Γλώσσα | Σχηματισμός ρημάτων σε -βάλλω. Σύνθεση και παραγωγή | Ε'-ΣΤ' Δημοτικού Επ. 63 ||||I throw||||||| Language | Verb formation in -vallo. Composition and production | E'-F' Primary School Ep. 63 Langue | Formation des verbes en -vallo. Composition et production | Ecole primaire E'-F' Ep. 63 Língua | Formação de verbos em -vallo. Composição e produção | Escola primária E'-F' Ep. 63

Γεια σας, παιδιά!

Είμαι η κυρία Λαμπρινή και μαζί σήμερα θα μιλήσουμε για ένα ρήμα... |||Lamprini||||||||

το οποίο μας έρχεται από παλιά, από πολύ παλιά,

απ' την αρχαία ελληνική γλώσσα. ||ancient||

Έχει ταξιδέψει μέσα στον χρόνο και έφτασε μέχρι τις μέρες μας.

Μαζί με άλλες λέξεις, βέβαια.

Πρόκειται για το ρήμα βάλλω,

που σημαίνει εκσφενδονίζω, ρίχνω κάτι από μακριά. ||throw from afar|||| ||I hurl|throw|||

Ως "βάλλω" μπορεί να μην σας είναι τόσο γνωστό, πολύ οικείο, ||||||||||familiar

γιατί λίγο σπάνια το συναντάμε στον γραπτό ή τον προφορικό λόγο. ||||||written|||oral|

Σίγουρα όμως όλοι σας έχετε ακούσει για τα σύνθετά του, ||||||||composites|

με δεύτερο συνθετικό το βάλλω.

Συμβάλλω, αναβάλλω, αμφιβάλλω, I contribute|I postpone|I doubt

προβάλλω, προκαταβάλλω και πολλά άλλα, I project|prepay|||

για τα οποία θα μιλήσουμε στη συνέχεια.

Εδώ λοιπόν, παιδιά, έχουμε γράψει κάποιες προτασούλες.

Να τις μελετήσουμε λίγο! ||study|

(Η δασκάλα διαβάζει την πρώτη πρόταση)

(Η δασκάλα διαβάζει τη δεύτερη πρόταση)

(Η δασκάλα διαβάζει την τρίτη πρόταση)

(Η δασκάλα διαβάζει την τέταρτη πρόταση)

Τι παρατηρούμε εδώ; |are we observing|

Παρατηρούμε ότι άλλοτε βλέπουμε δύο -λλ- στα σύνθετα του βάλλω, ||sometimes|||||compounds||

προσβάλλω, εισβάλλω, άλλοτε ένα. I offend|invade|sometimes|

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Όπως όλα τα ρήματα, έχουν το θέμα τους και την κατάληξή τους. ||||||||||ending|

Το βάλλω έχει δύο θέματα.

Ένα είναι το βαλ -, με ένα λ. |||ball|||

Και ένα είναι το βαλλ- με δύο λ. ||||ball|||

Πότε χρησιμοποιείται το ένα και πότε το άλλο;

Να ξέρετε, παιδιά, ότι όταν η πράξη για την οποία μιλάει το ρήμα μας το συγκεκριμένο...

έχει διάρκεια, ότι έχουμε δύο λ. |duration||||

Όταν είναι στιγμιαία, συνοπτική, τότε έχουμε ένα λ. ||instantaneous|summary||||

Και για να το θυμόμαστε να κάνουμε και το συνειρμό μας, |||||||||συνειρμός μας| ||||we remember|||||association|

όταν λοιπόν βλέπουμε "βαλλλ", δεν υπάρχει λέξη με τόσα σύμφωνα μαζί, |||"ball"|||||||

κρατάμε αυτά τα δύο, και θυμόμαστε τη διάρκεια.

Ο χρόνος μας λοιπόν είναι διαρκείας. |time||||of duration

Εξακολουθητικός όπως λέμε. continuing||

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο ήλιος προβάλλει το πρωί... |||||rises||

και εισβάλλει στην αίθουσά μας. |enters||room|

Γίνεται κάθε μέρα. Επανάληψη. |||repetition

Χθες το πρωί όμως, κάποια στιγμή,

πρόβαλε και εισέβαλε στην αίθουσά μας. he/she/it appeared||entered||room|

Ένα λ. Βλέπουμε; Αυτό το θέμα.

