Waarom we het over zelfdoding moeten hebben
Iedere week krijgen vrienden of familie ergens in Nederland het verschrikkelijke nieuws...
...dat een jonge geliefde is overleden door zelfdoding.
Toch hoor je daar weinig over in de media.
Wij en andere journalisten zijn terughoudend in het berichten hierover.
Met goede redenen.
Omdat juist praten over zelfmoord in de media, een copycat-effect kan hebben.
En tot een piek kan leiden.
Maar vandaag gaan we het er wél over hebben.
Er is namelijk belangrijk onderzoek gedaan.
We hebben niet eerder zulk intensief onderzoek gedaan...
...naar de redenen en factoren die een rol speelden bij die zelfmoord.
Daarom vinden we het belangrijk om dit in de publiciteit te brengen.
En ook nabestaanden willen het er graag over hebben.
Het liefst wil je daar heel hard voor weglopen en doen alsof het er niet is...
...maar als het de realiteit is, dan zul je wel moeten.
Iedere dag belanden ongeveer 40 mensen op de eerste hulp door een poging tot zelfdoding.
Gemiddeld overlijden er vijf aan.
Als we specifiek kijken naar tieners overlijdt er een per week.
Een groot maatschappelijk probleem.
In dit verhaal houden we ons aan speciaal opgestelde codes voor de media...
...met daarin adviezen voor journalisten van deskundigen.
We weten dat als je terughoudend bent, als je niet te veel details noemt...
...als je niet de manier waarop vertelt en communiceert...
...dat dat echt zelfmoord kan voorkomen.
Vandaar ook dat je aan het begin van deze video dit zag staan.
In principe zetten media dat zinnetje bij alle berichten...
...over zelfdoding en psychische problemen.
En niet voor niets.
Als media bij berichten over zelfmoord actief verwijzen naar hulp...
...lijkt het copycat-effect kleiner.
Zoals bij de zelfmoord van Kurt Cobain. Weinig mensen deden hem na.
En volgens onderzoek kwam dat mede door zulke verwijzingen.
Bij acteur Robin Williams was het juist andersom.
Daar werd nauwelijks gewaarschuwd...
...wat dat jaar vermoedelijk zorgde voor een hoog zelfmoordcijfer.
En nog iets: wij zeggen bij dit soort berichten niet hoe mensen zichzelf hebben gedood.
Want uit onderzoek blijkt dat het mensen op verkeerde ideeën kan brengen.
Je ziet in deze video ook dat hulp echt helpt.
Je kan echt geholpen worden met al die donkere gedachten.
Ik sprak daarover met Kris.
Ik heb heel lang gedacht: ik was ook waardeloos.
Wat ben je toch ook stom zeg, dat je dit over je heen laat komen.
Op een gegeven moment ging ik ook briefjes schrijven over mezelf.
Dat ik het liefst dood wilde.
Ik ging ook op een gegeven moment meer en meer geloven wat tegen mij werd gezegd.
Ik vond mezelf ook een mietje, waardeloos en een sukkel.
Uiteindelijk denk je dan ook, was ik maar dood.
Was ik er maar gewoon niet, dan hoefde ik dit allemaal niet te voelen.
Dan hoefde ik dit niet te beleven.
Niet meer elke week die hel van die school.
Totdat ik in psychotherapie ben gegaan, drie jaar lang. En dat heeft me heel veel gebracht.
Later hoor je Kris nog een keer.
Eerst terug naar de reden waarom we dit verhaal nú vertellen.
Een heel trieste reden.
In 2017 was er plots bijna een verdubbeling...
...van het aantal jongeren onder de 20 dat overleed door zelfdoding. Een piek.
Van familie tot hulpverleners tot politici: iedereen wilde weten hoe dat kon.
Een groot team van deskundigen is ruim een jaar bezig geweest...
...om gesprekken te voeren met ouders en andere mensen in de omgeving.
Om grip te krijgen op de oorzaken.
En het is eigenlijk voor het eerst dat zo'n uitvoerig onderzoek is gedaan.
Dit zijn de belangrijke inzichten uit het onderzoek:
Bij de helft van de onderzochte dossiers speelde pesten een rol.
En meer dan 60 procent van de onderzochte jongeren was wel in beeld...
...maar kreeg vaak geen passende zorg.
1 op de 5 stond op een wachtlijst.
Iets anders: bij meisjes speelde perfectionisme en verwachtingen een rol...
.bij jongens viel op dat ze vaker vastliepen door bijvoorbeeld ADHD of autisme.
Relatief veel van de jongens moesten naar speciaal onderwijs.
Voor de dochter van Petra was het helaas te laat.
Zij maakte in 2017 een einde aan haar leven.
Laura is op een gegeven moment depressief geworden.
Er lukte steeds minder. Voor school, voor andere dingen, vriendschappen.
Op een gegeven moment is ze opgenomen in een kliniek.
