Dus jij dacht dat de Noordpool wit was? (2)
Telkens als je aan land gaat en de wildernis ingaat, bekruipt je dit gevoel.
Voor wie de film kent.
Maar je bent al heel snel geen stoere jongen meer als je met Co aan de praat raakt.
Hier moet een stuwmeer geweest zijn. Ja, ja, we hebben toen we...
...gingen overwinteren, moesten we aan onze watervoorraad denken in de winter.
Heel de winter hadden we een ijsvoorraad van zoet water waar we schotsen uithakten.
En die smolten we in ons station.
Met bluesmuziek en een achtmillimetercamera overwinterde Co hier in 1968...
...met drie kameraden om ijsberen te tellen en te merken.
Je ging eropaf met een injectiegeweer en dan probeerde je tot twintig meter te komen...
...en dan schoot je een pijl in z'n lijf. Dan zakte die na een tijdje in elkaar.
We hebben er nooit een dood hoeven schieten.
En nu hebben we het over de zestiger jaren hé. Dat verdovingsmiddel...
...dat was een LSD-derivaat.
En dan kwam het dier na een uur of na een dag weer bij.
Sommige van die beren kwamen weer terug en dan was de vraag doen ze dat...
...voor het lokaas of om weer die LSD-behandeling te krijgen.
Uit hun onderzoek, samen met Denen, Noren, Amerikanen, Russen en Canadezen...
...op andere plekken rond de Noordpool, kwam dat er ongeveer 9000 ijsberen moesten zijn.
Dat is niet veel, maar mede dankzij Co kwam er in 1973 een jachtverbod.
Wij hebben daar echt een bijdrage aan geleverd. Ze zijn nu talrijker, want nu zijn er 30.000.
Een langer portret van Co vind je bij NOS online.
Wij moeten door, want er valt nog wat uit te leggen.
Te beginnen met dat albedo-effect. Dat heeft alles te maken met die zon.
Het zomerijs hier op de Noordpool heeft namelijk een heel belangrijke functie...
...om de kracht van die zon een beetje te temmen.
Albedo betekent letterlijk witheid...
...maar staat in deze context voor het weerkaatsingsvermogen van een object.
In dit geval dus het zomerijs op de Noordpool.
Als een soort grote witte spiegel weerkaatst het ijs het invallend zonlicht linea recta terug het heelal in.
Die warmte komt dus niet in ons klimaatsysteem terecht.
Maar als het ijs verdwijnt en daar een pikkedonker, zelfs bijna zwart...
...wateroppervlak voor in de plaats komt, wordt die warmte door het water...
...juist opgenomen.
Jij weet dit. Denk maar aan de kleding die je draagt.
Als jij in de brandende zon zit en je draagt een zwart shirt dan heb jij het een stuk warmer...
...dan wanneer je een wit shirt aanhebt. Dat is precies datzelfde albedo aan het werk.
En wat ik net al liet zien, dat ijsoppervlak wordt dus kleiner en kleiner.
Dat heeft twee belangrijke gevolgen. De eerste is verzuring van het oceaanwater.
Dit gebeurt wereldwijd als direct gevolg van de opwarming.
Wateroppervlak neemt CO2 op uit de atmosfeer.
Daardoor krijgt het water een lagere pH-waarde. Dat betekent verzuring.
Dat is funest voor schaaldieren en ook koralen. De kraamkamer voor het oceaanleven.
Zoals het Great Barrier Reef bij Australië. Ooit een kleurrijke wereld vol leven.
Nu door de verzuring op veel plekken een verbleekt koraalkerkhof.
Meer open water betekent meer verzuring.
Het verdwijnen van het ijs hier heeft dus indirect gevolgen voor dat proces daar.
Helemaal aan de andere kant van de planeet.
Dan de tweede. Een zogeheten climate feedback loop.
Dat betekent letterlijk klimaatterugkoppeling.
Nu komt 'ie. Meer opwarming zorgt voor minder ijs.
Minder ijs zorgt voor minder albedo. Minder albedo zorgt voor...
...meer opwarming, zorgt voor minder ijs.
Je snapt 'em.
Het punt is door de opwarming die wij als mensen veroorzaken, zetten wij een...
...proces in gang van verdere natuurlijke opwarming.
Daar heeft de aarde ons dan verder helemaal niet meer voor nodig.
Dat doet 'ie dan voortaan zelf wel.
Goedemorgen, goedemorgen, het is nu 7 uur.
Hoe is het buiten? Het is een beetje winderig, het is ongeveer 6 Beaufort.
Best een sterke wind, maar de voorspelling zegt dat het veel minder wordt vanochtend.
De temperatuur is best hoog, 13,3 graad.
