rustic, elegant ones.

Κάθεσαι και κοιτάς ένα προς ένα τα αγγεία, Sie setzen sich und schauen sich die Gefäße einzeln an, Do you look at the vases one by one,

όταν ξέρεις ότι πιο κάτω έχει κι άλλες αίθουσες, wenn man weiß, dass es auf der Straße noch andere Zimmer gibt, knowing that further down there are more halls,

έχει αγάλματα μεγάλα, έχει σαρκοφάγους, έχει ψηφιδωτά, έχει χρυσά κοσμήματα; große Statuen, Sarkophage, Mosaike und Goldschmuck hat? with big statues, sarcophagi, mosaics, golden jewelry?

Η απάντηση που δώσατε, Die Antwort, die Sie gegeben haben, According to the answers you gave,

52% θα τα προσέχατε. 52 % würden Sie sie bemerken. 52% of you would pay attention to them.

Λέτε ψέματα, είναι προφανές. Sie lügen, das ist offensichtlich. You are lying, that's obvious.

Ούτε εγώ δεν το κάνω αυτό. Das tue ich auch nicht. Even I wouldn't do that.

(Γέλια) (Laughter)

Αλλά σίγουρα υπάρχει αξία να δούμε ένα προς ένα. Aber es ist sicherlich sinnvoll, sie einzeln zu betrachten. But surely there is value in looking at each one.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Nehmen wir ein Beispiel. Let me give you an example.

Αυτό είναι ένα αρχαίο αγγείο. This is an ancient vase.

Συνηθίζουμε τα αρχαία αγγεία να τα λέμε όλα αμφορείς. Wir sind es gewohnt, alle antiken Vasen als Amphoren zu bezeichnen. We are used to calling all ancient vases amphorae.

Εννιά στις 10 φορές δεν είναι αμφορείς. In neun von zehn Fällen handelt es sich nicht um Amphoren. Nine out of 10 times they are not amphorae.

(Γέλια) (Laughter)

Αυτό είναι αμφορέας. Dies ist eine Amphore. This one actually is an amphora.

Θα μπορούσα να σας πω Ich könnte Ihnen sagen I could tell you

για την εξαιρετική συμμετρία που διέπει την καλλιτεχνική απόδοση του αγγείου, für die außergewöhnliche Symmetrie, die die künstlerische Gestaltung der Vase bestimmt, about the excellent symmetry governing the artistic form of the vase,

αλλά το αγγείο έχει πλάκα. but this vase is fun.

Πάμε να το δούμε λίγο πιο κοντά. Let's have a closer look.

Τρωικός πόλεμος. The Trojan War.

Ο Αχιλλέας και ο Αίαντας, δεν πολεμάνε, παίζουν. Achilles and Ajax, they are not fighting, they are playing.

Ο Αχιλλέας φοράει κράνος. Achilles is wearing a helmet.

Ξεκουράζονται, περνάνε καλά, μιλάνε μεταξύ τους. They are relaxing, having a good time and talking.

Ο Αχιλλέας λέει, «Έχω φέρει τέσσερα». Achilles says, "I have rolled a four."

Ο Αίαντας έχει φέρει τρία. Ajax has rolled a three.

Προφανώς χάνει ο Αίαντας. It's obvious that Ajax is losing.

Σου φαίνονται λίγο απρόσωποι, λίγο ψυχροί, λίγο αδιάφοροι They seem a bit impersonal, a bit cold, a bit indifferent,

αλλά τα στοιχεία είναι εκεί. but the clues are there.

Αρχικά τα δόρατα. Starting with their spears.

Του Αχιλλέα είναι πιο χαλαρό, δεν σφίγγει γροθιά, Achilles's spear is looser; his fist is not clenched.

κερδίζει, δεν τον νοιάζει. He's winning; he doesn't care.

Ο Αίαντας έχει σφίξει τη γροθιά, τα 'χει πάρει. Ajax is clenching his fist; he is stressed.

Αλλά δεν είναι μόνο το χέρι του, είναι και το φρύδι του. But it's not just his hand, it's his eyebrow too.

Φρόντισε να αποδόσει χαλαρά τον Αχιλλέα και σουφρωμένο τον Αίαντα. The artist has managed to represent Achilles relaxed and Ajax frowning.

Η κεραμική είναι το Instagram της αρχαιότητας. Pottery is the Instagram of ancient times.

