Chocolat, corrélation et moustache de chat Schokolade, Korrelation und Katzenschnurrbart Chocolate, correlation and cat's moustache Chocolate, correlación y bigote de gato Cioccolato, correlazione e baffi di gatto チョコレート、相関図、猫の口ひげ Chocolade, correlatie en een kattensnor Czekolada, korelacja i kocie wąsy Chocolate, correlação e um bigode de gato Шоколад, корреляция и кошачьи усы Шоколад, кореляція та котячі вуса 巧克力、相关性和猫的胡子 巧克力、相關性和貓的鬍子

Le chocolat. Chocolate. Chocolade. Chocolate!

Comme beaucoup de gens aujourd'hui, il y a de fortes chances que vous en ayez consommé. Like many of us today, chances are you already ate some. Dat is iets wat je, zoals de meeste mensen hier, al wel zult hebben gegeten. É possível que vocês já tenham comido um bocadinho hoje

Noir, au lait ou blanc, praliné, fourré à la vanille ou à la pâte d'amande, tout le monde y trouve généralement son compte. |||||praline|filled|||||||||||||||| Dark, milk or white, filled with praline, vanilla cream or marzipan, almost everyone has a favorite type. Oscuros, de leche o blancos, de praliné, rellenos de vainilla o de mazapán, hay para todos los gustos. Fondant-, melk-, witte of praliné chocolade, chocolade met vanille- of amandelsmaak, er is voor elk wat wils. De leite, preto, branco, praliné, com baunilha, com pasta de amêndoa. Cada um encontra para seu gosto!

Albert, mon chat, n'a jamais très bien compris l'engouement des êtres humains pour cette matière. Albert, my cat, never really understood why humans are so fond of the stuff. Albert, mijn kat, heeft nooit echt begrepen waarom mensen zo dol zijn op chocolade. Alberto, o meu gato, nunca percebeu muito bem o entusiasmo dos seres humanos por esta substância.

Même si certains humains le nieront, la grande quantité de sucre que le chocolat contient constitue une raison importante de son succès. |||||will deny|||||||||||||||| Even though most of them will deny it, the large amount of sugar in chocolate is one of the main reason it has grown so popular. Sommigen zullen het misschien ontkennen, maar de grote hoeveelheid suiker die chocolade bevat, is ongetwijfeld een belangrijke reden voor zijn succes. Mesmo que alguns humanos o neguem, a grande quantidade de açúcar constitui uma razões do seu sucesso.

Et Albert, comme tous les chats, n'est pas capable de goûter le sucre. And Albert, like all cats, cannot taste sugar. En Albert is, net als alle andere katten, niet in staat suiker te proeven. E Alberto, como todos os gatos, não é capaz de apreciar o açúcar

Mais au fait, qu'est ce qu'il y a exactement dans une barre de chocolat ? While we are at it, what exactly is chocolate made of? Maar wat zit er eigenlijk in zo'n reep chocolade? Mas que existe na realidade dentro de uma barra de chocolate?

Le chocolat au lait, de loin le plus consommé, est composé pour un total de 100 gr de 51,5 gr de sucre ; Milk chocolate, by far the most consumed type of chocolate, is, per 100g, made of 51.5g of sugar, Melkchocolade, die veruit het meest wordt gegeten, bevat (per 100 g) 51,5 g suiker, O chocolate de leite, de todos o mais consumido, compõe-se (para um total de 100g) de 51.5 gr de açúcar

29,7 gr de graisse ; 7,9 gr de carbohydrates autres que le sucre ; 7,6 gr de protéines ; 29.7g of fat, 7.9g of carbohydrates that are not sugar, 7.6g of protein, 29,7 g vetten, 7,9 g koolhydraten (andere dan suiker), 7,6 g eiwitten, 29.7 gr de gordura, 7.9 gr de hidratos de carbono (outros que açúcar), 7.6 gr de proteínas