Over een halfuur ontbijt. Vergeet niet je lunch te pakken. Goedemorgen!
Da's goed nieuws.
Voor onderzoek aan de meren landen we op het eiland Barentsøya.
Dat betekent dat wij eindelijk mee kunnen met een groep wetenschappers.
Met deze geologen bijvoorbeeld.
Ik ben fysisch geograaf, ik kijk naar klimaatverandering in het verleden...
...en de effecten daarvan op vegetatie, landschap en een beetje...
...de invloed van de mens daarop.
Ze zijn hier om een boorkern uit het meertje op te halen.
We peddelen naar de diepste plek van dat meer...
...en daar slaan we een grote pijp de modder in en dan proberen we de...
...modder in dat meertje omhoog te takelen.
Dat leest als een boek. Jaar na jaar, laagje na laagje, heb je in zo'n meer...
...misschien wel een paar duizend jaar klimaatgeschiedenis.
Los van hun vakgebied zien Wim en Willem met eigen ogen dit gebied veranderen.
Ik ben met de vorige SEES-expeditie 2015 geweest.
Toen waren we in augustus en was er meer sneeuw dan nu.
Er lag nog zee-ijs en we hebben geen zee-ijs meer gezien.
Ik kom hier eigenlijk al bijna ieder jaar sinds 2007. Dus al vijftien jaar.
Het wordt steeds groener op plekken. Hele grote veranderingen...
...in die korte tijdsperiode.
Het is veel natter en warmer. Dat zie ik direct terug.
Dat geldt niet voor de jongste poolonderzoeker van het hele stel: Cecile.
24 jaar. De enige student. - Enige student, ja. Een hele eer.
Maar je hoeft hier niet voor het eerst te zijn om klimaatverandering te zien.
Het is hier zo groen. Er liggen een paar sneeuwvlekken op de toppen, dus ik schrik...
...wel van hoe ver het eigenlijk al is, ja.
Een ooggetuige is één ding, je wil natuurlijk keiharde feiten.
Het is een bijzonder gezicht, al die wetenschappers aan het werk.
Het rubberbootje van Wim, Willem en Cecile.
En microbieel ecoloog Annelies met haar emmer, duct-tape en noedel.
Tenminste, dat is wat ik zie.
Dat noemen we een flux-kamer. Die drijft op het water en daar zitten...
...twee slangen aan en die gaan naar een meetapparaat.
En door de toename van methaan over de tijd kan ik dan berekenen...
...hoeveel methaan er uit zo'n meer komt. En omdat methaan een veel sterker...
...broeikasgas is dan CO2, is dat best nuttig om te weten.
En meten is weten.
En niet vergeten: wetenschappers zijn ook mensen.
Jij staat in je T-shirt en ik met blote armen, ik vind dat heel onwerkelijk.
Ja, het baart me wel zorgen.
Ja, ik maak me wel zorgen.
Ik heb zeker hoop, maar vind het wel lastig.
Ik ben wel bang, ja.
Ik vind het beangstigend. En ik weet niet waar het naar toegaat eerlijk gezegd.
Ja, ik vind dat moeilijk.
Dan de straalstroom, dat is een bijzonder fenomeen hoog in de atmosfeer.
Een enorme slingerende rivier van lucht.
Een keiharde wind van zo'n 400 kilometer per uur.
Door de draaiing van de aarde, razend van west naar oost.
Die ontstaat door de wrijving waar koude lucht van de polen en...
...warme lucht uit de tropen elkaar ontmoeten.
Dat gebeurt allemaal op zo'n 10 kilometer hoogte en dat is vlieghoogte.
Dat is handig voor vluchten van west naar oost.
Daardoor vlieg je bijvoorbeeld sneller van New York naar Amsterdam...
...dan andersom.
Maar die straalstroom is vooral belangrijk voor het weer.
Die luchtrivier vormt namelijk ook een soort scheidingswandje tussen...
...die warme lucht uit het zuiden en die koude lucht uit het noorden.
Zitten wij in Nederland in een hittegolf dan kun je er donder op zeggen dat die...
...straalstroom heel ver ten noorden van ons ligt.
Is het juist heel koud?
Dan ligt 'ie juist ten zuiden van ons.
Maar doordat het poolgebied hier zo snel opwarmt en het...
...temperatuurverschil tussen die koude en warme lucht steeds...
...kleiner wordt, wordt die straalstroom zwakker.
Daardoor gaat die luchtrivier nog meer kronkelen.
Beweegt dieper naar noord en zuid. En blijft langer hangen.
Dat betekent voor sommige plekken op de wereld enorme hitte en kouderecords...
...en ook veel langere hitte en koudegolven. Dat zien we nu al.
Vorig jaar was het bijvoorbeeld een ongekend barre winter in de zuidelijke...