(Γέλια) (Laughter)

Αυτός ο influencer ήταν εξαιρετικός, ήταν ο Εξηκίας, He was a great influencer, Exekias,

αλλά η επόμενη ερώτηση έχει να κάνει με το κατά πόσο but the next question has to do with the extent

μπορεί να μας κινητοποιήσει και άλλες αισθήσεις ένα αγγείο. to which a vase can engage our other senses.

Τι μπορεί να εννοώ. What do I mean?

Τη γεύση προφανώς, γιατί δεν θα πάρεις να το φας. Obviously not taste, because you can't eat it.

Αλλά μπορεί την ακοή. But maybe hearing.

Για να δούμε έναν άλλον influencer Let's have a look at another influencer

που τον λέγανε Ψίακα. called Psiakas.

Πάλι αμφορέας. Another amphora.

Βλέπεις τέσσερις φιγούρες, τίποτε ιδιαίτερο. You see four figures, nothing special.

Είναι τέσσερις θεοί, είναι στον Όλυμπο. These are four gods; they are in Olympus.

Ας τους δούμε έναν έναν. Let's have a look at them one by one.

Αρχικά είναι ο Απόλλωνας. The first one is Apollo.

Είναι νεαρός, φαίνεται επειδή έχει λίγο γενάκι στα μούτρα του, He's young; we can tell by the sparse beard on his face.

έπαθε Χιώτης mambo, πήρε την κιθάρα, σολάρει, περνάει καλά. He's jamming, playing his guitar; he's soloing and enjoying himself.

Πρώτη πρώτη, η τίμια, η δοξασμένη, η Ελληνίδα μάνα, να χαρεί τον γιο. First off, we see the honest, glorified Greek mother, proud of her son.

Είναι από αυτές που γίνονται πολύ καλές πεθερές. She's the type that makes an excellent mother-in-law.

(Γέλια) (Laughter)

Εντελώς άσχετη πληροφορία πως ο Απόλλωνας δεν παντρεύτηκε ποτέ. Totally unrelated fact: Apollo never got married.

(Γέλια) (Laughter)

Δεύτερη έρχεται η Άρτεμις. Second comes Artemis.

Πιο grande, έβαλε τα κολλητά της, τα στρασάκια της, More stylish, wearing her tight-fitting clothes with rhinestones,

το κουφάρι του πάνθηρα στους ώμους της. a panther's skin on her shoulders.

(Γέλια) (Laughter)

Θεσσαλονικιά. True fashionista.

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Και τελευταίος είναι ο Άρης. The last one is Ares.

Θα μου πεις, ώπα. Γιατί όχι ένας Διόνυσος; Now you may wonder, why not Dionysus?

Είναι και γλετζές. He's the party guy.

Γιατί η μουσική, ακόμη και τον θεό του πολέμου, τον χαλαρώνει. Because music relaxes everyone, including the god of war. Και δεν πηγαίνει με όπλα, δεν έχει έρθει με διάθεση πολεμική. He is unarmed; he is not in an aggressive mood.

Έχει έρθει με άλλη διάθεση, η οποία φαίνεται στην ασπίδα του. He is in a different mood, and that is apparent on his shield.

Που έχει πάνω έναν πετεινό. It has a rooster on it.

Ο πετεινός ήταν ερωτικό σύμβολο. The rooster was an erotic symbol.

Μου έχουν πει κάποτε παλιά πώς είναι ο πετεινός στα Αγγλικά, Someone once told me the word for rooster in English -

δεν το θυμάμαι. I can't remember what it is.

(Γέλια) (Laughter)

Αλλά υπάρχει κάτι που δεν προσέξαμε. But there is something that we haven't noticed.

Χτυπάνε τα δάκτυλά τους στον ήχο της κιθάρας. They are clicking their fingers to the rhythm of the guitar.

Το παρεάκι περνάει καλά κι αυτό βγαίνει προς τα έξω. They are having a good time, and you can see it clearly.

(Γέλια) (Laughter)

Δεν υπήρχε περίπτωση να σου πούνε ότι θα πας σε μια προθήκη, Who would have thought that you would go to a display case

θα δεις ένα κομμάτι ψημένο χώμα, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, to see a piece of clay, baked two and a half thousand years earlier,

και θα φτάσει στ' αυτιά σου ο ήχος από τα δάχτυλα των θεών. and you would hear the sound of the gods clicking their fingers.

