Réttarfarsreglur í gjaldþrotaskiptalögum

Ég ætla núna að fjalla að lokum um nokkrir réttarfarsreglur sem eru í tuttugasta kafla gjaldþrotaskiptalaga þar sem fjallað er um riftun og að lokum vísa, að fjalla til málshöfðunarfrestsins í hundrað fertugasta og áttundu grein gjaldþrotaskiptalaga. Það er þannig að við höfum áður rekist á hundrað fertugasta og þriðju grein gjaldþrotaskiptalaga. Þarna segir í hundrað fertugasta og þriðju grein af þeim sem er gert að sæta riftun og greiða þrotabúinu fé eftir hundrað fertugasta og annarri grein eða afhenda þrotabúi verðmati eftir hundrað fertugasta og fjórðu grein er skylt að inna greiðslu af hendi til þrotabúsins án tillits til þess hvenær úthlutun fari fram úr búinu. Og honum er heimilt að koma að upphaflegri fjárkröfu sinni á hendur þrotabúinu og njóti jafnrar stöðu við aðra lánardrottna sem hafa jafn réttháar kröfur. Nú fyrsta atriðið hér í þessu ákvæði er að það er sem sagt bannað að lýsa yfir skuldajöfnun við vænta úthlutun. Menn verða að greiða kröfuna riftunarkröfunni inn án tillits til þess hvað þeir gætu fengið úthlutað við gjaldþrotaskiptin kæmi til úthlutunar. Menn geta með öðrum orðum ekki lýst yfir skuldajöfnuði. En þarna er sú sérkennilega staða uppi að menn hafi hugsanlega fengið greiddar kröfur sína löngu áður en gjaldþrotaskipti verða, fengið hana greidda með riftanlegur, greiðslu eyri eða riftanlegri ráðstöfun og ekki áttað sig á því og hugsanlega og að öllum líkindum ekki lýst kröfu við gjaldþrotaskiptin. En þarna er þá tenging við hundruðustu og átjánda grein sem við höfum áður farið yfir og þarna er manni rétt að koma upphaflegri fjárkröfu sinni á hendur þrotabúinu, jafnvel þótt menn hafi ekki lýst henni innan kröfulýsingarfrests. Og við vitum það vegna þess að í sjötta tölulið, hundruðustu og átjánda greinar er fjallað um þessar kröfur. Þar segir að ef um er að ræða kröfur sem hefur raknað við vegna riftunar, samanber hundrað fertugasta og þriðju grein, og henni er lýst án ástæðulausra tafa og áður en boðað er til skiptafundar um frumvarp til úthlutunar úr búinu. Nú hver er þá hin upphaflega fjárkrafa? Það hefur verið fjallað um það í tveimur dómum Hæstaréttar, að minnsta kosti, en ég tek þessa tvo hér til nánari skýringar. Fyrst þetta eru bæði V B S eignasafn og féllu báðir sautjánda apríl, tvö þúsund og fimmtán. En þarna er til dæmis í dómnum tvö hundruð þrjátíu og þrjú, tvö þúsund og fimmtán var að fjalla um hundrað fertugasta og þriðju grein og hvað sé upphaflega sjálfkrafa í þessum skilningi og þarna er sem sagt verið að afhenda fjárhæð, afhenda það verður að rifta greiðslu skuld að fjárhæð hundrað og sextíu milljónir, tvö hundruð og fimmtíu þúsund krónur og þetta var skuld sem upphaflega var að fjárhæð hundrað níutíu og sjö milljónir og fimm hundruð þúsund. Hæstiréttur segir í þessu tilviki að upphafleg sjálfkrafa sé hundrað og sextíu milljónir, tvö hundruð og fimmtíu þúsundir króna. En það var þannig að skiptastjórinn hafði fallist á að samþykkja kröfuna upp á tvö hundruð og átta milljónir og Hæstiréttur segir um það ósköp einfaldlega að úr þrotabúinu verði frjálst að ráðstafa sakarefnunum sannan hátt þótt stoð væri ekki fundin fyrir því í þeim heimildum sem væri vísað til í kæri þrotabúsins. Og þar með var fallist á að kafa væri tvö hundruð og átta milljónir sem komst að hafi skipti á þrotabúinu þótt hún hefði í raun bara átti að vera hundrað og sextíu milljónir samkvæmt þeim, það var hin upphaflega krafa í þrotabúið. Og svo verður aftur dómurinn tvö hundruð, þrjátíu og tvö, tvö þúsund og fimmtán að þarna er aftur verið að vísa til hvernig á að skýra hundrað fertugasta og þriðju grein. En þarna var verið að greiða skuld. Það var verið að greiða skuld að fjárhæð sex, tæpa sjö milljarða króna og, og það er, var hægt að koma sem sagt Hæstiréttur