Και αύριο το πρωί ο ήλιος θα προβάλει και θα εισβάλει στην αίθουσά μας. |||||||will rise|||will invade|||

Ξανά ένα λ, γιατί θα γίνει στιγμιαία, κάποια στιγμή. ||||||instantaneous||

Αλλά υπάρχει και επανάληψη είπαμε. |||repetition|

Κάθε πρωί ο ήλιος θα προβάλλει και θα εισβάλλει στην αίθουσά μας.

Ορίστε τα δύο λ. here are|||

Ας γράψουμε, παιδιά, τους αρχικούς χρόνους του εισβάλλω. ||||initial|||

Ενεστώτας, τώρα: εισβάλλω. present tense||

Παρατατικός, στο παρελθόν συνέχεια: imperfect||past|

εισέβαλλα. invaded

Δύο λ.

Αόριστος: Aorist

εισέβαλα. I invaded

Στο παρελθόν κάποια στιγμή.

Μέλλοντας Στιγμιαίος: Future|Momentary

θα εισβάλω. |I will invade

Στο μέλλον μια στιγμή.

Μέλλοντας Εξακολουθητικός: Future|Continuous

θα εισβάλλω.

Στο μέλλον συνέχεια.

Παρακείμενος: Perfect

έχω εισβάλει. |invaded

Υπερσυντέλικος: pluperfect

είχα εισβάλει.

Συντελεσμένος Μέλλοντας: Perfect|Future

θα έχω εισβάλει.

Έτσι λοιπόν, παιδιά, ο ήλιος χθες το πρωί εισέβαλε, ||||||||invaded

κάποια στιγμή, στην αίθουσά μας.

Και αύριο θα εισβάλει, αύριο το πρωί κάποια στιγμή.

Αλλά κάθε μέρα θα εισβάλλει. ||||invades

Η επαναληψιμότητα με δύο λ. |repetitiveness|||

Αυτοί ήταν οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος, παιδιά. |||initial|||verb|

Πάμε τώρα να μιλήσουμε για ορισμένα από τα σύνθετα του ρήματος βάλλω που είχαμε πει.

Αφού σβήσαμε τον πίνακά μας, παιδιά, τώρα να δούμε κάποια σύνθετα του βάλλω, |we erased|||||||||composites||

τα οποία έχουν ως α' συνθετικό προθέσεις.

Λόγιες οι πιο πολλές, που προέρχονται κι αυτές από την αρχαία ελληνική γλώσσα. scholarly|||||||||||| Scholarly|||||come|||||||

Έχουν τη δική τους σημασία,

την οποία προσδίδουν και στο ρήμα που συντίθενται μαζί τους, ||they attribute||||||| ||they assign|||||combine||

και του δίνουν μια καινούργια έννοια.

Ας δούμε λοιπόν. Όλοι μας ξέρουμε το ρήμα αναβάλλω. ||||||||to postpone

Μεταθέτω κάτι για αργότερα. I postpone|||

Και βεβαίως, έχουμε το ουσιαστικό αναβολή. |||||postponement

Παρατηρούμε εδώ πέρα ότι ενώ το ρήμα γράφεται με δύο λ,

το ουσιαστικό που βγαίνει απ' αυτό είναι με ένα λ.

Παράδειγμα: Πήρα αναβολή για τις εξετάσεις μου. |||||exams|

Καταβάλλω = βάζω μεγάλη προσπάθεια να πετύχω κάτι. I make an effort|||effort||achieve|

Πληρώνω ένα χρηματικό ποσό. I pay||monetary|amount

Βγαίνει το ουσιαστικό καταβολή. it comes out||noun|payment

(Παράδειγμα) Έχω καταβολή δυνάμεων γιατί τις έχω εξαντλήσει. ||a supply of|of forces||||exhausted

Από το περιβάλλω, παιδιά, βγαίνει η περιβολή. ||surrounding||||surrounding

Περιβολή = αυτό που φοράμε. Λίγο λόγια. |||we wear||

Και ενώ έχουμε πει ότι όλα τα παράγωγα ουσιαστικά είναι με ένα λ, |||||||derivatives|nouns||||

εδώ, μας είναι πολύ οικείο, η λέξη περιβάλλον, ||||familiar|||

που είναι με δύο λ.