Αυτά έχουν να κάνουν με την κεραμική, That's all to do with pottery,

η κυρία μπροστά έχει λυσσάξει με τα αγάλματα.

Της έμεινε στο μυαλό από τότε που το είπαμε. She's stuck on them ever since I mentioned them.

Θέλει να πάει στα αγάλματα. Πάμε στα αγάλματα. She wants to go to the statues, so let's go to the statues.

Αυτός είναι ο Ηρακλής. This is Hercules.

Ο Ηρακλής είναι 3,17 μέτρα ψηλός. Hercules is 3.17 meters tall.

Για ημίθεο, τον λες μετρίου αναστήματος. For a demigod, he's considered of average height.

(Γέλια) (Laughter)

Ο γλύπτης είναι θεούλης. The sculptor is amazing.

Έχει καταφέρει να βάλει στο άγαλμα όλη τη μυθολογία του ημίθεου ήρωα. He managed to put all the mythology of the demigod hero in the sculpture.

Δεν την πολυβλέπεις. It's not immediately obvious.

Είναι αρχικά μάθημα ανατομίας όλο το άγαλμα. To start with, this sculpture is an anatomy lesson.

Κανονικό μάθημα ανατομίας. Ένας προς ένας οι μύες. A proper anatomy lesson. All the muscles, one by one.

Ακουμπάει πάνω σε έναν βράχο που έχει ρίξει τη λεοντή. He's leaning against a rock where he has placed the lionskin.

Η λεοντή είναι το δέρμα από το λιοντάρι της Νεμέας. The lionskin is the skin of the Nemean lion.

Το λιοντάρι της Νεμέας είναι ο πρώτος του άθλος. The Nemean lion was his first labor.

Έχει το χέρι του το δεξί από πίσω κρυμμένο. His right hand is hidden behind his back.

Θέλει να σε κάνει να πας από κει να το δεις τι κρύβει από πίσω. He wants you to go back there and see what he's hiding.

Έχει τα μήλα των Εσπερίδων. Είναι ο δωδέκατος άθλος του. It's the Apples of the Hesperides, that was his twelfth labor.

Ο ενδέκατος, συγγνώμη. The eleventh, sorry.

Άρα μας δείχνει από τον πρώτο ως τον δωδέκατο άθλο. So this shows us the first and the twelfth labor.

Και είναι μια στιγμή ανάπαυσης, ξεκουράζεται, σκέφτεται. It's a moment of relaxation. He's resting. He's thinking.

Ο τελευταίος του άθλος, ο δωδέκατος, είναι να κατέβει στον κάτω κόσμο. His last labor, the twelfth, was to go to the underworld.

Κανείς δεν γουστάρει να κατέβει στον κάτω κόσμο, Nobody likes to go to the underworld,

γι' αυτό και τον δείχνει σκεπτικό. that's why he looks thoughtful.

Τον δείχνει επί της ουσίας μεγαλοπρεπή, μυώδη, εντυπωσιακό ως θεό, Essentially, he's presented magnificent, muscular, impressive as a god,

σκεπτικό και αγχωμένο ως άνθρωπο, thoughtful and anxious as a human,

αυτό που στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ως χολοσκασμένος, which in the international literature is referred to being at his wits' end.

(Γέλια) (Laughter)

από τον πρώτο μέχρι και τον τελευταίο άθλο του, So his first and last labor,

και τη διπλή φύση του, όλο αυτό σε ένα κομμάτι πέτρα. as well as his dual nature, all that depicted on a piece of stone.

Κατάφερε και το πέτυχε.

Και μια που είμαστε στον ημίθεο. And since we are talking about the demigod.

Η επόμενη ερώτηση ήταν αν είναι ο Ηρακλής το αρχετυπικό αρσενικό. The next question was whether Hercules was the archetypal male.

Μου είπατε ναι. You said yes.

24% είπε όχι. 24% said no.

Γι' αυτούς που είπατε όχι, ακούστε λιγο μια ιστορία. For those who said no, listen to this story. Δεκαοχτώ χρονών ο Ηρακλής. Hercules was 18 years old.

Πάει στο παλάτι του βασιλιά Θέσπιου. He goes to the palace of King Thespius.

Ο Θέσπιος ήταν κάπου στη Βοιωτία, Thespius was somewhere in Boeotia.