segir getur riftunarþoli því ekki á grundvelli hundrað fertugasta og þriðju grein komið annarri kröfu en sem nemur skuldinni eins og hún var þegar hún var greind með hinni riftanlegu ráðstöfun og því var fallist á að þarna væri sem sagt tæpir sjö milljarðar króna sem krafa riftununum þolans var. Nú síðan þannig að þetta er hundrað fertugasta og þriðju grein, það er þá augljóslega tenging við hundruðustu og átjánda grein og þær reglur sem fjalla um vanlýsingu við gjaldþrotaskipti. Það er síðan ágætis ágætt að við erum búnir að fjalla um hundrað fertugasta og fjórða og hundrað fertugasta og fimmtu grein sem sagt um skil og lækkun. En síðan er í hundrað fertugasta og sjöttu grein fjallað um að það er í fyrstu málsgrein að þar eru í þrotabúinu sem sagt heimilað stefna þriðja manni sem hefur fengið verðmæti framseld ef hann vissi eða mátti vita um þær aðstæður sem riftunarkrafan byggist á. En ef að svo í annarri málsgrein. En þriðji maðurinn nákominn þrotamanni á þrotabúi kröfu á hann í þeim mæli sem greinir í fyrstu og annarri málsgrein hundrað fertugasta og annarri greinar og samanber hundrað fertugasta og þriðja fjórða og fimmtu grein sko. Það er sem sagt skilyrði um grandsemi hjá í fyrstu málsgrein en í annarri málsgrein er einungis skilyrði um að menn séu nákomnir. Hvað þýðir þetta ákvæði? Þetta er ákvæði sem er sett til að koma í veg fyrir í keðju framsala til að koma eignum undan, seig riftunar þolinn, hugsanlega viti, viti af því að þetta geti verið riftanlegt og hann flýtir sér að selja hinar riftanlegu ráðstöfun til annars aðila að búa til svona keðju framsala til að forðast og fjarlægjast riftunarkröfuna ef á reynir. Nú það í sjálfu sér það hefur verið fallist á riftununar kröfu á þessum grunni eða nítján hundruð níutíu og fimm á blaðsíðu hundrað og nítján þarna er eign í Vesturbænum, Lynghagi sem er gerður að séreign konu og síðan afsalar hún þessari séreign þessari fasteign til sameiginleg sonar þeirra hjóna. Svo er karlinn tekinn til gjaldþrotaskipta og þarna var sonurinn, var hann þarna var beitt svipað ákvæði og er í hundrað fertugasta og sjöttu grein að koma riftunar kröfunni á framfæri gagnkvart soninum. Og svo er það hundrað fertugasta og sjöundu grein og heimilar þriðja manni eða það er hægt að gera þriðja mann sem hefur gengið í ábyrgð fyrir skuldum þrotamanns en losnar vegna riftunar á greiðslu. Það er hægt að koma riftunarkröfunni á framfæri gagnvart honum á grundvelli hundrað fertugasta og sjöundu greinar. Og þið munið kannski þar á glæru sautján í þessum glærupakka þar sem við vorum að fjalla um um greiðslu skuldabréfs sem hvíldi á eign stjórnarmanns það er dómur Hæstaréttar, nítján hundruð níutíu og fimm á blaðsíðu, tvö þúsund, átta hundruð og átján þarna var, hefði verið hægt að beina riftunarkröfu þingmáli á manninn en skiptastjóri valdi að fara ekki eftir hundrað fertugasta og sjöundu grein heldur fara bara beint í bankann að fá kröfuna á bankann og það var honum heimilt þó hann gæti líka borið kröfuna upp gagnkvart stjórnarmanninum á grundvelli hundrað fertugasta og sjöundu grein var ekki samaðild, þetta var valkvæð aðild í sjálfu sér, hann gat valið hvorri, hvorum hann beindi kröfunni að. En í þessum dómi, sex hundruð fjörutíu og fjögur, tvö þúsund og sautján þetta snýst um uppgjör milli tveggja hlutafélaga. Og það var þannig að þarna voru tveir eigendur sem voru í ábyrgð, sjálfskuldarábyrgð gagnvart birgja, Coca Cola European partners á Íslandi. Þau sem sagt hérna hjónin við í sem sagt þetta er mjög flókin viðskipti og í sjálfu sér ætla ég ekki ætlast ekki til þess að þið séuð að kunna þau alveg utan að það sem þið þurfið að taka á þessum dómi er að þarna var fallist á að greiðsla við European Coca Cola, international partners. Coca Cola, fékk greiðslu með óvenjulegum greiðslueyri, þá var