Γλώσσα | Τα χαρτιά ανακυκλώνονται | Γ' Δημοτικού Επ. 149
Καλημέρα σας!
Είμαι η Μαριάννα Μυρσιάδη και μαζί θα κάνουμε σήμερα γλώσσα Ε' Δημοτικού.
Παρακαλώ πολύ όλα τα παιδιά να φέρετε μπροστά σας το βιβλίο της Γλώσσας,
το τετράδιο εργασιών, το βιβλίο της γραμματικής μας, μολύβι, στυλό - κάτι για να σημειώσουμε.
Λοιπόν, θα ξεκινήσουμε σήμερα από το μάθημα που μείναμε περίπου στο σχολείο,
θα πάρουμε δηλαδή την ενότητα 4 του βιβλίου μας 'Τα ζώα που ζουν κοντά μας', την πράσινη,
και θα ανοίξουμε στο μάθημα 'Τα χαρακτηριστικά των ζώων'.
Στη σελίδα 55, λοιπόν, παρακαλώ πάρα πολύ, όλα τα παιδιά, να κοιτάξετε.
Βλέπουμε το κείμενό μας: το σημερινό μας κείμενο είναι μια περιγραφή, μια επιστημονική περιγραφή,
όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το βιβλίο μας. Για ποιό λόγο;
Γιατί μας περιγράφει το μπουλντόγκ, μια ράτσα δηλαδή σκύλου - αυτή εδώ για όποιο παιδάκι δεν την ξέρει.
Βλέπουμε τη φωτογραφία, επιστημονικά.
Αν προσέξουμε κάτω κάτω, στο βιβλίο μας, θα δούμε ότι το κείμενο είναι διασκευή από μια ηλεκτρονική σελίδα,
zoofilia.gr, η οποία ασχολείται με ζώα. Και για αυτό το λόγο η περιγραφή μας είναι επιστημονική.
Δεν μιλάει δηλαδή για το δικό μας σκυλάκι, μιλάει γενικά για το πώς είναι ένα σκυλί της ράτσας μπουλντόγκ.
Βλέπουμε επίσης ότι απο την αριστερή μεριά του κειμένου υπάρχουν πλαγιότιτλοι,
οι οποίοι δείχνουν τις γενικές κατηγορίες - θα λέγαμε τον τίτλο της παραγράφου:
τι είναι αυτό που θα μας περιγράψει η κάθε παράγραφος.
Πριν πάμε να κοιτάξουμε εμείς αυτό το κείμενο και να το μελετήσουμε μαζί,
θέλω να μείνουμε στη δομή της περιγραφής.
Κάτι το οποίο έχουμε συζητήσει πολλές φορές, παιδιά, από τις πιο μικρές τάξεις,
αλλά τώρα που είμαστε Πέμπτη και έχουμε μεγαλώσει, πρέπει πλέον να είμαστε ικανοί...
να μπορούμε να χειριστούμε ένα τέτοιο είδος κειμένου πιο σωστά.
Θέλω, λοιπόν... Έχω ανοίξει εγώ το διαδραστικό σας βιβλίο για να μπορέσω να σας δείξω λίγο καλύτερα...
πώς θα φτιάξουμε τη δομή της περιγραφής, τη δομή του κειμένου μας δηλαδή,
ενός περιγραφικού κειμένου.
Εσείς όμως, μπορείτε να κοιτάτε και την άσκηση 1 στο βιβλίο μας, στη σελίδα 56,
που έχει όπως πάντα το βιβλίο, ένα μπούσουλα, έναν τρόπο, να γράψουμε μία τέτοια περιγραφή.
Εγώ, όπως σας είπα, μπροστά μου έχω το διαδραστικό, γι' αυτό πατώντας αυτό το κουμπάκι...
Όποιο παιδί θέλει να το κάνει σπίτι του, είναι πάρα πολύ καλή ευκαιρία,
γιατί έχουμε πει ξανά ότι τα διαδραστικά μας βιβλία είναι εμπλουτισμένα...
και μας δίνουν δυνατότητες περισσότερες από το απλό μας, το αγαπημένο μας, το βιβλίο.
Άνοιξα, λοιπόν, όσο μιλάμε, τη δομή που σας συζητούσα και πριν και θέλω να κοιτάξετε - να δούμε...