πάνω στον Κιθαιρώνα ήταν ένα λιοντάρι, έτρωγε κόσμο, καθημερινές καταστάσεις. Up on Kitheronas mountain was a lion that ate people, everyday stuff.

(Γέλια) (Laughter)

Πάει ο Ηρακλής. Hercules goes there.

Ο Θέσπιος είχε 50 κόρες. Ο Ηρακλής έμεινε 50 βράδια. Thespius had 50 daughters. Hercules stayed there 50 nights.

(Γέλια) (Laughter)

Κοιμήθηκε με 49 κόρες. He slept with 49 of the daughters.

Έκανε 50 γιους. He had 50 sons.

Η τελευταία έκανε δίδυμα. The last one had twins.

(Γέλια) (Laughter)

Άρα δεν ήταν πάντα το καλό παιδί που ξέραμε. So he wasn't always the good guy we know.

Ενίοτε, έκανε και ατασθαλείες. Sometimes, he was naughty.

Κάποτε έκανε φόνο. Once he committed a murder.

Ο Δίας θύμωσε Zeus got angry

και τον υποχρέωσε να πάει στη μακρινή Λυδία, and forced him to go to faraway Lydia,

να υπηρετήσει τη βασίλισσα Ομφάλη για τρία χρόνια ως δούλος της. to serve Queen Omphale for three years as her slave.

Πάει ο Ηρακλής, τι να κάνει, ο μπαμπάς του είπε. So Hercules went there; he had no choice but to follow his father's orders.

Γνωρίζει την Ομφάλη, έρωτας με την πρώτη ματιά, He meets Omphale. Love at first sight.

ερωτεύονται με τη μία και περνάνε μαζί τρία υπέροχα χρόνια. They fall in love and spend three wonderful years together.

Βέβαια, τα βράδια, άλλαζαν ρούχα. Of course, at night, they exchanged clothes.

Έπαιρνε ο Ηρακλής το αδράχτι και το ιμάτιο της Ομφάλης, Hercules took Omphale's spindle and himation,

η Ομφάλη έβαζε τη λεοντή, έπαιρνε το ρόπαλο. Omphale put on the lionskin and held the club.

Περνούσαν καλά. They were having a good time.

Να σας πω την αλήθεια, προσωπικά, To be honest, I personally

δεν με νοιάζει τι κάνουν οι αρχαίοι ημίθεοι ήρωες στο κρεβάτι τους. don't care what ancient demigod heroes did in their beds.

Έχω φίλους αρχαίους ημίθεους ήρωες. I have ancient demigod hero friends.

(Γέλια) (Laughter)

Αρκεί να μην προκαλούν. As long as they are not doing it provocatively.

(Γέλια)

Αυτά βέβαια όλα ανήκουν στη σφαίρα της μυθολογίας. Of course, all that within the sphere of mythology.

Είναι λογάκια, φαντασίες. They are words, imaginary stories.

Πάμε σε κάτι λίγο πιο ρεαλιστικό. Let's go to something more realistic.

Αρχαία Αθήνα. Ancient Athens.

Τίγκα στον φιλόσοφο, τίγκα στον λογοτέχνη, τίγκα στον γλύπτη, στον ρήτορα. Bursting with philosophers, writers, sculptors and orators.

Σκόνταφταν ο ένας πάνω στον άλλον. Βότσαλο πετούσες, πέντε πετύχαινες. They bumped into one another. You threw one rock, you hit five of them.

(Γέλια) (Laughter)

Εκεί πέρα θεωρείς ότι επικρατούσε περισσότερο η αξία του ορθολογισμού Which one do you think prevailed over there, the value of rationality

ή η δεισιδαιμονία; or superstition?

Απαντήσατε περισσότερο ορθολογισμός. You answered that it was mostly rationality.

Λογικό, κι εγώ έτσι θα πίστευα. It makes sense, I would have thought the same.

Ακούστε λίγο μια ωραία ιστορία.

Ο Περικλής ήταν ανερχόμενος πολιτικός. Pericles was an up-and-coming politician.

Αντίπαλός του κυρίως, ο Θουκιδίδης. His opponent was mostly Thucydides.

Όχι ο ιστορικός, ένας άλλος. Not the historian, a different one.

Είναι από το χωριό δεν τον ξες. He's from the village. You don't know him.

(Γέλια) (Laughter)

Μια μέρα λοιπόν, πηγαίνει σε ένα από τα χωράφια του Περικλή So one day, in one of Pericles's numerous farmlands,

-- είχε διάφορα -- ένα κατσίκι που είχε μόνο ένα κέρατο.

