Hoofdstuk 3 Chapter 3

De deur ging open en Bertha, Louise, Marianne kwamen binnen. The door opened and Bertha, Louise, Marianne came in. En zoo plotseling traden zij als dwars door de gedachten van Constance heen, dat Constance verschrikte om hare figuren, moeder en dochters in zwaren rouw. And so suddenly they stepped as if right through Constance's thoughts, that Constance was horrified at her figures, mother and daughters in heavy mourning. Zij had Bertha na een eerste dadelijke visite en na den dag van Van Naghels begrafenis - nu zes weken geleden - niet meer gezien: zij wist als niets meer van haar af; alleen Marianne had zij een enkele maal nog gezien. She had not seen Bertha again after a first immediate visit and after the day of Van Naghel's funeral - now six weeks ago: she knew as nothing more about her; only Marianne had seen her once in a while. En nu zij beiden, zoo dwars door hare gedachte, als traden in dien nauwen kring - dien zij veroordeelde, ook al kon zij er zelve niet buiten treden - welde plotseling, als een stroom, een groot medelijden in haar op. And now, as they both, so straight through her thought, as if stepping into that narrow circle - which she condemned, even though she herself could not step outside it - suddenly, like a stream, a great pity welled up within her. Bertha zag er zeer moê, bleek, vermagerd uit, plotseling een oude vrouw, dof, gelaten, als gebroken onder veel stillen zorg. Bertha looked very tired, pale, emaciated, suddenly an old woman, dull, resigned, as if broken under much silent care. Louise had iets kalmers van berusting maar Marianne naast haar, fijn en witjes, fijner en witter nog in haar zwart, straalde ook uit een bijna weenende melancholie. Louise had something calmer of resignation but Marianne beside her, fine and white, finer and whiter still in her black, also radiated from an almost weeping melancholy. Mama was opgestaan en ging naar haar toe. Mom had gotten up and went to her. Het was de eerste keer, dat Bertha na Van Naghels dood weêr kwam op haar Zondagavond, en in de beweging, waarmede zij op-       stond, de oude vrouw, haar kind naderde, omhelsde, meêvoerde naar de canapé, waar zij gezeten had, was die zelfde moederlijkheid - de armen en het hart wijd open - waarmeê Constance zich herinnerde, dat mama haarzelve ontvangen had, aan de deur, op de trap - dien eersten avond van terugkomst. It was the first time, after Van Naghel's death, that Bertha came again on her Sunday evening, and in the movement with which she stood up, approached the old woman, embraced her child, led her to the sofa where she had been sitting, was that same motherliness - arms and heart wide open - with which Constance remembered that mother had received her herself, at the door, on the stairs - that first evening of her return. Die lieve mama... Zóo verteederde het haar, dat zijzelve opstond, toeging naar Bertha, haar innig kuste, - Louise, Marianne ook. That dear mama... So much did it endear her, that she herself stood up, went to Bertha, kissed her deeply, - Louise, Marianne too. In haar stem, voor het eerst weêr na langen tijd, was een zusterlijkheid, die Bertha verraste. In her voice, for the first time again after a long time, was a sisterliness that surprised Bertha. Zij drukte Constance's hand en toen de anderen hadden gegroet, zette zij zich stil bij mama, tante Lot, Constance. She squeezed Constance's hand, and when the others had greeted, she paused with Mom, Aunt Lot, Constance. Hoe bleek, dof, gelaten, gebroken was zij. How pale, dull, resigned, broken she was. Het was of zij als hulpeloos zag om zich heen, of zij iemand zocht om haar te helpen, of zij iets wilde zeggen, dat haar verlucht zoû hebben... aan iemand... Zij zuchtte. It was as if she saw around her as helpless, if she was looking for someone to help her, if she wanted to say something that would have enlightened her... to someone... She sighed.