1,5 gr d'eau ; 0,37 de potassium ; 0,21 de phosphore ; 0,20 de théobromine ; 0,19 de calcium ; 1.5g of water, 0.37g of potassium, 0.21 of phosphorus, 0.20 of theobromine, 0.19 of calcium 1,5 g water, 0,37 g kalium, 0,21 g fosfor, 0,20 g theobromine, 0,19 g calcium, 1.5 gr de água, 0.37 de potássio, 0.21 de fosforo, 0.20 de teobromina, 0.19 de cálcio

et finalement d'une série d'autres choses au poids négligeable, des vitamines, de la caféine, etc. and, finally, of many other things that do not weight much: vitamins, caffeine, etc. en verder nog een hele reeks andere bestanddelen met een verwaarloosbaar gewicht: vitaminen, cafeïne, enz. e, finalmente, uma série de outras coisas de peso negligível: vitaminas, cafeína, etc

Le chocolat et ses bienfaits, on en parle souvent dans la presse. The benefits of chocolate, you often hear about them in the press. Chocolade en zijn weldadige effecten zijn een dankbaar thema voor de media. Fala-se bastante na imprensa do chocolate e das suas vantagens

Il y a de ça quelques années d'ailleurs, il n'était pas possible d'échapper à une information en première page de presque tous les journaux : ||||||||||||to escape||||||||||| A few years ago, it was not possible to miss something that was on most press covers: Zo kon je, enkele jaren geleden, niet naast een bericht kijken dat de voorpagina van bijna alle kranten haalde: Ha alguns anos não foi possível escapar a uma notícia que surgiu na primeira página de muitos jornais

le chocolat ne serait pas juste bon pour la santé, en consommer rendrait également plus intelligent. eating chocolate would not only improve your health, but also your intelligence. chocolade zou niet alleen goed zijn voor de gezondheid, het eten ervan zou ons ook intelligenter maken. O chocolate não seria apenas bom para a saúde. O seu consumo tornaria as pessoas mais inteligentes!...

Et tandis que les chocophiles se réjouissaient de cette nouvelle, ||||chocolate lovers||rejoiced||| And while chocopiles were delighted by this news, En terwijl de chocoladeliefhebbers zich verheugden met dit bericht, E ainda que os adoradores de chocolate se alegrem desta noticia

que les fabricants de chocolat aux 4 coins du monde se frottaient les mains en raison de cette publicité inespérée, ||||||||||rubbed|||||||| that chocolate magnates around the world were rubbing their hands due to this unexpected free publicity, en de chocoladefabrikanten over de hele wereld zich in hun handen wreven met deze onverwachte reclame, e nos 4 cantos do mundo os fabricantes de chocolate esfregassem as mãos por esta publicidade inesperada,

les statisticiens, eux, se frappaient la tête contre le mur et se mettaient aux anti-dépresseurs. statisticians were busy hitting their head against the wall and taking pills. zagen de statistici dit wanhopig aan en raakten ervan depressief. os estatísticos, ao contrario, batiam com a cabeça contra a parede e tomavam doses de anti-depressivos..

Mais que s'est-il donc passé ? What happened? Want wat was er gebeurd? Que se passou então?

Si le chocolat est un produit dont beaucoup de gens raffolent, ||||||||||go crazy While chocolate is something a lot of people are fond of, Chocolade mag dan een product zijn waarop veel mensen dol zijn, Se o chocolate é um produto pelo qual as pessoas ficam tontas

le papier de recherche qui a enflammé toute la presse il y a quelques années ||||||inflamed|||||||| the research paper that got the press excited a few years ago het onderzoeksrapport dat de hele pers een paar jaar geleden in vuur en vlam zette, o artigo científico que fez reagir toda a imprensa há alguns anos

n'a JAMAIS démontré que la consommation de chocolat rendait intelligent. NEVER proved that eating chocolate would improve your intelligence. heeft NOOIT aangetoond dat chocolade eten iemand intelligenter maakte. NÃO disse que o consumo de chocolate tornaria as pessoas mais inteligentes.