Έρχεται ένας μάντης. A seer appears.

Μια λέρα. A total scoundrel.

(Γέλια) (Laughter)

Ο Λάμπωνας. «Περικλή, θα κερδίσεις εσύ! His name was Lamponas. "Pericles, you will be the winner!

Πρώτα απ' όλα από διαίσθηση. Και δεύτερον, το 'παν οι θεοί. First of all, I have a feeling, and secondly, the gods said so.

Ενα το κέρατο, ένας ο νικητής στο δικό σου το χωράφι βρέθηκε, εσύ θα κερδίσεις». One horn, one winner; it was found in your farmland, so you will win."

Ήταν εκεί πέρα και ο Αναξαγόρας.

Ο Αναξαγόρας ήταν αστρονόμος, φιλόσοφος, λίγο απ' όλα, Anaxagoras was an astronomer, a philosopher, a bit of everything,

έτσι το είχαν τότε. that's how it went back then.

Δεν άντεχε πάρα πολύ τη βλακεία He couldn't tolerate stupidity,

και βάλθηκε να τους εξηγήσει ότι, παιδιά, θέλω λίγο να χαλαρώσουμε, so he started explaining, that guys, cool it.

γενετικά, βιολογικά, εξηγείται αυτό, μπορεί να συμβεί, This can be explained genetically and biologically.

δεν είναι κανένα θεϊκό σημάδι, δεν έχει τίποτα ο Δίας, ας χαλαρώσουμε. It's not a divine sign; it's not a message from Zeus. Let's chill.

Πετάγεται ένας άλλος μάντης, ο Διοπείθης, Another seer comes, Diopethes,

και πείθει ο Διοπείθης την εκκλησία του δήμου and he persuades the church of the city

ότι όποιος δεν πιστεύει τα θεϊκά σημάδια, that whoever doesn't believe in the divine signs

και πιστεύει και στα ουράνια σώματα και μιλάει για ουράνια σώματα, but rather in the celestial objects and talks about them -

-- δεν φωτογραφίζει -- without naming names -

είναι επικίνδυνος και πρέπει να φύγει από την Αθήνα. is dangerous and should leave Athens.

Προς έκπληξή σας, προφανώς, ο Αναξαγόρας δικάζεται, To your surprise, obviously, Anaxagoras stands trial,

καταδικάζεται, αποχωρεί από την Αθήνα. is convicted, and leaves Athens,

Με συνοπτικές διαδικασίες. at great speed.

Η δεισιδαιμονία τα κατάφερε. Superstition won.

(Γέλια) (Laughter)

Νομίζουμε πως ξέρουμε τι είναι αρχαιολογία σε αυτήν τη χώρα. I think we know what archaeology is in this country. Νομίζουμε πως σκάβουμε για να βρούμε το εντυπωσιακό άγαλμα, We think that we dig to find an impressive statue,

για να αποκαλύψουμε τον ωραίο ναό. to reveal a beautiful temple.

Δεν είναι μόνο αυτό. Η αρχαιολογία είναι καθαρά φιλοσοφική επιστήμη. It's not just that. Archaeology is purely a philosophical science.

Προσπαθεί να ερμηνεύσει τον άνθρωπο μέσα από τα υλικά κατάλοιπα που άφησε πίσω του.

Τον άνθρωπο. Man.

Και ό,τι αγγίζουμε, το εμφυτεύουμε We affect everything we touch.

και του δίνουμε διαφορετικές ερμηνείες, ουσίες, χρήσεις και έννοιες. We assign it different interpretations, essences, uses and meanings.

Δεν είναι πάντα προφανή αυτά που θεωρούμε προφανή. What we consider obvious, isn't always obvious.

Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα απλό τυχαίο γυάλινο αγγείο For example, let's take a random simple glass vase

από την αρχαιότητα. from antiquity.

Είναι πραγματικά εντελώς τυχαίο. It's totally random.

Είναι χρηστικό αντικείμενο; Είναι θρησκευτικό αντικείμενο;

Είναι συσκευασία; Είναι διακοσμητικό; Is it packaging? Is it decorative?

Μήπως είναι όλα μαζί; Is it all of the above?

Για να σας το εξηγήσω, θα σας δώσω ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα. In order to explain it to you, let me give a more specific example.