Γιατί, παιδιά, δεν μπορούμε να το πούμε ακριβώς ουσιαστικό.

Γιατί προέρχεται από τη μετοχή του Ενεστώτα: ||||||present

ο περιβάλλων, |the surrounding

η περιβάλλουσα, |surrounding

το περιβάλλον.

Εμείς λοιπόν απ' την πολλή χρήση το έχουμε ουσιαστικοποιήσει, ||||||||substantivized

αλλά να θυμόμαστε ότι βγαίνει από αυτή τη μετοχή.

Και προχωράμε. |we proceed

Έχουμε το ρήμα διαβάλλω. |||slander

Συκοφαντώ κάποιον. I slander|

Η διαβολή = η συκοφαντία. |slander||slander

Αμφιβάλλω. Να η πρόθεση αμφί = από εδώ κι από εκεί. I doubt|||preposition|about|||||

Αμφιβάλλω = διατηρώ τις επιφυλάξεις μου για κάτι. |||reservations||| I doubt|I maintain||reservations|||

Και βεβαίως, έχουμε την αμφιβολία. ||||doubt

Έχουμε το αποβάλλω. Αποβάλλω = διώχνω. Αποβολή. ||I throw out|I dismiss|I drive away|exile

Με ένα λ.

Επιβάλλω = αναγκάζω κάποιον να δεχτεί τις δικές μου απόψεις. I impose|I force|||accept||||

Επιβολή, το ουσιαστικό που βγαίνει. imposition||||comes out

Εισβάλλω = εισέρχομαι απότομα κάπου. I invade|I enter|suddenly|

Εισβολή. Invasion

Λέμε "έχουμε εισβολή των εχθρών". ||invasion||enemies

Εκβάλλω σημαίνει καταλήγω κάπου. I end up||ending up|

Αν πρόκειται για ποταμό, που μας είναι γνωστή λέξη, |||river|||||

χύνεται κάπου. it spills|

Και έχουμε βεβαίως, τη λέξη εκβολή. |||||outflow

(Παράδειγμα) Οι εκβολές του ποταμού τάδε είναι στον κόλπο τάδε. |||||this|||bay|

Εκβολή, με ένα λ. Estuary|||

Έχουμε λοιπόν το εμβάλλω. |||injection

Εμβολή. injection

Και βεβαίως, το πάρα πολύ γνωστό μας εμβόλιο. |||||||vaccine

Επόμενη λέξη μεταβάλλω. ||I change

Αλλάζω γνώμη. I change|opinion

Μεταβολή. Η μεταβολή του καιρού. ||change||weather

Και προχωράμε...

Συμβάλλω = παίρνω μέρος στο να επιτευχθεί κάτι. |||||be achieved| I contribute|||||achieve|

Έχουμε τη λέξη συμβολή ως παράγωγο. |||contribution||derivative

(Παράδειγμα) Η συμβολή των ποταμών τάδε είναι εκεί. ||contribution||rivers|||

Υπερβάλλω = μεγαλοποιώ. I exaggerate|I exaggerate

Μεγαλοποιώ κάτι.

Και βεβαίως, έχουμε την υπερβολή. ||||exaggeration

Όλοι μας την ξέρουμε.

Υποβάλλω σημαίνει καταθέτω έγγραφα... I submit||I submit|documents

ή βάζω τον εαυτό μου σε κάτι που λίγο τον βασανίζει. ||||||||||torments |I put|||||||||bothers

Και έχουμε την υποβολή, το παράγωγό του. |||submission||derivative|

Λέμε "Η υποβολή των αιτήσεων γίνεται από τότε μέχρι τότε". ||||applications||||| ||submission||applications|is done||then||

Εδώ πέρα έχουμε το πανικοβάλλω, παιδιά, που σκορπάω τον τρόμο κλπ. ||||panic (verb)|||I spread||fear|

Όλοι μας ξέρουμε... Πανικοβάλλω...

Δεν βρίσκω ουσιαστικό.