πώς γράφουμε ένα περιγραφικό κείμενο. Ξαναλέω ότι εμείς μιλάμε τώρα για μια απλή περιγραφή,
για ένα ζώο δικό μας.
Θα ξεκινήσουμε, λοιπόν, στην πρώτη παράγραφο, πρόλογο, να αναφέρουμε τι ζώο είναι...
και ποιό είναι το όνομά του,
φυσικά αν του έχουμε δώσει όνομα. Γιατί το ζωάκι αυτό θα είναι δικό μας.
Αν δεν έχουμε δικό μας ζωάκι, μπορούμε πάντα στο γραπτό λόγο να φανταστούμε ότι έχουμε δικό μας ζωάκι,
ή μπορούμε να γράψουμε για ένα ζωάκι που είναι στη γειτονιά μας, το γνωρίζουμε, το βλέπουμε,
ή κάποιου φίλου μας. Και αυτό, όμως, συνήθως έχει ένα όνομα, ε;
Μετά αναφέρουμε πότε και πως το αποκτήσαμε - ξανά εδώ μας λέει αν αυτό μας ανήκει.
Αυτά τα δύο, λοιπόν, παιδιά σας προτείνω να τα γράψετε στον πρόλογο.
Βέβαια αν κάποιο παιδί θέλει να γράψει πιο πολλά λόγια, ολόκληρη ιστοριούλα,
δηλαδή μια μικρή αφήγηση μέσα στην περιγραφή για το πώς απέκτησε αυτό το ζωάκι,
καλό είναι να φτιάξει δεύτερη παράγραφο, ξεχωριστή.
Εγώ όμως θα συμβούλευα για να μην φύγετε εκτός θέματος, να μην αναπτύξετε πάρα πολύ...
αναλυτικά το πώς το αποκτήσατε, απλά στην ίδια παράγραφο στον πρόλογο, να πούμε λίγα πράγματα...
για να γίνει ο πρόλογός μας πιο όμορφος.
Πάμε τώρα στο κυρίως θέμα.
Το κυρίως θέμα, αφού είναι περιγραφή, όπως ξέρουμε, ξεκινάμε από την εξωτερική εμφάνιση.
Θα αρχίσει λοιπόν με μία παράγραφο που θα περιγράφει την εξωτερική εμφάνιση του ζώου μας.
Μετά, επόμενη παράγραφος: συνεχίζουμε στο κυρίως θέμα. Θα μπούμε στην εσωτερική εμφάνιση.
Και τι λέμε εσωτερική εμφάνιση;
Εσωτερική εμφάνιση εννοούμε ότι περιγράφουμε τη συμπεριφορά του ζώου.
Ναι, βεβαίως, του ζώου - θα σας εξηγήσω σε λίγο τι εννοώ:
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, αλλά και τις συνήθειές του.
Τέλος, αφού έχουμε γράψει αυτές τις δύο παραγράφους, μπορούμε να προχωρήσουμε σιγά σιγά στο κλείσιμο της έκθεσής μας.
Εδώ, υπάρχει πάλι η δυνατότητα να δημιουργηθεί άλλη μία παράγραφος η οποία θα είναι αφήγηση μέσα στην περιγραφή...
που μπορούμε να αναφέρουμε κάποιες από τις συνήθειες που έχουμε μαζί με το ζώο.
Στο βιβλίο μάς το λέει στα δύο τελευταία κομματάκια. Λέει:
'Να πω ένα περιστατικό από τη ζωή μου που ήταν σημαντικό',
αυτό λέει το βιβλίο μας, "μαζί με το ζώο".
Αυτό είναι λοιπόν που σας έλεγα και εγώ πριν, που μας δείχνει και εδώ η δομή:
περιστατικό. Θα ξαναπώ εδώ - προσοχή παρακαλώ! Μην βγείτε εκτός θέματος!
Δεν γράφουμε έκθεση αφήγησης, ίσα-ίσα μια μικρή αναφορά που θα μας βοηθήσει να κλείσουμε ωραία...
την έκθεσή μας γράφοντας στο τέλος, όπως πάντα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας για αυτό το ζωάκι.
Πάμε να δούμε μερικές συμβουλές; Για κοιτάξτε!
Πιο κάτω... Εδώ, μπορούμε να δούμε 'χρήσιμες συμβουλές'.