Ας πάρουμε ένα προϊόν πραλίνας φουντουκιού, τη Nutella, Let's take a hazelnut spread product, Nutella,

που βγαίνει σε γυάλινη συσκευασία. that comes in a glass packaging.

Όταν ρώτησα αν είναι θρησκευτικό αντικείμενο η Nutella, When I asked if Nutella is a religious object,

δεν εννοούσα ότι λατρεύουμε τη σοκολάτα I didn't mean that we worship chocolate,

γιατί όλοι την αγαπάμε και είναι τέλεια η σοκολάτα. because we all love it and chocolate is awesome.

Αν είναι κανονικά θρησκευτικό αντικείμενο. Is it an actual religious object?

Η Nutella, λοιπόν, την τρως. So Nutella, you eat it.

Σχετικά γρήγορα κιόλας, δεν περιμένεις και πολύ. Relatively quickly, you don't wait around.

Αδειάζει λοιπόν, πλένω το σκεύος και το κάνω ποτήρι. So when it runs out, I wash the container and use it as a glass.

Αυτομάτως γίνεται κομμάτι σερβίτσιου, χρηστικό αντικείμενο. It automatically becomes tableware, a useful object.

Ή βάζεις μέσα ένα πολύ ωραίο ρεσό και το κάνεις διακοσμητικό. Or you can put a nice tealight inside, and make it a decorative item.

Και στη μετακόμιση επάνω, πέφτει η κούτα, σπάει το καντήλι, φρικάρει η γιαγιά, And upon moving to a new house, a box is dropped,

παίρνει τη Nutella, νερά, λαδάκι, φυτιλάκι so she takes the Nutella glass, adds water, oil and a wick,

και τσουπ το έχει κάνει κανονικό θρησκευτικό αντικείμενο. and hey, presto, the glass turns into an actual religious object.

(Γέλια) (Laughter)

Άρα όλα είναι σχετικά Therefore everything is relative

και όλα υποκειμενικά. and subjective.

Κι αυτό είναι κάτι που το καταφέρνει η αρχαιολογία, And this is something that archaeology can achieve,

να αγγίξει τον άνθρωπο πίσω από τα αντικείμενα. to touch the person behind the objects.

Θα μου πείτε τι σχέση έχει τώρα όλο αυτό με το TEDx. You may ask what all that has to do with TEDx.

State of X, δέκα χρόνια, για το μέλλον, τι έρχεται, πού κολλάει η αρχαιολογία; State of X, 10 years, the future, what's to come?

Γι' αυτό και σας ρώτησα πότε ήρθε το TEDx στην Ελλάδα. That's why I asked you when TEDx came to Greece.

Λογικά οι περισσότεροι απαντήσατε πως ήρθε το 2009. Obviously, most of you answered that it came in 2009.

Η ερώτηση, να με συγχωρέσετε πολύ, αλλά είναι παγίδα, I'm sorry, but it was a trick question,

γιατί το TEDx δεν ήρθε στην Ελλάδα, ήταν εδώ από τα αρχαία. because TEDx didn't come to Greece, it has been here since ancient times.

(Γέλια) (Laughter)

Αρχικά υπήρχαν μικρά περιφεριακά TEDx, στην Αγορά... Initially there were small, regional TEDx events, in the Agora ...

(Γέλια) (Χειροκρότημα) (Laughter) (Applause)

Μερικά πιο ελιτίστικα, ήταν για λίγους. Some more elite, for the few.

Άμα τότε το φυσούσες, σπούδαζες και κάπου καλύτερα. If you were loaded, you could study at a better place.

(Γέλια) (Laughter)

Υπήρχαν μερικά που κράτησαν λίγο, όπως το Μακεδονία του βασιλιά Αρχέλαου, Some didn't last very long, like the Macedonia one of King Archelaos,

όπου όποιον ήταν και δεν ήταν στην περιοχή εκεί πέρα κάτι να 'κανε, who collected everyone who did anything,

μα θεατρικό έγραφε, μα γλυπτό έφτιαχνε whether he was writing a play or making a sculpture,

τον καλούσε να έρθει στο χωριό. and invited them to the village.

Και υπήρχαν και μερικά που ήταν πολύ exclusive, members only. And there were many exclusive ones, for members only.

Οι ξένοι απαγορεύονται. Εμείς κι εμείς, καλά περνάμε. No foreigners allowed, just us, having a good time.