Les chercheurs à l'origine de ce papier ont simplement découvert une corrélation, qu'ils ont publiée en 2012. The researchers behind the paper just discovered a correlation, that they published in 2012. De onderzoekers hebben alleen maar een correlatie ontdekt en dat in 2012 gepubliceerd. Os investigadores que escreveram esse artigo descobriram apenas uma correlação, que publicaram em 2012

Mettons notre nez dans cette recherche. Let's take a look at their research. Laten we dit onderzoek even nader bekijken. Vejamos o que foi feito nessa investigação.

Ce qui a été analysé, c'est la consommation de chocolat par habitant dans une série de pays What they analyzed, is the chocolate consumption per capita in a set of countries Wat zij hadden onderzocht, waren het chocoladeverbruik per inwoner in een reeks landen O que foi analisado foi o consumo de chocolate por habitante numa série de paises.

et le nombre de prix Nobel décrochés par habitant dans cette même série de pays. and the number of Nobel prizes received per capita in the same set of countries. en het aantal Nobelprijzen dat er, per inwoner, in die landen was gewonnen. e o número de prémios Nobel ganhos por habitante nessa mesma série de paises.

Et que se passe-t-il lorsqu'on représente graphiquement ces données ? And what happens when you make a graph of all this? En wat gebeurt er als we deze gegevens in een grafiek uitzetten? E o que se passe quando se representam graficamente esses dados?

Un lien saute aux yeux. Something impossible to miss appears. Dan lijkt er inderdaad een overduidelijk verband te bestaan. Uma relação salta à vista.

Plus les habitants d'un pays consomment du chocolat, plus il y a de prix Nobel qui tombent sur ce pays. The more a country's inhabitants consume chocolate, the more Nobel prizes you get in this country. Hoe meer chocolade er door de inwoners van een land wordt gegeten, hoe meer Nobelprijzen er in dat land worden gewonnen. Quanto mais os habitantes de um pais consomem chocolate, mais prémios Nobel há nesse pais.

Albert ne voit pas le problème. Albert does not understand what's the problem. Albert begrijpt niet wat het probleem is. Alberto não percebe o problema.

Manger du chocolat rend donc intelligent, le graphique est tout de même assez clair ! Eating chocolate helps improve one's intelligence, aren't the data clear enough? De grafiek is toch duidelijk: chocolade eten maakt intelligenter! Comer chocolate torna as pessoas mais inteligentes e o grafico é bastante claro.

Non Albert, tu n'y es pas. No Albert, it does not work that way. Neen, Albert, je maakt een fout. Não, Alberto, enganas-te.

Lorsqu'une corrélation entre deux phénomènes A et B est observée, When a correlation between two variables A and B is observed, Als er een correlatie wordt waargenomen tussen twee fenomenen A en B, Quando uma correlação entre duas variaveis é observada

la plupart des gens se disent naturellement que A doit être la cause de B. most people think, naturally, that A causes B. dan denken de meeste mensen spontaan dat A de oorzaak is van B. A maior parte das pessoas tende a dizer A deve ser que a causa de B.

Hélas, ce que la plupart des gens ratent, c'est que cette corrélation peut aussi aller de B vers A. |||||||miss||||||||||| But what most people miss, is that B might actually cause A. Jammer genoeg vergeten de meeste mensen dat deze correlatie ook van B naar A kan gaan! O que escapa a muita gente, é que a mesma correlação pode ir de A para B.

Dans le cas du chocolat et des prix Nobel, Regarding chocolate and Nobel prizes, In het geval van chocolade en Nobelprijzen, No caso do chocolate e dos prémio Nobel

peut-être qu'à chaque fois qu'un prix Nobel est décroché, maybe that each time a country gets a Nobel prize, its inhabitants celebrate the event with a chocolate orgy. kan dat misschien betekenen dat, elke keer dat een Nobelprijs door een bepaald land wordt gewonnen, pode ser que cada vez que se ganhe um prémio Nobel

les gens dans le pays concerné célèbrent l'évènement par une orgie de chocolat. |||||||the event||||| de mensen dat daar vieren door massaal chocolade te verorberen. as pessoas do pais em causa celebrem o acontecimento com uma orgia de chocolates!...