Λέει: Για να κάνουμε την περιγραφή μας πιο ζωντανή, τι χρησιμοποιούμε πάντα παιδιά;
Χρησιμοποιούμε πάντα τα μαγικά μας επίθετα, αυτές τις λατρεμένες μου λέξεις της γραμματικής,
που εμπλουτίζουν τον λόγο μας και κάνουν να ακούγεται η ελληνική γλώσσα τόσο πλούσια όσο είναι.
Μετά, φυσικά, στην εξωτερική μας περιγραφή μας δίνει μερικές ιδέες, μερικά επίθετα δηλαδή,
για να ξεμπλοκάρει το μυαλό μας.
Μπορεί ένα ζωάκι να είναι μαλλιαρό, μπορεί να είναι καφετί, σταχτί - χρώματα δηλαδή,
την απόχρωση που έχει. Μπορεί να είναι γρήγορο, να έχει γυαλιστερό τρίχωμα...
Μικρούλικο, τρομακτικό - πράγματι όπως το μπουλντόγκ που βλέπαμε πριν,
ειναι λίγο τρομακτικός έτσι όπως είναι ε; Συνοφρυωμένο.
Γλυκούλι, τα πιο πολλά ζώα είναι γλυκούλικα.
Χαρακτήρας τώρα: εδώ πιστέυω ότι μπρορεί πιο πολύ να δυσκολευόσασταν, και είναι ωραίο...
που έχουμε μερικές ιδέες να πάρουμε.
Ένα ζώο, παιδιά, μπορεί να είναι ευγενικό - πράγματι μπορεί να είναι ευγενικό, υπάκουο, τρυφερό,
πιστό - πολύ ωραίο επίθετο για τα ζώα. Παιχνιδιάρικο - ποιο ζώο δεν είναι;
Όμως, δυστυχώς, υπάρχουν και φοβισμένα ζώα, υπάρχουν και αυστηρά.
Έτσι, κάποια τα οποία δεν έχουν πολλή όρεξη για τόσα παιχνίδια,
απόμακρα, άγρια -μακριά απ' τα άγρια ζώα παρακαλώ-, τεμπέλικα, επικίνδυνα, χαδιάρικα.
Τώρα, στις συνήθειες που λέγαμε και πριν, για να μην ξεφύγουμε και πάρα πολύ,
τι μπορούμε να αναφέρουμε;
Αν τους αρέσει να τρώνε, τι κυνηγάνε; Τι παίζουμε; Ποιό παιχνίδι παίζουμε στο σπίτι ή στον κήπο;
Πώς κοιμούνται; Γιατί πολλά ζωάκια κοιμούνται πολύ αστεία, δεν ξέρω αν το έχετε προσέξει.
Πώς είναι με τους ξένους; Πώς είναι με άλλα ζώα;
Αν είναι σκυλάκι, τα πάει καλά με τις γάτες; Αν είναι γάτα, τα πάει καλά με τα άλλα ζώα;
Και, φυσικά, μερικά ωραία συναισθήματα... να πούμε κάτω κάτω, η συμπάθεια, η συμπόνια,
η ευγνωμοσύνη, η εμπιστοσύνη, η αγάπη, το ενδιαφέρον.
Σας είπα, λοιπόν, όλα αυτά, παιδιά, γιατί όταν τελειώσουμε το σημερινό μας μάθημα,
θέλω να γράψετε και εσείς μια δική σας περιγραφή, δηλαδή θα κάνετε σπίτι σας...
αυτή την άσκηση 1. Θα μπορέσετε, κοιτάζοντας το βιβλίο σελίδα 56, να θυμηθείτε όσα είπαμε,
και να περιγράψετε το αγαπημένο σας ζώο.
Είπαμε, όμως, ότι πολύ σημαντικό είναι να χρησιμοποιήσουμε επίθετα, γι' αυτό όλη αυτή η ενότητα,
η 4 -ήδη ξέρετε από το σχολείο που την ξεκινήσαμε- αναφέρεται στα επίθετα.
Θέλω, λοιπόν, να πάμε να λύσουμε την άσκηση 2, που μας ζητάει να εντοπίσουμε στο κείμενό μας τα επίθετα.
Γι' αυτό το λόγο θα χρειαστεί να διαβάσουμε μαζί τη σελίδα 55, να βρίσκουμε τα επίθετα,
και να συμπληρώνουμε την άσκηση 2.