- Ik ben aangekomen, mama... maar ik blijf niet lang, zeide zij. - I've arrived, mom...but I'm not staying long, she said. Ik ben heel moê. I am very tired. Er zijn die zaken en hoewel Adolf heel lief en hartelijk is, en mij met alles helpt... is het heel gecompliceerd en ben ik er soms half dood van... Gelukkig, dat ik Otto en Frans heb, zonder hen kwam ik er heelemaal niet... U weet, dat wij gaan buiten wonen. There are these things and although Adolf is very kind and warm, and helps me with everything... it is very complicated and sometimes I am half dead... Luckily, I have Otto and Frans, without them I couldn't get there at all... You know, we are going to live outside. - Je dacht er verleden over, kind, zei mama angstig; maar het was nog niet beslist... Kind, moet ik je dan verliezen! - You thought past it, child, Mama said anxiously; but it was not yet decided... Child, must I lose you then!

- Lieve mama, het is beter... buiten. - Dear Mom, it's better ... outside. Adolf wilde, dat we in Overijsel zochten, maar ik geef de voorkeur aan Baarn, bij voorbeeld... dat is dichter bij Den Haag... bij u... Adolf wanted us to look in Overijsel, but I prefer Baarn, for example... that's closer to The Hague... to you....

- Waarom Baarn, mijn kind... Daar zijn niets dan Amsterdammers, handelslui... zoo een geheel andere côterie... - Why Baarn, my child... There are nothing but Amsterdamers, tradesmen... zoo a completely different côterie....

- We zullen vooreerst geen kennissen zoeken mama... Ik blijf alleen met de twee meisjes... Otto en Francis hebben al hier een huisje gevonden... Gelukkig, dat Otto aan Buitenlandsche Zaken geplaatst is... De minister, verleden, sprak heel aardig... Frans, Henri moeten nu gauw afstudeeren, zeide zij aarzelend. - We won't look for acquaintances first mom... I'll stay alone with the two girls... Otto and Francis have already found a house here... Luckily, Otto has been posted to Foreign Affairs... The minister, past, spoke very nicely... French, Henri have to graduate soon now, she said hesitantly. Karel gaat naar kostschool, want ik kan geen huis met hem houden. Charles goes to boarding school because I can't keep house with him. Marietje ook: zij was anders toch gauw gegaan. So did Marietje: she would have gone soon anyway. Wij blijven dus met ons drieën: Louise, Marianne, ik... Het is in eens heel anders, tante Lot... Wij willen rustigjes leven... Ten eerste moet het... en de meisjes verlangen niets anders. So we stay with the three of us: Louise, Marianne, me... It's suddenly very different, Aunt Lot... We want to live quietly... First of all, it has to be... and the girls desire nothing else.

Het scheen Constance weêr toe, of zij iemand zocht in de kamer, of zij iets verzweeg... Constance had den naam van Emilie op de       lippen, maar wilde niet vragen... Mama wist nauwlijks, dat zij wel eens oneenigheid hadden: Emilie en Van Raven. It seemed to Constance again that she was looking for someone in the room, that she was hiding something... Constance had Emilie's name on her lips, but did not want to ask... Mama hardly knew that they sometimes had a disagreement: Emilie and Van Raven.

- Ik heb nu nog veel moeite en drukte, zei Bertha. - I still have a lot of trouble and hustle now, Bertha said. Maar als alles geregeld is... en wij hebben onze kleine villa... But when everything is settled ... and we have our little villa....

Zij zonk in haar stoel achterover en glassig staarde haar blik voor zich uit. She sank back in her chair and glassy eyed stared ahead. Constance, deelnemende, nam hare hand, hield die vast... Het scheen of Bertha, na dat drukke leven, dat in eens met den dood van Van Naghel, een uur na hun laatste diner, een moment na hare laatste drukte, plotseling was geknakt - niet meer wist hoe en wat, zich verlaten voelde, hulpeloos... Constance, participating, took her hand, held it ... It seemed as if Bertha, after that busy life, which had suddenly snapped at once with Van Naghel's death, an hour after their last dinner, a moment after her last bustle - no longer knew how and what, felt abandoned, helpless ...