Dans ce scénario, la consommation de chocolat élevée est la conséquence In dat geval is het hoge chocoladeverbruik het gevolg Nesse caso o consumo elevado de chocolate seria a consequência

et non la cause du grand nombre de prix Nobel décrochés dans ce pays. en niet de oorzaak van het groot aantal gewonnen Nobelprijzen in dat land. e não a causa do número de prémios Nobel ganhos nesse pais.

Mais il existe encore une autre possibilité pour expliquer la corrélation entre deux phénomènes A et B. Maar de correlatie tussen twee fenomenen A en B kan nog op een andere wijze worden verklaard. Mas existe ainda outra possibilidade que explica a correlação entre os dois fenómenos A e B.

Il se peut que ni A ni B ne soient la conséquence de l'autre, Het kan inderdaad zo zijn dat A of B niet het gevolg is van de andere, Pode acontecer que nem A nem B sejam consequência um do outro,

mais bien qu'un troisième phénomène, appelons le sobrement C, soit la cause à la fois de A et de B. maar dat er een derde fenomeen is, laten we het C noemen, dat de oorzaak is van zowel A als B. mas sim consequência de um terceiro fenómeno C.

Les statisticiens appellent C un facteur confondant. ||||||confounding Statistici noemen C een confounding variabele Os estatisticos chamam a C um factor de confusão.

Tu ne me suis plus, Albert ? Prenons un exemple. Volg je me nog, Albert? Laten we een voorbeeld nemen. Não me estas a seguir Alberto? Vejamos um exemplo.

Une équipe de chercheurs interroge des gens dans la rue. Een ploeg van onderzoekers ondervraagt willekeurige mensen op straat. Uma equipa de investigadores questiona pessoas na rua.

A chaque personne rencontrée, les chercheurs offrent un bonbon et posent deux questions : To each person they meet, they offer a candy and ask two questions. Aan elke persoon die ze ontmoeten, geven ze een snoepje en stellen ze twee vragen. A cada pessoa entrevistada os investigadores oferecem um bombom e fazem duas perguntas.

un, avez-vous dormi avec vos chaussures aux pieds la nuit dernière ? One: did you sleep with your shoes on last night? Eerste vraag : Hebt u vorige nacht met uw schoenen aan geslapen? Primeira: dormiu com os sapatos nos pés ontem à noite?

Deux, vous êtes vous réveillé ce matin avec des maux de tête ? Two: did you wake up with a headache this morning? Tweede vraag : Bent u vanochtend met hoofdpijn wakker geworden? Segunda, acordou esta manhã com dores de cabeça?

Après avoir rassemblé des centaines de réponses, les chercheurs analysent les données récoltées ||||||||||||collected After having gathered hundreds of answers, the researchers start analyzing the data Na honderden antwoorden te hebben verzameld, analyseren de onderzoekers de gegevens Depois de terem junto centenas de respostas, os investigadores analisam os dados coligidos

et observent quelque chose de remarquable. and then observe something remarkable: en daarbij merken ze iets merkwaardigs op. e observam algo de notável.

Les gens qui ont dormi avec des chaussures aux pieds se sont presque toujours réveillés avec des maux de têtes affreux. those who went to bed with their shoes on were almost always the ones waking up with a terrible headache. Mensen die met hun schoenen aan hebben geslapen, zijn bijna steeds wakker geworden met een vreselijke hoofdpijn. As pessoas que dormiram com sapatos nos pés acordaram quase sempre com dores de cabeça.

Pour les autres, ceux qui ont dormi sans chaussures, For those who went to bed without shoes, Bij diegenen die zonder schoenen hebben geslapen, Para os demais, que tinham dormido sem sapatos,

c'était beaucoup plus rare. waking up with a headache was much rarer. gebeurde dit veel minder vaak. era muito mais raro.