Πρώτα, όμως, θέλω να θυμηθούμε από τη γραμματική μας, και όποιο παιδί θέλει μπορεί να το κοιτάξει...
Στη σελίδα 93 μέχρι 95 είναι αυτά που θα σας πω... Τί είναι επίθετα;
Επίθετα, παιδιά, είναι οι κλιτές λέξεις οι οποίες συνοδεύουν τα ουσιαστικά,
και μας λένε κάθε φορά τι είδους είναι αυτά τα ουσιαστικά,
δηλαδή τι ποιότητα, τι ιδιότητα έχουν.
Ακριβώς επειδή είπαμε ότι συνοδεύουν τα ουσιαστικά, πάνε πάντα μαζί παρεούλα,
έχουν το γένος των ουσιαστικών. Βέβαια τα ξεχωρίζουμε από τα ουσιαστικά...
γιατί ένα επίθετο μπορεί να βρεθεί ταυτόχρονα και στα τρία γένη.
Μπορούμε δηλαδή να το σκεφτούμε και ως αρσενικό και ως θηλυκό και ως ουδέτερο.
Όταν, όμως, συνοδεύει το ουσιαστικό έχει ένα από τα τρία γένη - δεν μπορεί να βρίσκεται και στα τρία ταυτόχρονα,
και βρίσκεται στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό.
Διαβάζουμε λοιπόν το κείμενο.
Λέω να ξεκινήσουμε κατευθείαν από τον χαρακτήρα, γιατί ο χαρακτήρας έχει τα πρώτα επίθετα.
Μάλιστα, το βιβλίο μας στην άσκηση 2 μας έχει ήδη γράψει το πρώτο από αυτά...
και μας βοηθάει να θυμηθούμε πώς εντοπίζουμε τα επίθετα.
Συγκεντρωμένοι, κοιτάμε όλοι στη σελίδα 55. Διαβάζω τη δεύτερη παράγραφο: τον χαρακτήρα.
(διαβάζει) Τα μπουλντόγκ είναι ήρεμα και ευγενικά σκυλιά που έχουν καλή σχέση με τον καθένα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ήδη στην άσκηση 2 έχει εντοπίσει το επίθετο "ήρεμα":
ήταν 'ήρεμα σκυλιά', δηλαδή συνόδευε το ουσιαστικό σκυλιά...
αλλά φυσικά όταν πάμε να το γράψουμε στην άσκηση μας, το γράφουμε στην ονομαστική, στα τρια γένη.
Ήρεμος - ήρεμη - ήρεμο.
Ποιό άλλο επίθετο βρίσκουμε αμέσως εκεί να συνοδεύει το ουσιαστικό "σκυλιά";
Βρίσκουμε το επίθετο "ευγενικά".
Οπότε πάμε να το γράψουμε όλοι μαζί: Ευγενικός - ευγενική - ευγενικό.
Πολύ ωραία. Συνεχίζουμε.
Στην ίδια πρόταση υπάρχει άλλο ένα επίθετο, μπορείτε να μου το εντοπίσετε;
Κοιτάμε όλοι μέσα, μέσα θα το καταφέρουμε να το βρούμε: δίπλα στη λέξη "σχέση",
υπάρχει ένα επίθετο την οποία την προσδιορίζει ποιά λεξούλα;
Η λέξη καλή: "καλή" σχέση. Εύκολα επίθετα μέχρι τώρα.
Καλός - καλή - καλό. Πολύ ωραία.
Συμπληρώσαμε και πάλι τα τρία γένη. Συνεχίζω την ανάγνωση.
(διαβάζει) Είναι υπομονετικά και αγαπάνε τα παιδιά, παρόλο που δεν παίζουν μαζί τους με τις ώρες.
Για να δούμε... Εδώ υπάρχει ένα επίθετο αλλά δεν ξέρω αν θα σας είναι το ίδιο εύκολο να το βρείτε,
γιατί είναι σε θέση κατηγορούμενου. Ποιά λεξούλα είναι;
"Υπομονετικά" η λέξη που ακολουθεί το συνδετικό μας ρήμα "είναι".
Υπομονετικά λοιπόν - άρα γράφουμε το επίθετο: υπομονετικός - υπομονετική - υπομονετικό.