Al waren er al die zaken - scheen een plotse slag van verwondering en stupefactie, scheen een doodschheid als over haar heen te komen - of alles nu uit was, of er nu niets meer was - nu er spoedig geen visites meer te maken zouden zijn, geene recepties te houden, geen diners meer te geven, nu Van Naghel geen last in de Kamer meer had, van welke hij de enervatie thuis meêbracht, nu er niet meer te rekenen zoû zijn hoe zij een duizend gulden minder in de maand zouden verteeren - nu zij eenvoudig een rustig       huishouden zouden voeren moeten van wat zij en de meisjes bezaten... En het scheen of zij niet wist hoe en waarom zij meer leven zoû, nu zij de diners en de visites niet meer zoû hebben te geven en te maken... voor hare kinderen, hare meisjes vooral. Though there were all these things - seemed a sudden stroke of wonder and stupefaction, seemed a deadness as if coming over her - whether everything was finished, whether there was nothing more - now that there would soon be no more visits to make, no more receptions to hold, no more dinners to give, now that Van Naghel no longer had a burden in the Chamber, from which he brought home the enervations, now that there would be no more calculating how they would consume a thousand guilders less in the month - now that they would simply have to run a quiet household from what she and the girls possessed... And it seemed as if she did not know how and why she would live more, now that she would no longer have the dinners and the visits to give and make... for her children, her girls especially. Zoo kalm hadden Louise en Marianne haar gezegd, dat zij heel gauw rustig leven wilden, dat het nu Bertha plotseling toescheen: waarom heb ik eigenlijk altijd die drukte gemaakt... als de meisjes er zoo weinig om gaven... Waarom ben ik er dan oud en moê in geworden... Het was waar, Van Naghel had die ambitie gehad: zijn huis een politieken salon te zien... Het was zoo geweest, als hij wilde; nu was het uit, nu was het uit... Nu was er niets dan rustig te leven... in de kleine villa te Baarn... geen schulden te maken... de jongens te zien afstudeeren zoo spoedig mogelijk... en dan Karel en Marietje... anders... zij wist niet hoe... op te voeden... en te doen leven... dan zij hare andere kinderen gedaan had... Zoo kalm hadden Louise en Marianne haar gezegd, dat zij heel gauw rustig leven wilden, dat het nu Bertha plotseling toescheen: waarom heb ik eigenlijk altijd die drukte gemaakt... als de meisjes er zoo weinig om gaven... Waarom ben ik er dan oud en moê in geworden... Het was waar, Van Naghel had die ambitie gehad: zijn huis een politieken salon te zien... Het was zoo geweest, als hij wilde; nu was het uit, nu was het uit... Nu was er niets dan rustig te leven... in de kleine villa te Baarn... geen schulden te maken... de jongens te zien afstudeeren zoo spoedig mogelijk... en dan Karel en Marietje... anders... zij wist niet hoe... op te voeden... en te doen leven... dan zij hare andere kinderen gedaan had...

Zij bleef moê zitten, Bertha, glassig starende, half luisterende naar de deelnemende woorden met energiek Indiesch accent, van tante Lot, die kassian riep... She remained sitting tiredly, Bertha, staring glassily, half listening to the participating words with energetic Indian accent, of Aunt Lot, who called out cassian....