Ένα είναι όμως το βασικότερο. One of them was more important than the others.

Τους ξέραμε για τους Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά στην αρχαίο Ολυμπία, We knew about the Olympic Games, but in ancient Olympia,

κάθε τέσσερα χρόνια, για πέντε μέρες, every four years, for five days,

μαζεύονταν το who is who της παγκόσμιας Ελληνικής κοινότητας.

Εδώ είναι This is where

όπου ένας πιτσιρικάς ονόματι Θουκυδίδης a youngster called Thucydides -

-- ο ιστορικός, αυτόν τον ξέρεις -- the historian, you know this one -

άκουσε τον Ηρόδοτο να διαβάζει για πρώτη φορά δημοσίως τις ιστορίες που είχε γράψει heard Herodotus reading the stories he had written for the first time,

και εμπνεύστηκε να κάνει το ίδιο. and he was inspired to do the same thing.

Εδώ είναι που ο Γοργίας έβγαλε τον λόγο του υπέρ της πανελλήνιας ενότητας. This is where Gorgias made the speech in favor of pan-Hellenic unity.

Εδώ είναι που ο Λυσίας κάλεσε όλους τους Έλληνες να ενωθούν This is where Lysias called all Greeks to unite

υπέρ της δημοκρατίας και κατά της τυρρανίας in favor of democracy and against tyranny

που υπήρχε σε διάφορες πόλεις. that existed in various cities.

Εδώ είναι που ο Ισοκράτης έγραψε, This is where Isocrates wrote,

και μάλιστα μοίρασε και αντίγραφα για να τον διαδώσει περισσότερο, and even distributed copies, to spread it even more,

τον λόγο του όπου καλούσε την Αθήνα και τη Σπάρτη, his speech where he called upon Athens and Sparta,

τους δύο προαιώνιους εχθρούς να ενωθούν επιτέλους για το κοινό καλό. the two age-old enemies, to finally unite for the common good.

Εδώ, σε αυτό το χωνευτήρι είναι που γεννήθηκε όλος ο δυτικός πολιτισμός. Here, in this melting pot, the whole Western civilization was born.

Έχουμε 27 αιώνες καταγεγραμμένης ιστορίας. We have 27 centuries of recorded history.

Έχουμε 90 αιώνες και κάτι παραπάνω τεκμηριωμένης πολιτιστικής παρουσίας. We have more than 90 centuries of documented cultural presence.

Αυτό εκ των πραγμάτων δείχνει ένα βαρύ φορτίο. This alone constitutes a heavy burden.

Το αντιλαμβανόμαστε ως βαρύ, το ζούμε ως βαρύ We perceive it as heavy; we experience it as heavy;

και η αντίληψη που έχουμε γι' αυτό είναι όντως βαριά. and our perception of it is indeed heavy.

Και ερωτώ. And I ask:

Αν το ελαφρύνουμε, αν το δούμε λίγο πιο χαλαρά, If we make it a bit lighter, if we have a more relaxed attitude,

μπορούμε να το φέρουμε πιο κοντά μας; can we bring it closer to us?

Μπορούμε να διασκεδάσουμε με αυτό; Can we have fun with it?

Δικαιούμαστε;

Είναι το παρελθόν μια ιερή αγελάδα σε ένα βάθρο ψηλό Is the past a holy cow on a pedestal

που δεν κάνει να το πειράξουμε; that we are not allowed to touch?

Όπως και να 'χει, το παρελθόν, είτε είναι ατομικό, είτε είναι συλλογικό, Either way, the past, be it personal or collective,

μας αφορά όλους. concerns everyone.

Το ψάχνουμε για να βρούμε ποιοι είμαστε. We look to it to find out who we are.

Δεν ψάχνουμε τους αρχαίους προγόνους, ψάχνουμε εμάς τους ίδιους.

Ουσιαστικά η αρχαιολογία είναι από μόνη της μια τεράστια εκπομπή Πάμε Πακέτο. Archeology is like a global "Long Lost Family" show.

(Γέλια) (Laughter)

Μπορούμε να συγχωρέσουμε τους αρχαίους προγόνους μας Can we forgive our ancestors for not being perfect?

πως δεν ήταν τέλειοι;

Ο Περικλής θα 'χε μια μέρα πονοκέφαλο. Pericles must have had a headache one day.