...Amerikaanse staat Texas aan de golf van Mexico.
Maar ook was het een paar maanden later 50 graden Celsius...
...in het noordelijke Canada. Hadden ze daar nog nooit gezien.
Ook hiervoor geldt, hoe die straalstroom precies gaat reageren...
...op die opwarming hier, dat is heel lastig voorspellen.
Daar zijn wetenschappers heel voorzichtig mee.
Maar dat de opwarming van de Noordpool die straalstroom beïnvloedt...
...en ook voor weerextremen gaat zorgen, staat vast.
Weer een nieuwe dag.
We zijn al voor de tweede keer bij Isbukta, aan de oostkust van Spitsbergen...
...maar ook voor de tweede keer zitten we vol in de mist.
Geen landing dus we gaan het dek op. Next: de Golfstroom.
Officiële naam: de Atlantische Meridionale Omkerende Circulatie.
Is een mondvol. Leg ik uit.
Meridionaal betekent de richting noord/zuid. Deze enorme Atlantische Oceaanstroom...
...de sterkste zeestroom op aarde, brengt warm oceaanwater van de evenaar...
...naar de Noordpool, via de Golf van Mexico. Vandaar de naam Golfstroom.
Die toevoer van warm water is de reden dat wij in Noord- en West-Europa...
...een best wel zacht klimaat hebben. Ondanks dat we behoorlijk...
...noordelijk liggen. Dat warme oceaanwater uit de tropen komt dus hier naartoe.
Doordat er onderweg heel veel van dat water verdampt...
...wordt dat water steeds zouter.
En zout water is zwaarder dan zoet water. Dat zoute water bezwijkt...
...als het ware onder zijn eigen gewicht. Zakt naar de bodem en...
...keert via een koude onderstroom weer terug naar de evenaar.
Dat is die omkerende circulatie. Maar ook die regelmaat raakt uit balans.
Door al dat smeltende ijs hier zit er steeds meer van dat koude...
...zoete water in de oceaan. En dat heeft gevolgen voor die Golfstroom...
...die wordt daardoor namelijk zwakker.
Dat betekent mogelijk dat terwijl de rest van de wereld verder opwarmt...
...wij in West-Europa juist een kouder klimaat tegemoet gaan.
Dat beter bij onze breedtegraad past.
Maar zeker is dat niet. Er zijn ook signalen dat door die zwakkere Golfstroom...
...er bij Groenland een soort broedplaats ontstaat voor hoge drukgebieden.
Daardoor zouden we juist warmere en drogere zomers kunnen krijgen.
Je raadt het al, ook hiervoor geldt dat de precieze gevolgen heel moeilijk...
...zijn te voorspellen. Maar een ding is zeker.
Die golfstroom is superbelangrijk voor het klimaat, ook het onze.
En omdat die in contact staat met alle andere zeestromen beïnvloedt 'ie...
...indirect ook wind en temperatuur overal op aarde.
Hoe precies is anyones guess.
En dat maakt het best een beetje spannend.
Vandaag een heldere lucht, we landen in Russebukta in het zuiden van Edgeøya.
Hier gaan we mee met plasticonderzoekers.
Nathalie brengt in kaart hoeveel en wat voor soort plastic hier aanspoelt.
Zelfs op de Noordpool.
Weet je wat dit is? Een ballon.
Exact, vogels kunnen vast komen te zitten in de plastic bandjes van de ballon.
Plastic verzamelen dus. Onder toeziend oog van Hans en Frits.
De kust is veilig dus speuren in een rechte lijn en de gekste dingen vinden.
Zoals een speelgoedvliegtuigje. Een stukje van een krat.
Kijk hier staat dan nog bijvoorbeeld een stuk tekst op.
Dus we proberen ook terug te zoeken waar het dan vandaan komt.
Iets verderop bij dit meertje doet Jim onderzoek naar microplastic.
Dit is een sample dat ik net heb genomen van het meer hier achter.
Plastic materiaal dat verdwijnt niet. Het wordt eigenlijk alleen...
...maar kleiner en kleiner en kleiner. En het hoopt zich eigenlijk op in ons milieu.
We vinden deze deeltjes op de meest afgelegen plekken in de wereld...
...terwijl daar nooit mensen komen en dat baart me wel zorgen.
Maar er wordt hier ook in oplossingen gedacht. Door Janneke bijvoorbeeld.
Ik heb hier vast een bekertje dat is gemaakt van bioplastic.
Is dat net zo goed als normaal plastic?
Ja, dat is net zo goed als normaal plastic en bioplastic wordt gemaakt door bacteriën.
Dus het is helemaal organisch.
Bij dit meertje onderzoekt ze of het ook onder arctische omstandigheden...