Maar plotseling scheen een grootere nervo-       ziteit haar als op te schrikken uit hare neêrslachtigheid. But suddenly a greater nervo- zity seemed to startle her as if from her dejection. Zij keek weêr om, als zoekende, iemand... om iets te zeggen. She looked back again, as if searching, someone ... to say something. Haar blik hing even aan tante Lot, toen aan Constance... Plotseling stond zij op, met een lachje, als wilde zij iets zeggen aan Louise, daar verder op... Maar haar hand-druk, nerveus, scheen Constance te dwingen, ook op te staan, meê te gaan met haar, ergens... ergens... Zij gingen den anderen salon door, langs de speeltafel van oom, Adolfine, Karel, Dotje... langs de andere speeltafel van Cateau, Van Saetzema, Dijkerhof, Pop, en de gesprekken, dadelijk, hokten; de kaarten, nerveus, vielen slag op slag neêr... Zij praatten over Bertha, dacht Constance, terwijl Bertha haar zacht dwong naar de kleine zijkamer: het kabinet, waar de glazen en koekjes klaar stonden, waar, als onverbiddelijk autoritair, hing het portret van papa Van Lowe; - het kamertje, waarin zij gingen, zij allen, als zij elkaâr iets vertrouwelijks zeggen wilden - als er een scène was - een oneenigheid - een geheime wisseling van opinie's en Constance, dadelijk, herinnerde zich, hoe zij hier, vijf maanden geleden, Van Naghel gesmeekt had, Bertha... hoe zij geweigerd hadden haar ‘officieel' in hun huis te ontvangen,       hoe Van der Welcke was boos, driftig geworden, toegestort was op Van Naghel... Nu, weêr, was zij met Bertha hier samen en het portret van papa zag neêr, koel, streng, op de beide zusters... Haar blik hing even aan tante Lot, toen aan Constance... Plotseling stond zij op, met een lachje, als wilde zij iets zeggen aan Louise, daar verder op... Maar haar hand-druk, nerveus, scheen Constance te dwingen, ook op te staan, meê te gaan met haar, ergens... ergens... Zij gingen den anderen salon door, langs de speeltafel van oom, Adolfine, Karel, Dotje... langs de andere speeltafel van Cateau, Van Saetzema, Dijkerhof, Pop, en de gesprekken, dadelijk, hokten; de kaarten, nerveus, vielen slag op slag neêr... Zij praatten over Bertha, dacht Constance, terwijl Bertha haar zacht dwong naar de kleine zijkamer: het kabinet, waar de glazen en koekjes klaar stonden, waar, als onverbiddelijk autoritair, hing het portret van papa Van Lowe; - het kamertje, waarin zij gingen, zij allen, als zij elkaâr iets vertrouwelijks zeggen wilden - als er een scène was - een oneenigheid - een geheime wisseling van opinie's en Constance, dadelijk, herinnerde zich, hoe zij hier, vijf maanden geleden, Van Naghel gesmeekt had, Be

Zij zagen elkaâr zwijgend aan... Bertha, schichtig, blikte om zich rond: zij voelde, dat, in den grooten salon, aan de speeltafels, de broêrs en zusters weêr dadelijk spraken, kritizeerden... omdat zij zich met Constance... met Constànce... terugtrok... een oogenblik. They looked at each other in silence... Bertha, skittish, looked around: she felt that, in the large salon, at the gaming tables, the brothers and sisters were again talking immediately, criticizing... because she and Constance... with Constànce... withdrew... for a moment. En, dempende tot een nauw hoorbare fluistering hare stem, kreunde zij: And, muffling to a closely audible whisper her voice, she groaned:

- Constance... Constance... - Constance... Constance...

- Wat is er, Bertha... - What is it, Bertha...

- Help me... help me... wees lief. - Help me ... help me ... be kind.

- Wat is er dan, Bertha? - Then what is it, Bertha?

- Mijn God, niemand weet het nog... maar ik kàn het niet alleen... hier... in mijzelf houden! - My God, no one knows yet ... but I can't just ... keep it ... here ... inside me!

- Zeg mij, wat is er en wat kan ik doen? - Tell me, what is there and what can I do?

- Wat je doen kunt... ik weet het niet... Maar Constance... ik heb behoefte... behoefte... het je te zeggen... - What you can do ... I don't know ... But Constance ... I feel a need ... a need ... to tell you ...

- Zeg het dan. - Then say it.

- Niemand, niemand weet het nog... behalve Louise, behalve Marianne. - Nobody, nobody knows yet ... except Louise, except Marianne. - Wat is er? - What is it?

- Emilie... Emilie is... - Emilie ... Emilie is ...

- Wat is zij? - What is she?

- Zij is weggegaan... met Henri... - She left -- with Henri....

- Weggegaan? - Left?