Να σημειώσω εδώ ότι το ουσιαστικό εννοείται - έχουμε μόνο το επίθετο, έτσι;
Είναι "υπομονετικά" τα σκυλιά.
Αυτό είναι το υποκείμενο που δεν υπάρχει γιατί αναφέρεται στην προηγούμενη πρόταση.
Τώρα οι επόμενες προτάσεις της παραγράφου δεν έχουν κάποιο άλλο επίθετο. Σας το μαρτυράω...
γιατί θέλω να προλάβω να σας πω αρκετά πράγματα ακόμα. Πάμε λοιπόν μαζί στην επόμενη παράγραφο,
την παράγραφο με τον πλαγιότιτλο "εμφάνιση". Για να δούμε...
(διαβάζει) Το τρίχωμά τους έιναι κοντό και απαλό.
Ποιά είναι τα επίθετα εδώ, πάλι σε θέση κατηγορούμενου;
Πολύ ωραία, τα επίθετα εδώ είναι το "κοντό", άρα:
κοντός - κοντή - κοντό. Και το "απαλό": απαλός - απαλή - απαλό.
Συνεχίζω, στην επόμενη πρόταση:
(διαβάζει) Το συναντάμε σε όλα τα χρώματα και τους συνδυασμούς εκτός του μαύρου.
Υπάρχει εδώ, παιδιά, κάποιο επίθετο; Θέλω λίγο να θυμηθείτε, είπαμε: τα επίθετα δίνουν ιδιότητα,
δείχνουν ιδιότητα, άρα όλα τα χρώματα είναι επίθετα, επιθετικοί προσδιορισμοί.
Εδώ ποιό χρώμα διαβάσαμε; Το χρώμα μαύρο. Άρα, πολύ σωστά, έχει άλλωστε και τρία γένη,
μπορώ να τα βρω πανεύκολα: μαύρος - μαύρη - μαύρο.
Τελευταία πρόταση:
(διαβάζει) Τα πιο συνηθισμένα είναι το καστανοκόκκινο, το πυρόξανθο και το σταχτί.
Υπέροχα χρώματα για περιγραφή.
Με την ευκαιρία, να πούμε εδώ πόσο σημαντικό είναι τώρα που είμαστε πέμπτη δημοτικού...
να χρησιμοποιούμε τέτοια επίθετα, πιο ιδιαίτερα.
(διαβάζει) Τα πιο συνηθισμένα είναι το καστανοκόκκινο, το πυρόξανθο και το σταχτί.
Για να δούμε, τι επίθετα βρίσκουμε σε αυτή την πρόταση: υπάρχει ένα επίθετο,
το οποίο το είχαμε αναφέρει και στο προηγούμενο μάθημα, στο σχολείο μας δηλαδή,
που δεν είναι τόσο κλασικό - δεν είναι δηλαδή επίθετο, αυτό είναι το πιο σωστό να πω.
Μήπως εντοπίσατε ποιό είναι;
Είναι η λέξη "συνηθισμένα": τελειώνει σε -μένα, δηλαδή κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο.
Τι έχουμε πει ότι είναι οι λέξεις που τελειώνουν σε -μένος, -μένη, -μένο;
Είναι μετοχές. Αν θυμάστε λοιπόν, στη σελίδα 52 του βιβλίου μας, πάνω πάνω,
είχαμε αναφέρει ότι οι μετοχές πολλές φορές έχουν λειτουργία επιθέτου.
Δηλαδή συνοδεύουν τα ουσιαστικά κι αυτές, και τους δίνουν μια ιδιότητα. Το χαρακτηρίζουν το ουσιαστικό μας.
Άρα, εδώ, τη λέξη "συνηθισμένα", παρότι γνωρίζουμε ότι είναι μετοχή, θα την βάλουμε στην άσκηση 2,
γιατί είπαμε λειτουργεί ως επίθετο:
Συνηθισμένος - συνηθισμένη - συνηθισμένο.
Τώρα, ποιό άλλο επίθετο βλέπουμε εδώ; Όπως είπαμε, τα χρώματα είναι επίθετα.
Εδώ έχει τρία υπέροχα χρώματα. Είναι χρώματα από αυτά που χρησιμοποιούμε στις περιγραφές, πιο ιδιαίτερα.