Οι άλλες λέξεις είναι με α' συνθετικό προθέσεις. ||||||synthetic|prepositions

Αυτό είναι με ουσιαστικό,

με τον πανικό, απ' τον θεό Πάνα της αρχαιότητας που ξέρουμε. ||panic||||||||

Και δεν μπορώ να βρω κάποιο παράγωγο ουσιαστικό. ||||||derivative|

Προβάλλω. Προβολή. I project|Projection

Προσβάλλω. I offend

Προβάλλω = φέρνω κάτι μπροστά, το διαφημίζω κλπ. I project|||||I advertise|

Προσβάλλω = θίγω κάποιον πνευματικά, ηθικά. ||||ηθικά I offend|offend||spiritually|morally

Προσβολή. Insult

Και τέλος έχουμε κι ένα σύνθετο... |||||compound

με το αχώριστο μόριο ξε-, ||inseparable|| ||inseparable|morpheme|

την πρόθεση προ, βάλλω. |preposition|before|

Ξεπροβάλλω = βγαίνω απ' τη γωνία. Εμφανίζομαι από κάπου τέλος πάντων. I emerge||||corner|I appear||||anyway

Και εδώ δεν υπάρχει ουσιαστικό.

Ξεπροβάλλω. I emerge

Εδώ πέρα θα λέγαμε, παιδιά,

είναι αρκετές οι λέξεις και πολλές άλλες ακόμα.

Και πολλά άλλα τα παράγωγα... ||||derivatives

από μια λέξη - μητέρα, τη λέξη βάλλω,

Να την πούμε έτσι, λέξη - μητέρα.

Πόσα σύνθετα και πόσες πολλές λέξεις υπάρχουν σ' αυτή την οικογένεια! |compounds|||||||||

Σκεφτείτε αν είχαμε τα σπιτάκια που κάνουμε στις μικρές τάξεις,

με τις οικογένειες λέξεων, τι τεράστιο σπίτι θα χρειαζόταν...

η λέξη αυτή για να στεγάσει όλη την οικογένεια! |||||shelter|||

Γιατί βεβαίως αυτό το ρήμα το λίγο περίεργο,

έχει και κάποια άλλα θεματάκια που ίσως είναι λιγότερης αξίας και σημασίας. ||||topics||||of less|||importance

Γιατί από το βάλλω βγαίνει το βόλι, ||||||bullet

βολή, shot

βολίδα, bullet

βέλος, arrow

η βελόνα. |needle

Και πολλές άλλες!

Λοιπόν, παιδιά, είδαμε πολλές λέξεις,

τις οποίες σίγουρα ξέρετε, γιατί τις χρησιμοποιούμε σε όλα μας τα μαθήματα.

Στη Γεωγραφία σίγουρα μιλήσατε για την εκβολή. |Geography|||||

Στην Ιστορία για την εισβολή και πολλές άλλες. ||||invasion|||

Και πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί... ||||||careful

με τα σύνθετα που χρησιμοποιούμε στο λόγο μας, ||composites|||||

γιατί μπορεί να πούμε κάτι λάθος και να είναι εντελώς αντίθετο.

Για σκεφτείτε να θέλουμε να πούμε στον φίλο μας,

"Απόψε έχει προβολή της ταινίας", tonight||screening||movie

και εμείς να του πούμε "Απόψε έχει αναβολή της ταινίας". |||||||postponement||

Βλέπετε λοιπόν ότι οι λέξεις...

αλλάζουν εντελώς και θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί.

Νομίζω ότι τα έχετε καταχωρήσει μερικά, ||||recorded| ||||registered|some

μάλλον τα έχετε βάλει στο μυαλό σας,

τα ξέρατε αλλά τα ξαναθυμηθήκατε, |you knew|||remembered

και τα βάλετε σε μια κατηγορία, αυτή τη μεγάλη κατηγορία,

πολύ πλούσια κατηγορία.

Πολλά από αυτά πρέπει να τα γνωρίζουμε και για τη συνέχεια στο Γυμνάσιο.

Σας ευχαριστώ πολύ, παιδιά, που με παρακολουθήσατε.

Καλή συνέχεια να έχετε! Γεια σας!