- Zij is... gevlucht misschien... met Henri... ik weet niet waarheen... Van Raven weet het niet. - She has ... fled maybe ... with Henri ... I don't know where ... Van Raven doesn't know. Niemand weet het... Adolf Van Naghel... mijn zwager, de Commissaris... heeft geinformeerd... Hij is niet te weten gekomen... Wij hebben haar afgeraden... te scheiden... Adolf ook... Toen... zeker daarom... is zij... gevlucht met Henri... Met haar broêr... Ze WIL niet meer met Eduard samen zijn... Ze is gevlucht... Constance! No one knows... Adolf Van Naghel... my brother-in-law, the Commissioner... has inquired... He hasn't found out... We advised her... to divorce... Adolf too... Then... surely that's why... she... fled with Henri... With her brother... She doesn't WANT to be with Edward anymore... She fled... Constance! Waarheen? Where to? Ik weet het niet! I don't know! Constance... het is een schandaal! Constance ... it's a scandal! Maar stil... zeg het niet... zeg het niemand... Mama weet het niet... Ik wil het... als het niet anders kan-als zij niet terugkomen... laten voorkomen... of zij met haar broêr... alleen... een reisje maakt... een uitstapje... Zoo zullen wij het laten voorkomen, Constance... Maar ze zal niet terugkomen, denk ik... Henri, den laatsten tijd, was opgewonden; hij heeft gevochten met Eduard, is handgemeen met hem geworworden... omdat hij zijn zuster mishandelde...       Je weet, hoeveel ze van elkaâr houden... Emilie en Henri... Het is bijna onnatuurlijk, broêr en zuster... Nu zijn ze gevlucht... O God, Constance... ik heb zooveel, zooveel verdriet! Maar stil... zeg het niet... zeg het niemand... Mama weet het niet... Ik wil het... als het niet anders kan-als zij niet terugkomen... laten voorkomen... of zij met haar broêr... alleen... een reisje maakt... een uitstapje... Zoo zullen wij het laten voorkomen, Constance... Maar ze zal niet terugkomen, denk ik... Henri, den laatsten tijd, was opgewonden; hij heeft gevochten met Eduard, is handgemeen met hem geworworden... omdat hij zijn zuster mishandelde... Je weet, hoeveel ze van elkaâr houden... Emilie en Henri... Het is bijna onnatuurlijk, broêr en zuster... Nu zijn ze gevlucht... O God, Constance... ik heb zooveel, zooveel verdriet!

Zij stortte zich nu in Constance's armen, snikte, de armen rondom haar hals... She now threw herself into Constance's arms, sobbing, the arms around her neck