fallist á réttum gagnvart þeim. Það var á grundvelli hundrað þrítugasta og fjórðu greinar endurgreiðslukröfunni beint að European Coca Cola, á grundvelli hundrað fertugasta og annarri greinar. En það var þannig að samhliða þessu riftanlegu ráðstöfun þá losnuðu fyrrverandi eigendur hins gjaldþrota félags úr ábyrgð greiðslunni sem þarna um ræddi og þeim, þau voru talin hafa losnað úr ábyrgðinni og að skilyrði hundrað fertugasta og sjöundu greinar væru til staðar til að dæma þau til að greina með Coca Cola þessa riftanlegu ráðstöfun þannig að þau voru dæmd með riftunarþolanum þau voru þá greiðsluskyldu á grundvelli hundrað fertugasta og sjöundu greinar en European Coca Cola á þá grundvelli hundrað fertugasta og annarri greinar. Ég vil taka fram varðandi þennan dóm, sex hundruð fjörutíu og fjögur, tvö þúsund og sautján. Hann snertir líka umfjöllunarefni sem kemur að næstu glæru. Það er að segja hundrað fertugasta og áttundu grein. Þessi fjallar um málshöfðunarfrestinn það er þannig að þarna var þetta var þetta var eignarlaust þrotabú og það átti ekki eignir til þess að standa straum af kostnaði þessa tiltekna réttunarmáls og það var ekki fyrr en á skiptafundi í þrítugasta og fyrsta mars þarna í þessu tiltekna skiptum sem að þarna var hægt að fá upplýsingar og ábyrgð, ábyrgð kröfuhafa fyrir málshöfðuninni og það var miðað við þennan skiptarfund þegar sex mánaða riftunar málshöfðunarfresturinn hundrað fertugasta og áttundu greinar var reiknaður út. En þetta er það síðasta sem ég fjalla um í þessum þessa upptöku. En það er svo mikilvægt að muna eftir af því að sem sagt við erum með mjög strangar riftunarreglur, sérstaklega riftunarreglurnar í hundrað þrítugasta og fyrstu til hundrað þrítugasta og áttundu grein gjaldþrotaskiptalaga. Þetta eru hlutlægar reglur. Það eins og ég hef áður komið að þetta getur komið mjög harkalega niður á riftunar þolum, segjum að þeir bara haldi þeir hafi fengið greitt með hinir, fengu greitt með hérna einhverjum vörum en þetta er kannski eitthvað sem þeir sem sagt pæla ekkert meira í að halda áfram sínum rekstri. Svo allt í einu einn daginn kemur bréf frá einhverjum skiptastjóra þar sem farið er fram á riftun. Nú við höfum séð, og ég hef fjallað um það, að það er til að koma til móts við þessa harkalegu hugsanlegu harkalegu niðurstöðu sem getur verið þegar menn eru að beita þessum og bera fyrir sig þessa hlutlægu riftunarreglur. Að þá hafa menn, og hefur löggjafinn, búið til þessar endurgreiðslureglur að, ef menn eru grandlausir riftun er byggð á hlutlægum reglum ef að riftunarþolinn er grandlaus og riftun er grundvölluð á hlutlægri reglu gjaldþrotaskiptalaga. Þá er endurgreiðslukrafan miðað við iðkunina og þá er hægt að taka tillit til áframhaldandi viðskipta en það er ein önnur regla líka sem er sérlega mikilvæg í þessu tilliti og það er málshöfðunarfresturinn í hundrað fertugasta og áttundu grein. Hann er nefnilega býsna strangur, það er þessi regla í hundrað fertugasta og áttundu grein að ef það þarf að höfða dómsmál til að koma fram riftun. Það verður að gera það áður en sex mánuðir eru liðnir frá því að skiptastjóri átti þess kost að gera riftunarkröfuna. Og svo stendur reyndar og þetta er ný málsgrein, er ný regla sem var ekki í eldri gjaldþrotaskiptalögum að upphaf frestsins, fresturinn byrjar aldrei að líða fyrr en við lok kröfulýsingarfrests. Þannig að þetta er efnisreglan og við skoðum hvað þetta þýðir. Það þarf að höfða mál innan sex mánaða frá því að skiptastjóri átti þess kost að gera riftunarkröfuna upphaf frestsins er þó aldrei fyrr en við lok kröfulýsingarfrests. Það er fyrsta mögulega tímamarkið. Síðan hefur hins vegar komið til skoðunar hvort það sé hægt að teygja þetta tímamark eitthvað aftar. Og þá höfum við, það er hægt að taka marga dóma og Viðar Már fjallar um þetta með