Une forte corrélation entre chaussures aux pieds et maux de tête le matin est donc observée. A strong correlation between shoes on and headache in the morning is thus observed. Er wordt dus een sterke correlatie waargenomen tussen slapen met de schoenen aan en hoofdpijn bij het ontwaken. Observou-se então uma forte correlação entre sapatos nos pés e dores de cabeça de manhã.

Cette corrélation est publiée dans un journal de recherche, la presse se l'approprie très rapidement This correlation is published in a research journal, the press quickly gets interested Die correlatie wordt in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd en de pers pikt dit bericht gretig op. Esta correlação foi publicada num artigo de investigação e a imprensa apropriou-se dela rapidamente.

et on se retrouve avec des titres de journaux du genre and we end up with cover pages such as Heel vlug zien we titels in de kranten verschijnen, zoals E viram-se assim titulos de jornal como

"Prouvé : dormir avec des chaussures aux pieds donne des maux de tête". "Proven: if you sleep with your shoes on, you'll get a headache!" "Wetenschappelijk bewezen: slapen met schoenen is oorzaak van hoofdpijn". "Provado-dormir com sapatos causa dores de cabeça"

Bien sûr, dormir avec des chaussures n'amène pas à des maux de têtes ! Of course, sleeping with your shoes on is safe, you won't get a headache from it! Uiteraard krijg je geen hoofdpijn als je met je schoenen aan gaat slapen. Mas claro, dormir com sapatos não leva a dores de cabeça de manhã!

Se retrouver au lit avec ses chaussures et avoir d'affreux maux de tête le lendemain |||||||||awful||||| Sleeping with your shoes on and waking up in the morning with a terrible headache In bed sukkelen met de schoenen aan en ontwaken met vreselijke hoofdpijn Ter dormido com sapatos e ter uma dor de cabeça na manhã seguinte

sont simplement les conséquences d'une fête trop arrosée la veille, are both the result of partying too hard during the night. zijn beide gewoon de gevolgen van een nachtelijke escapade waarbij er te veel werd gedronken. é simplesmente a consequência de ter andado na borga e na bebida na noite anterior.

c'est notre troisième phénomène, C, le facteur confondant, This is our third variable, C, the confounding factor, Het is ons derde fenomeen, C, de confounding variabele, É o nosso fenómeno C, o factor de confusão,

auquel aussi bien les chercheurs que les journalistes auraient dû penser. about which both researchers and journalists should have thought. waaraan zowel de onderzoekers als de journalisten hadden moeten denken. no qual deveriam ter pensado tanto investigadores, como jornalistas

Mais tout le monde était tellement pressé de publier, que personne n'a pris le temps de réflèchir. But everyone was so obsessed with publishing, no one took the time to think. Maar iedereen was zo druk bezig met publiceren, dat niemand de tijd heeft genomen om even na te denken. Mas ninguém se quis dar ao trabalho de pensar, tanta era a pressa em publicar!

Revenons-en au chocolat. Let's come back to chocolate. Laten we nu terugkeren naar onze chocolade. Voltemos ao chocolate.

Existe-t-il en fait un facteur confondant qui permettrait d'expliquer la corrélation observée Can we figure out an obvious confounding factor that would explain the observed correlation Is er een confounding variabele die de waargenomen correlatie tussen chocolade en Nobelprijzen zou kunnen verklaren? Existirá um factor de confusão que permita explicar a correlação observada

entre chocolat et prix Nobel ? between chocolate and Nobel prizes? entre chocolate e prémios Nobel?

Qu'est-ce que tu en penses Albert ? What do you think, Albert? O que é que achas Alberto?

Réfléchi bien, je suis sûr que tu peux trouver. Think hard, I'm sure you can figure it out! Pensa bem, tenho a certeza que podes encontrá-lo.

Tu as encore quelques secondes... You still have a few seconds... Je hebt nog een paar seconden... Tens ainda alguns segundos...

Mais oui Albert ! Ce qui est déterminant ici, c'est la richesse ! Well done, Albert. What matters here is wealth! Uitstekend, Albert. Inderdaad, wat hier bepalend is, is de welvaart van het land! Mas sim Alberto! O que é fundamental aqui é a riqueza!