- Constance... Constance... help me... Ik weet niet bij wie ik zal huilen... bij wie ik me uit zal storten... Adolf helpt me met de zaken... Otto ook... Louise is heel lief, maar zij en Otto vinden, dat Emilie moet scheiden... op grond, dat zij mishandeld wordt... Maar Constance... in onze kringen... mishandelt een man toch niet zijn vrouw! - Constance... Constance... help me... I don't know to whom I shall cry... to whom I shall pour myself out... Adolf helps me with things... Otto too... Louise is very sweet, but she and Otto think, that Emilie should be divorced... on the grounds, that she is being abused... But Constance... in our circles... surely a man does not abuse his wife! Dat gebeurt nooit... Dat is vreeslijk! That never happens ... That's appalling! Dat gebeurt bij het volk...! That happens to the people...! O God, Constance... ik ben zoo ongelukkig... De zaken... dat komt wel in orde... Maar er zijn schulden... Ik dacht, dat wij ordelijk leefden... maar... ik weet het niet: er zijn nu schulden... Het loopt alles zoo op... Ik hoopte zoo, dat de jongens zouden afstudeeren. Oh God, Constance... I'm so unhappy... Business... it'll be all right... But there are debts... I thought we were living orderly... but... I don't know: there are debts now... It's all running so high... I was so hoping the boys would graduate. Frans zal het wel doen... maar nu Henri... die dolheid... weg te gaan met Emilie... een vlucht... niemand weet waarheen... O God, Constance... Constance... ik ben zóo ongelukkig... help me, help me...! French will do it... but now Henri... this madness... leaving with Emilie... an escape... no one knows where... Oh God, Constance... Constance... I am so unhappy... help me, help me...! Zij hing als slap in de armen van Constance en de tranen vloeiden onophoudelijk langs haar bleeke gezicht: in enkele weken vervallen tot het gezicht van een oude vrouw. She hung as if limp in Constance's arms and tears flowed incessantly down her pale face: in a few weeks decayed to the face of an old woman. Zij hing als hulpeloos en ziek, als had de dood van Van Naghel, zoo plotseling, een slag na dien ongelukkigen avond - hare gasten in den salon, Emilie gevlucht boven, Van Raven wachtende beneden - haar kalm verstand van overleggende en bedenkende vrouw-van-de-wereld geschokt dermate, dat zij spreken moèst over intieme dingen, waarover zij, vroeger, nooit gesproken zoû hebben... Een instinct dreef haar in de armen van Constance, dreef haar zich te uiten bij Constance, als was die de eenige, die haar zoû kunnen begrijpen. She hung as if helpless and sick, as if Van Naghel's death, so sudden, one stroke after that unfortunate evening - her guests in the parlor, Emilie fleeing upstairs, Van Raven waiting downstairs - had shaken her calm mind of deliberating and thinking woman-of-the-world to such an extent, that she had to speak about intimate things, about which, in the past, she would never have spoken... An instinct drove her into Constance's arms, drove her to express herself to Constance, as if she were the only one, who could understand her. Hare bijziende, knippende oogen, door hare tranen, zochten als angstig te begrijpen de uitdrukking op Constance's gelaat. Her myopic, blinking eyes, through her tears, sought as anxiously to understand the expression on Constance's countenance. En zij was zoo gebroken, geknakt, dat Constance zich geweld moest aandoen te bedenken, dat het Bertha was... Bertha... die zij in hare armen hield... And she was so broken, snapped, that Constance had to force herself to remember that it was Bertha... Bertha... whom she held in her arms....

De rancune, die zij maanden had blijven voeden, was weg... In hare ziel, in haar hart was daar niets meer van over, als was zij gegroeid uit de laagte van die atmosfeer naar iets reiners en zuiverders van begrijpen en       van gevoel. The resentment, which she had kept feeding for months, was gone... In her soul, in her heart there was nothing left of it, as if she had grown from the depths of that atmosphere into something purer and purer of understanding and feeling. Slechts een oogenblik nog gedacht zij dien avond, toen zijzelve hier gesmeekt had aan Bertha en Van Naghel... om haar te helpen haar te rehabiliteeren in de oogen van hunne kennissen... geheel Den Haag. Only for a moment more did she think that evening, when she herself had begged Bertha and Van Naghel here ... to help her rehabilitate her in the eyes of their acquaintances ... all of The Hague. Lang... járen scheen dat geleden. Long ... YEARS ago it seemed. Zij begreep zichzelve ternauwernood, dat zij toen zoo had smeeken gekund, om iets wat zoo klein was, van zoo weinig belang voor hare ziel... voor de wereld... Nu had zij het niet kunnen doen... Zij begreep niet, dat zij zoo lang rancune had kunnen voeden jegens Van Naghel, jegens Bertha - omdat zij haar niet vroegen op officieele diners: invitatie, die haar de gewenschte rehabilitatie zoû geven... Op dit oogenblik verlangde zij zelfs niet naar die rehabilitatie, gaf zij niet om ze, als iets, dat waardeloos was geworden: een idee, dat in haar verschrompeld, verkrompen was, en wegwoei als een dor blad, een dor blad naar verre en wijde luchten... Addy? She did not understand how she could have begged so much then, for something so small, of so little importance to her soul... to the world... Now she could not do it... She did not understand how she could have held a grudge against Van Naghel, against Bertha, for so long because they did not invite her to official dinners: invitations which would give her the rehabilitation she wanted... At this moment she did not even long for that rehabilitation, did not care for it, as something which had become worthless: an idea which had shriveled up, shrunk in her, and drifted away like a dry leaf, a dry leaf to far and wide skies... Addy? Hij zoû ze niet noodig hebben: die rehabilitatie zijner moeder in de oogen van Den Haag... Haar kind zoû zijn weg wel maken. He would not need them: this rehabilitation of his mother in the eyes of The Hague... Her child would make his way. O, hoe klein was zij geweest, te smeeken daarom; rancune te blijven voeden, maanden lang, om zoo weinig, zoo niets... zoo totaal niets... Zij voelde iets in zich gegroeid, en neêrzien       op dat van vroeger... Neen, rancune had zij niet meer... Zij voelde een diep medelijden en een zusterlijke teederheid voor die arme oude vrouw, Bertha, die daar als machteloos, hulpeloos hing in hare armen, en smeekte... om wat... Zij verzamelde hare gedachten: wat kon zij doen, waarmeê Bertha helpen... De snelle gedachten verwarden zich: zij dacht aan Van der Welcke... Addy... vaagweg: wat konden zij, hoe kònden zij dan Bertha helpen... Emilie en Henri komen op het spoor... En eindelijk wist zij niets anders te zeggen, dan: O, hoe klein was zij geweest, te smeeken daarom; rancune te blijven voeden, maanden lang, om zoo weinig, zoo niets... zoo totaal niets... Zij voelde iets in zich gegroeid, en neêrzien op dat van vroeger... Neen, rancune had zij niet meer... Zij voelde een diep medelijden en een zusterlijke teederheid voor die arme oude vrouw, Bertha, die daar als machteloos, hulpeloos hing in hare armen, en smeekte... om wat... Zij verzamelde hare gedachten: wat kon zij doen, waarmeê Bertha helpen... De snelle gedachten verwarden zich: zij dacht aan Van der Welcke... Addy... vaagweg: wat konden zij, hoe kònden zij dan Bertha helpen... Emilie en Henri komen op het spoor... En eindelijk wist zij niets anders te zeggen, dan:

- Ja Bertha... het beste zal zijn... het te doen voorkomen... alsof Emilie een uitstapje doet met haar broêr... Wij zullen, komt het te pas, ons ook zoo uitlaten... Wat wil Van Raven doen? - Yes Bertha... the best thing will be... to make it appear... as if Emilie is having an outing with her brother... We will, should it be convenient, make ourselves look like that too... What does Van Raven want to do?

- Hij wil niet scheiden... Het is ook verschrikkelijk... Ach, Constance, ze zijn nog geen tien maanden getrouwd! - He doesn't want a divorce... It's terrible too... Oh well, Constance, they haven't even been married ten months!

Een matheid plotseling kwam over haar, als een afsterving van de wereldsche belangetjes, die tot nog toe de hare altijd waren geweest. A dullness suddenly came over her, like a dying off of the worldly interests that had always been hers until now.

- Maar, murmelde zij; als hij haar slaat... is het misschien beter... dat zij scheiden... Ik weet niet... Wij gaan naar Baarn toe... er is daar een kleine villa... Liefst zoû ik die       dadelijk willen huren... er heengaan... met Louise en Marianne... Karel... geeft mij wel last... hij gedraagt zich niet goed, hij gedraagt zich niet goed... En hij is nog zoo jong... Misschien komt hij in huis bij Adolf, zijn voogd, die heel streng voor hem zal zijn... IK weet het niet meer, ik kan niets meer... Ik deed alles met Van Naghel, samen met hem... Hij was heusch lief, hij was goed... Wij leefden met elkaâr, om de kinderen... Hij was moê... van minister te zijn... maar hij deed het nog... om de kinderen... - Maar, murmelde zij; als hij haar slaat... is het misschien beter... dat zij scheiden... Ik weet niet... Wij gaan naar Baarn toe... er is daar een kleine villa... Liefst zoû ik die dadelijk willen huren... er heengaan... met Louise en Marianne... Karel... geeft mij wel last... hij gedraagt zich niet goed, hij gedraagt zich niet goed... En hij is nog zoo jong... Misschien komt hij in huis bij Adolf, zijn voogd, die heel streng voor hem zal zijn... IK weet het niet meer, ik kan niets meer... Ik deed alles met Van Naghel, samen met hem... Hij was heusch lief, hij was goed... Wij leefden met elkaâr, om de kinderen... Hij was moê... van minister te zijn... maar hij deed het nog... om de kinderen...