býsna góðum hætti í kennslubókinni sinni. En það er þannig að bara dómafordæmi fyrir því, þetta er óumdeilt að ef um er að ræða eignalaust þrotabú, ef um er að ræða eignalaust þrotabú, þá verður þá verður ekki farið í riftunarmál eða verður þessi sex mánaða frestur. Hann telst ekki fyrr en hann byrjar ekki að líða fyrr en fyrsta skiptafundi þegar um er að ræða eignalaust þrotabú. Af hverju? Vegna þess að það er fyrsta tækifærið sem skiptastjóri hefur til þess að kalla eftir afstöðu þeirra sem hafa lýst kröfu í búið hvort þeir muni kosta málaferlin. Þannig að fyrsti skiptafundur er upphafspunkturinn þegar við reiknum út þennan sex mánaða frest þegar um er að ræða eignarlaus þrotabú. Það er alveg klárt að það er þessi dómur númer sjö hundruð og þrjú, tvö þúsund og þrettán. Þá var, fór héraðsdómarinn aðeins að skoða hvort? Jú, það var eignalaust, en það voru hávær kröfur gat hann ekki bara hringt í kröfuhafann [UNK] svona undirliggjandi þessi afstaða. Og þar sagði sem sagt vísað manninum frá, þar vísaði héraðsdómari málinu frá, sagði að sex mánaða fresturinn væri liðinn og það var undirliggjandi þetta var þrotabú, það voru bara tveir kröfuhafar og þegar litið var á eðli bara málið í heild sinni væri riftunarfresturinn eða málshöfðunarfresturinn hann væri var liðinn þegar málið var höfðað en skiptastjórinn þar hafi miðað við fyrsta skiptafundi. Sannarlega var búið eignalaust og þarna segir bara Hæstiréttur: hér þegar um er að ræða má bú sem er eignalaust og málsókn er háð því að lánardrottnar, einn eða fleiri taki aðeins reynst standa á straum af kostnaði við málssókninni. Er ekki efni til að taka afstöðu til þessa atriðis fyr en á fyrsta skiptafundi í búinu og undir þessum kringumstæðum verður sá fundur að marka upphaf málshöfðunarfrest eftir hundrað fertugasta og áttundu grein gjaldþrotaskiptalaga. Og þarna var meðal annars vísað til þessa dóms, tvö hundruð fimmtíu og sex, tvö þúsund og þrjú og fleiri dómar sem þarna er vísað til í dómi Hæstaréttar og úrskurði héraðsdómarans snúið við og lagt fyrir hana að taka málið til efnislegrar meðferðar. Málið var sannarlega höfðað innan þessa sex mánaða frests. Það er svo bara, það var skoðað mál hverju sinni hvort um er að ræða hugsanlega seinna tímamark, munið þið því ég var að tala við ykkur um dóm, sex hundruð fjörutíu og fjögur, tvö þúsund og sautján. Þarna var miðað við tiltekinn skiptafunds sem var upphaf málshöfðunar frestsins í þeim dómi. En við sjáum það af þessum dómi fjögur hundruð, sextíu og níu, tvö þúsund og átta. Það sem var verið að svona greina hvað hvers konar hvers konar málsástæða er þessi málshöfðunarfrestur. Þar hafði sem sagt verið farið fram á riftun og þarna hafði riftunarþolinn mætt fyrir dóm. Hún hafði, þetta sem sagt var kona og hún hafi mætt. En í raunverulega ekki borið fyrir sig að vísa málinu frá á grundvelli þessa málshöfðunarfresturinn væri liðinn, hún sem sagt mætti á dómþing þegar málið var þingfest en lét svo mál ekkert meira til sín taka. Og héraðsdómari þegar hann síðan er að úrskurða eða fara með málið þetta er útivistarmál að þá sér hann að málshöfunarfresturinn er liðinn þegar hann skoðar málið og vísar málinu frá ex officio sem sagt án kröfu. Þetta skoðaði Hæstiréttur og segir að þarna er málsástæðna ekki höfð uppi um frávísun í héraði. Og því gat héraðsdómur ekki dæmt þetta ex officio þar sem þing var í upphafi sótt af hálfu varnaraðila. Þess vegna var þessi úrskurður felldur úr gildi og lagt fyrir héraðsdómara að taka þá þessa kröfu þetta var reyndar varakrafin málnefnd en skiptir ekki máli hér. Það sem að skiptir máli er að þarna hafði verið mælt af hálfu riftunarþola ekki höfð uppi krafa um frávísun og við þær kringumstæður gat héraðsdómari ekki vísa málinu frá ex officio eða án kröfu. Þá er þessi lokið og ég þakka ykkur fyrir.