Het is heel snel gegaan na een paar maanden al.
Omdat ze suïcidaal werd.
Ik heb briefjes gevonden van haar waarop dingen stonden, wat ze plan was.
Ik haar daarmee geconfronteerd...
...en gevraagd: hoe lang ben je er al mee bezig? Hoe erg is het?
- Hoe reageerde zij daarop?
Laura was er zelf op dat moment eigenlijk best wel open in...
...en vertelde ook dat ze het leven niet meer zag zitten.
En dat ze niet meer wist hoe ze dat moest doen.
Het liefst wil je daar heel hard voor weglopen en net doen alsof het er niet is.
Maar als het de realiteit is, dan zul je wel moeten.
Ik denk als je zo depressief bent, dat heb ik ook gezien, dat heb ik gehoord van Laura...
...dat je denkt dat je niet waardevol bent en dat je er niet meer hoeft te zijn.
Maar je wordt altijd gemist.
Ik denk dat als je wilt stoppen met leven dat dat geen oplossing is.
Want het effect daarvan is ook dat je een heel groot gat achterlaat.
Het sterven van Laura is voor mij iets wat heel zinloos is.
En daar wil ik graag iets tegenover zetten wat wel zin geeft.
Ik zou willen zeggen: probeer wel in gesprek te blijven.
En probeer te blijven zeggen dat je wil helpen zoeken naar een oplossing.
Waar het onderzoek niet op ingaat zijn de oudere leeftijdcategorieën...
...waar zulke problemen ook spelen.
Zelfdoding onder mensen tussen de 20 en 25 stijgt bijvoorbeeld hard.
Maar naar al deze leeftijdsgroepen deden deskundigen nu geen diepgravend onderzoek.
Mogelijk speelden dezelfde oorzaken een rol als bij tieners, maar dat weten we niet zeker.
Maar door het onderzoek dat nu is gedaan...
...is wel duidelijk dat we méér kunnen doen om zelfdoding te voorkomen.
Onze belangrijkste aanbeveling is om in verbinding te blijven met de jongere.
Dus dat kan op school. Dus houd een vinger aan de pols...
als-ie ziek wordt, omdat-ie last krijgt van psychische problemen...
...en niet meer op school komt. Blijf contact houden.
Dat kan in de hulpverlening, zorg voor een warme overdracht...
...van de ene kliniek naar de andere kliniek.
Blijf in verbinding met ouders...
...betrek ze serieus bij de behandeling.
Maar ook voor deskundigen...
Niet elke professional in Nederland is getraind in suïcidepreventie.
Dus zorg ook dat suïcidepreventie een een vast onderdeel wordt van de opleiding.
En deel ook elkaars kennis.
En wat vooral aangepakt moet worden, is pesten.
Want dat speelde een rol in bijna de helft van de onderzochte dossiers.
Ook Kris werd gepest toen hij jonger was, maar met hulp overleefde hij...
...zijn zelfmoordgedachten. En nu ziet hij zichzelf compleet anders.
Uiteindelijk heb ik op school een decaan leren kennen.
Ik ging naar haar toe voor een soort studiekeuzevraag.
En zij zei later tegen mij:
'Ik vond jouw vraag zo vaag, er is vast iets anders aan de hand dan een studiekeuze.'
Mevrouw Baars, die decaan van mij, is voor mij echt een keerpunt geweest...
...waardoor het gewoon een andere kant opging.
En waardoor ik weer perspectief zag...
...en dacht ik ben wel ergens goed voor. En misschien kan ik wel wat...
...misschien ben ik wel helemaal niet zo'n waardeloos iemand.
Door die positieve bekrachtiging van haar ben ik heel anders naar mezelf gaan kijken.
En daar ontstond hoop en perspectief.
Deskundigen zeggen dat wij, net als Kris, moeten blijven praten over zelfmoord.
Niet alleen wij als media, met onze eigen regels. Maar ook jij.
En dat is niet altijd makkelijk en daarom heeft Nanette een paar tips.
Als jij weet van iemand die worstelt met depressiviteit of het gaat niet lekker...
...stel dan die vraag: 'Denk jij weleens aan zelfmoord?'
Dat is niet 1, 2, 3 gedaan, veel mensen zijn bang dat ze de verkeerde dingen zeggen of vragen.
Daarom hebben wij een nieuwe tool ontwikkeld, een nieuwe dienst...
...die is gratis. En daarin leren jij en ik in een uurtje tijd over hoe je over dit onderwerp praat. Hoe ga je het gesprek aan?
Dan leer je eigenlijk ook dat je heel weinig dingen verkeerd kan zeggen.
Want we weten dat praten over zelfmoordgedachten helpt.
Dat het levens kan redden.
Dus doe dat vooral als je hulp nodig hebt na het zien van deze video.
Chat, bijvoorbeeld anoniem, op 113.nl of bel 0900-0113.