Plus un pays est riche, plus il pourra consacrer de moyens financiers à l'éducation et à la recherche, The wealthier a country is, the more it will be able to spend on education and research, Hoe rijker een land is, hoe meer het in onderwijs en wetenschap zal kunnen investeren, Quanto mais um país é rico, mais meios terá para financiar a educação e a investigação

créant un terreau favorable pour ceux qui ont le potentiel de décrocher un prix Nobel. thus doing its best to support its brightest citizens towards a Nobel prize. en op die manier een uitstekende voedingsbodem creëren voor potentiële Nobelprijswinnaars. criando um meio favorável para aqueles que têm o potencial para ganhar um prémio Nobel.

Par ailleurs, dans un tel pays, les habitants sont plus susceptibles At the same time, in such a country, people can usually afford chocolate, Bovendien hebben de inwoners van zo'n land meer mogelijkheden Além disso, num tal país, os habitantes terão mais possibilidades

de s'acheter des produits de luxe, comme du chocolat. which is still a luxury for most people in the world. om luxegoederen, zoals chocolade, te kopen. de se comprar produtos de luxo, como um chocolate.

Que retenir de toute cette histoire ? What should you remember from all this? Wat leert ons dit hele verhaal? Que reter de tudo isto?

Que le monde est un endroit formidablement complexe et que hélas, That the world is an insanely complex place and that, unfortunately, Dat onze wereld ongelooflijk ingewikkeld is en dat, jammer genoeg, Que o mundo é um lugar complexo

observer que certains phénomènes qui nous entourent sont corrélés n'est pas toujours suffisant pour pouvoir tirer le moindre conclusion. discovering a correlation between two things is not always enough to conclude anything. het waarnemen van correlaties tussen sommige fenomenen rondom ons niet altijd volstaat om er een conclusie uit te mogen trekken. e que notar que certos fenómenos que estão à nossa volta estão correlacionados nem sempre significa que daí se possa tirar alguma conclusão.

Trop souvent pourtant, les gens l'oublient. Too often though, we forget about this. Toch gebeurt die vergissing maar al te vaak. No entanto as pessoas esquecem-se disso demasiadas vezes.

Retiens donc bien Albert : quand deux phénomènes sont corrélés, Remember, Albert: when two things are correlated, Onthoud dus goed, Albert: als er een correlatie is tussen twee fenomenen, Lembra-te bem disto Alberto: quando dois fenómenos estão correlacionados

cela ne veut pas forcément dire que l'un est la cause de l'autre. it does not necessarily mean that one is causing the other. betekent dit niet noodzakelijk dat de ene de oorzaak is van de andere. isso não quer dizer, necessariamente, que um seja a causa do outro!..

Cette vidéo a été possible grâce à la passion des gens qui se cachent derrière Albert. This video was made possible thanks to the passion of the people behind Albert. Deze video werd mogelijk gemaakt dankzij de inzet van de mensen die achter Albert schuil gaan. Este video foi possível graças às pessoas que estão por detrás do gato Alberto.

Si vous aimez Albert autant que nous et souhaitez le voir apparaître dans de nouvelles aventures, If you love Albert as much as we do and want to see more of him, Indien je evenveel van Albert houdt als wij en je hem graag in nieuwe avonturen zou willen terugzien, Se gostarem do Alberto tanto quanto nós e o quiserem ver em novas aventuras

il y a quelque chose de très simple que vous pouvez faire pour nous motiver ! there is something fairly simple you can do to keep us motivated: is het heel eenvoudig om ons aan te moedigen hiermee door te gaan: há uma coisa muito simples que podem fazer para nos motivar

Parlez de lui autour de vous et abonnez-vous à sa chaîne YouTube. talk about him around you. And subscribe to his YouTube channel! spreek met je vrienden over Albert en abonneer je op zijn YouTube-kanaal. Falem dele à vossa volta e subscrevam à nossa página YouTube.