Το πρώτο είναι το "καστανοκόκκινο", καστανό και κόκκινο, συνηθισμένο χρώμα για ζωάκι.
Μοιάζει λίγο έτσι με τα μαλλάκια μου. Θα λέγαμε λοιπόν τα τρία γένη:
Καστανοκόκκινος - καστανοκόκκινη - καστανοκόκκινο.
Το επόμενο, το λατρεύω: "πυρόξανθο". Εγώ όταν θα πάρω ζώο τέτοιο χρώμα θέλω να είναι.
Είναι το ξανθό που κάνει και λίγο κόκκινο, πολύ εύκολο όμως κατά τα άλλα σαν επίθετο:
Πυρόξανθος - πυρόξανθη - πυρόξανθο.
Το τελευταίο; Το τελευταίο επίθετο; Το "σταχτί". Βγαίνει, όπως καταλαβαίνετε, από τη λέξη "στάχτη".
Είναι ένα επίθετο που δημιουργήθηκε για να δείξει αυτό το χρώμα που δεν είναι ούτε γκρι, ούτε μαύρο -
κάτι ενδιάμεσο. Πώς θα γράψουμε αυτό το επίθετο; Μας έχει εδώ το ουδέτερο, το σταχτί.
Πώς είναι παιδιά τα άλλα δύο γένη; Ξέρουμε;
Θέλω να ανοίξετε τη γραμματική σας στη σελίδα 100. Εκεί λοιπόν θα δείτε ότι το επίθετο αυτό είναι:
Ο σταχτής - η σταχτιά - το σταχτί. Τα τρία του γένη. Για να δούμε:
Το βιβλίο μας, στη σελίδα 57, μας έχει μία τέτοια άσκηση η οποία θα μας βοηθήσει...
να ανακαλύψουμε μαζί τα μυστικά αυτού του ιδιόμορφου επιθέτου.
Και το τονίζω γιατί, μέχρι τώρα όπως είπαμε, όλα τα επίθετα που συναντήσαμε ήταν αρκετά εύκολα.
Μας θυμίζανε όσα έχουμε μάθει από τις προηγούμενες τάξεις.
Το συγκεκριμένο όμως είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία. Μαζί με αυτό είναι και όλα τα υπόλοιπα επίθετα...
που βγαίνουν από λέξεις που δηλώνουν χρώμα, από ουσιαστικά δηλαδή που υπάρχουν.
Και εμείς τις έχουμε πάρει και τις έχουμε κάνει χρώματα, επίθετα,
για να εμπλουτίσουμε κι άλλο το λεξιλόγιό μας και να προσθέσουμε σε αυτό περισσότερα χρώματα.
Στη σελίδα 57, λοιπόν, θέλω να κοιτάξετε και να με βοηθήσετε να συμπληρώσουμε μαζί τον πίνακα.
Εγώ έχω ξεκινήσει ήδη να γράφω ό,τι είναι γραμμένο και στο βιβλίο σας,
και να δούμε τις καταλήξεις και τις ιδιαιτερότητες. Πάμε λοιπόν!
Επίθετα, είπαμε, σε -ής, -ιά, και -ί.
Έχω γράψει μόνο το αρσενικό, όπως βλέπετε, στον πίνακα - τα υπόλοιπα θα τα γράψουμε μαζί.
Ξεκινάμε πάντα με τον ενικό μας αριθμό: ο σταχτής. Είναι το επίθετο το αρσενικό,
το οποίο φυσικά τελειώνει σε ήτα, όπως και όλα, σχεδόν, τα αρσενικά σε -ης.
Η γενική είναι αυτή που θέλω να προσέξετε, γιατί έχει δύο τύπους. Ο πιο σωστός,
σύμφωνα με τα αρχαία ελληνικά, είναι "του σταχτιού"...
αλλά στη νέα ελληνική γλώσσα συνηθίζουμε, πολλές φορές, να το λέμε και "του σταχτή", χωρίς να είναι λάθος.
Θα ήθελα όμως να μάθετε καλά τον δόκιμο λόγο: του σταχτιού.
Εδώ, λοιπόν, θέλω να προσέξουμε αυτό το 'ι' που ακούγεται έτσι λίγο περίεργα στο αυτί μας,
και μας ξενίζει. Ο σταχτής, του σταχτιού. Ναι, όντως υπάρχει. Και φυσικά το γράφουμε με γιώτα.