Ο Διογένης θα 'παθε μια δυσκοιλιότητα. Diogenes must have had constipation.

Ο Αλέξανδρος θα 'παθε μια κράμπα. Alexander must have had a cramp.

Ο Σωκράτης θα 'πε κι ένα, «Πάλι κουκιά σήμερα;» Socrates must have said, "Broad beans, again?"

(Γέλια) (Laughter)

Θέλουμε το παρελθόν μας μόνο κειμήλιο; Ή μπορούμε να το έχουμε και έμπνευση; Do we want our past to just be our heirloom?

Συνηθίζουμε να λέμε ότι το παρελθόν δεν αλλάζει. We say that the past doesn't change.

Newsflash, spoiler alert, spoiler alert. Newsflash, spoiler alert, spoiler alert.

Το παρελθόν δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει, δεν υφίσταται. The past doesn't exist.

Ό,τι μου δείξεις ως παρελθόν σήμερα Whatever you show me as past today

είναι ό,τι έχει μείνει από το παρελθόν το παρόν. is what remains of the past today.

Η Ακρόπολη, αν ανεβούμε όλοι μαζί τώρα πάνω στην Ακρόπολη,

δεν θα πάμε στον 5ο αιώνα. we won't go back to the 5th century.

Θα είμαστε ακόμη στο 2019. We will still be in 2019.

Είναι το παρόν. Το παρελθόν δεν υπάρχει, δεν υφίσταται. It's the present. The past doesn't exist; it's not there.

Δεν έχει υλική υπόσταση καμία. It doesn't have any material substance.

Υπάρχει μόνο στην αντίληψη που έχουμε γι' αυτό. It only exists in our perception of it.

Και οι αντιλήψεις αλλάζουν. And perceptions change.

Άρα κι αυτή η ομιλία σύντομα θα είναι παρελθόν.

Αλλά η αντίληψη που έχετε γι' αυτή μπορεί να αλλάξει but your perception of it may change

αύριο, μεθαύριο, παραμεθαύριο. tomorrow, the day after that.

Επομένως το παρελθόν αλλάζει ή δεν αλλάζει; So does the past change or not?

Και κάπου εδώ πρέπει να σας αφήσω, αλλά όχι εδώ, ούτε στην αρχαία Ολυμπία, And now I have to leave you, but not here, or in ancient Olympia,

ούτε στο μουσείο. or in the museum.

Θα σας αφήσω στη θάλασσα, για την ακρίβεια στη μέση της θάλασσας

κι ελπίζω να πάρετε μαζί σας λίγη αρχαιότητα and I hope that you will take some antiquity with you

έξω από τις προθήκες τις ρετρό, τις ρουστίκ, τις κιμπάρικες. out of the retro, rustic, stylish display cases.

(Μουσική) (Music)

[Ο Δίας ήταν μπερμπάντης]

[Η Λητώ ήταν άβγαλτη]

[Έμεινε έγκυος] [She got pregnant]

[Η Ήρα θύμωσε]

[Έστειλε μήνυμα κανένας τόπος να μη δεχτεί τη Λητώ να γεννήσει] [She sent a message that no place should allow Leto to give birth there]

[Ένας μικρός βράχος έπλεε στο Αιγαίο χωρίς θέση] [A small rock was floating in the Aegean sea with no place]

[Ήταν άδηλος] [It was undefined, adelos]

[Δέχτηκε τη Λητώ κι εκείνη του υποσχέθηκε πως θα έπαιρνε τη θέση που του αξίζει] [It accepted Leto, and she promised that it would take its rightful place]

[Έγινε Δήλος] [It became defined, Delos]

[Η Λητώ πιάστηκε από έναν φοίνικα στο κέντρο του νησιού] [Leto held onto a palm tree in the center of the island]

[Και γέννησε] [And gave birth]

[Ο μικρός Απόλλωνας ενηλικιώθηκε στη στιγμή] [Young Apollo became an adult right away]

[Και ο τόπος λούστηκε στο φως] [And the place was filled with light]

[Τα άλλα νησιά ήρθαν να προσκυνήσουν τον μικρό βράχο που γέννησε το φως] [The other islands came to worship the small rock that gave birth to light]

[Έκαναν κύκλο γύρω του] [They made a cycle around it]

[Έγιναν Κυκλάδες] [This cycle became Cyclades]

Ευχαριστώ πολύ. Thank you.

(Χειροκρότημα) (Applause)