Μετά, όταν πάμε στο -συγγνώμη εδώ έπρεπε να υπάρχει ένα "ν"... Όταν πάμε στην αιτιατική,
είναι "τον σταχτή", πολύ απλά, με ήτα. Και η κλητική μας: "σταχτή".
Σταχτή! Σταχτή σκύλε! Τον φωνάζουμε. Πάμε να δούμε τον πληθυντικό;
Ο πληθυντικός κρατάει αυτό το "ι", το γιώτα το περίεργο που αναφέραμε πριν στην γενική...
και έτσι μπορεί επίσης να μας ξενίζει λίγο στο αυτί μας, αλλά είναι το σωστό. Μην σας φαίνεται περίεργο.
Άρα, οι πολλοί σκύλοι που έχουν αυτό το χρώμα είναι "οι σταχτιοί", φοβερό;
Έχει δηλαδή δύο 'ι' και μας κάνει αυτό το περίεργο στο αυτί μας όταν το ακούμε.
Το "ι" αυτό θα μείνει σε όλο τον πληθυντικό. Έτσι λοιπόν έχουμε:
"των σταχτιών", "τους σταχτιούς", "σταχτιοί".
Συμπληρώστε και εσείς γρήγορα γρήγορα -στη σελίδα 57 είμαστε ξαναλέω- αυτά που σημείωσα,
για να πάμε να δούμε μαζί πώς είναι το θηλυκό.
Το θηλυκό, παιδιά, είναι εύκολο. Στην ουσία, το μόνο του δύσκολο είναι να ξέρω ότι θα κλίνω το θηλυκό.
Πώς γίνεται; Πώς διαμορφώνεται; Αυτό, δηλαδή να θυμάμαι: ότι η κατάληξή του είναι σε -ιά.
Άμα γνωρίζω αυτό τότε όλα τα άλλα είναι πάρα πολύ εύκολα, κλίνεται δηλαδή όπως "η θάλασσα".
Ένα απλό ουσιαστικό σε -α. Άρα έχουμε: η σταχτιά, της σταχτιάς, τη σταχτιά. Και κλητική: σταχτιά.
Βλέπετε; Έμεινε το "ι" το ίδιο που σχολιάσαμε στο αρσενικό. Συμπληρώστε την ονομαστική και την γενική...
και εσείς μονοι σας, που λείπει στο βιβλίο, και πάμε να δούμε τον πληθυντικό του θηλυκού.
Πάλι με την ίδια λογική, είναι όπως ένα απλό θηλυκό -είτε επίθετο, είτε ουσιαστικό-...
που τελειώνει σε -α. Κλίνεται δηλαδή με τον ίδιο τρόπο , απλά δεν ξεχνάμε αυτό το "ι", το γιώτα.
Λοιπόν "σταχτιές", "των σταχτιών", τις... Εδώ όμως τώρα θέλουμε το θηλυκό άρθρο: σταχτιές. "Σταχτιές", απλό;
Δεν πιστεύω να σας έχει δυσκολέψει; Την προσοχή μας και στο ουδέτερο - αυτό και αν είναι εύκολο!
Γιατί είναι η κατάληξή του σε γιώτα, όπως όλα τα ουδέτερα, και κρατάει την κανονική κλίση όπως την ξέρουμε.
Οπότε, συμπληρώσατε τα κενά του βιβλίου; Πάμε να κάνουμε το ουδέτερο; Είμαστε έτοιμοι;
Ωραία, διορθώνω πάλι τα άρθρα και τις καταλήξεις, και πάμε! Ουδέτερο:
Το σταχτί - με γιώτα, του σταχτιού - όπως ήταν στο αρσενικό, το σταχτί, σταχτί.
Απλό; Πάμε στον πληθυντικό:
Τα σταχτιά, των σταχτιών, τα σταχτιά, σταχτιά.
Ξανά, να κάνουμε μια ανακεφαλαίωση, λοιπόν, τι είπαμε: αυτό το επίθετο σε -ής, -ιά, -ί,
το -ής με ήτα, είναι επίθετα τα οποία μας δηλώνουν χρώμα - χρώματα που βγαίνουν από ουσιαστικά...
που τα έχουμε δημιουργήσει στην ελληνική γλώσσα και απλά χρειάζεται να θυμόμαστε ότι...
διαμορφώνεται το θηλυκό σε -ιά και το ουδέτερο σε -ι με γιώτα. Και ότι αυτό το γιώτα μένει μέσα στην κλίση,
στη γενική και στον πληθυντικό.
Θέλω τώρα να κοιτάξετε στην σελίδα 55: μας αναφέρει κάτω από την άσκηση που κάναμε,
την άσκηση 3 δηλαδή - συγγνώμη στη σελίδα 57. Κάτω από την άσκηση 3,
θέλω να κοιτάξετε που μας έχει μια σημείωση ότι μερικές φορές, πραγματικά,
μέσα στα κείμενα μπορεί να το βρούμε χωρίς να έχει κλιθεί, χωρίς δηλαδή να βρίσκεται στη σωστή του πτώση.
Χωρίς να συνδυάζεται σωστά ουσιαστικό και επίθετο. Μη θεωρήσετε ότι αυτό είναι λάθος!
Συμβαίνει γιατί, μερικές φορές συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε τη λέξη αυτή ως ουσιαστικό,
από εκεί δηλαδή που την πρωτοπήραμε, δεν την έχουμε μεταφέρει σε επίθετο. Παράδειγμα, λέει εδώ:
"Οι θαλασσί φούστες". Εδώ η λεξη "θαλασσί" παρότι είναι στη θέση του επιθέτου...
και όντως μας θυμίζει το επίθετο που μόλις είπαμε, βλέπουμε ότι δεν έχει τη σωστή κατάληξη,
γιατί έχει παραμείνει ουσιαστικό, γι' αυτό.
Και σας το λέω όπως το λεει και το βιβλίο μας για να μην μπερδευτείτε αν το δείτε.
Εμείς όμως τώρα που μάθαμε τα επίθετα, αυτά τα ωραία επίθετα, τα ιδιαίτερα, θα το κάνουμε σωστά, άρα:
Πώς θα το λέγαμε; Για σκεφτείτε!
Θα το πούμε "οι θαλασσιές", "οι θαλασσιές" φούστες. Το ίδιο μπορεί να συμβεί από πολλές τέτοιες λέξεις,
από πολλά τέτοια ουσιαστικά όπως είναι το βύσσινο - πώς θα γίνει το επίθετο;
"Ο βυσσινής, η βυσσινιά, το βυσσινί". Όπως είναι -για να δούμε ένα άλλο επίθετο-
η κανέλα - 'ο κανελής, η κανελιά, το κανελί'. Μη σας φαίνεται περίεργο.
Όπως είναι - αχ, το λατρεύω αυτό! Ο μενεξές, τι επίθετο βγάζει;
"Ο μενεξεδής, η μενεξεδιά, το μενεξεδί". Ξέρετε, παιδιά, τι σημαίνει μενεξές;
Είναι ένα λουλούδι το οποίο έχει ένα χρώμα μωβ-μπλε, και όταν λέμε μενεξεδί χρώμα...
εννοούμε το χρώμα που παίρνει ο ουρανός κατά τη δύση του ηλίου - πολύ ωραία λέξη για εκθέσεις!
Λοιπόν, αυτό ήταν το μάθημά μας σήμερα! Τι θέλω να κάνετε σπίτι σας:
Θέλω κατ' αρχήν να συνεχίσετε την άσκηση 2, όπως θα δείτε εδώ υπάρχουν μερικά ακόμα επίθετα που δεν τα είδαμε.
Και μετά, είπαμε, την άσκηση 1 στη σελίδα 56 που ήταν η έκθεσή μας,
την άσκηση 3 στη σελίδα 57 που έχει να κάνει με τα επίθετα που μάθαμε σήμερα.
Θα τη δείτε, είναι πολύ εύκολη, λέει να φτιάξετε μια μικρή παράγραφο...
που θα χρησιμοποιήσετε όσα πιο πολλά τέτοια επίθετα μπορείτε και εσείς.
Και μετά θέλω να μου κλίνετε το επίθετο "ο κεραμιδής, η κεραμιδιά, το κεραμιδί",
όπως το γράψαμε στον πίνακα, σε όλα τα γένη και σε όλες τις πτώσεις.
Χάρηκα πολύ που σας είδα, θα τα ξαναπούμε σε ένα επόμενο μάθημα!