Hare naïveteit - dat Van Naghel minister was om de kinderen, en niet om zijn land - ze trof Constance als voor de eerste maal; zij glimlachte bijna, hield Bertha tegen zich aan... Her naivete - that Van Naghel was minister for the sake of the children, and not his country - she struck Constance as if for the first time; she almost smiled, held Bertha against her....

- Hij kon zich ook niet terugtrekken... hij wilde dat ook niet, ging Bertha voort, zwakjes. - He couldn't retreat either ... he didn't want to, Bertha continued, weakly. Nu weet ik het niet meer... wat te doen... Ik voel mij zoo alleen... en toch vroeger... was ik een flinke vrouw... niet waar, Constance... Nu voel ik mij... niet flink meer... Misschien is dat leven te druk geweest... En waarvoor... Constance... waarvoor is het geweest... Mijn kinderen, onze kinderen... voor wie wij leefden... ze zijn geen van allen gelukkig... Ik ben moê... en       oud geworden voor niets... Ik woû, dat we al in Baarn woonden... Stil leven, daar, met de twee meisjes... Louise is lief, Marianne ook... Ze willen niet meer uitgaan... Gelukkig... gelukkig zijn ze niet... Ach... ach... mijn arme kinderen... Zeg het nooit aan mama, Constance... Mama weet het niet... lieve mama... Wat hoeft zij het te weten, de oude vrouw... Laat haar maar... in het idee... dat alles... nog goed gaat... al is Van Naghel er niet meer... Nu weet ik het niet meer... wat te doen... Ik voel mij zoo alleen... en toch vroeger... was ik een flinke vrouw... niet waar, Constance... Nu voel ik mij... niet flink meer... Misschien is dat leven te druk geweest... En waarvoor... Constance... waarvoor is het geweest... Mijn kinderen, onze kinderen... voor wie wij leefden... ze zijn geen van allen gelukkig... Ik ben moê... en oud geworden voor niets... Ik woû, dat we al in Baarn woonden... Stil leven, daar, met de twee meisjes... Louise is lief, Marianne ook... Ze willen niet meer uitgaan... Gelukkig... gelukkig zijn ze niet... Ach... ach... mijn arme kinderen... Zeg het nooit aan mama, Constance... Mama weet het niet... lieve mama... Wat hoeft zij het te weten, de oude vrouw... Laat haar maar... in het idee... dat alles... nog goed gaat... al is Van Naghel er niet meer...

En zij snikte, bij de gedachte, dat zij alleen was... Toen, plotseling, richtte zij zich een weinig op, trok Constance op een stoel, zette zich naast haar en vroeg, de pijnlijke blik door de tranen starende in Constance's oogen: And she sobbed, at the thought, that she was alone... Then, suddenly, she straightened up a little, pulled Constance onto a chair, seated herself beside her and asked, the pained look through the tears staring into Constance's eyes:

- Constance... zeg mij... Marianne... - Constance ... tell me ... Marianne ...

- Wat is er, Bertha... - What is it, Bertha...

- Hoû je... van Marianne? - Hoû you ... from Marianne?

- Ja, Bertha, heel veel... - Yes, Bertha, very much....

- ...Nog altijd...? - ...Still...? ? - Ja... nog altijd... Yes... still... - Constance... - Constance...

- Wat is er, Bertha... - What is it, Bertha...

- Het is goed... dat we naar Baarn gaan... Zeg mij... Constance... Van der Welcke... - It is well ... that we go to Baarn ... Tell me ... Constance ... Van der Welcke ...

- Wat? - What?

- Hoe is hij? - How is he? - Hoe meen je, Bertha? vroeg Constance zacht. Constance asked softly.

- Is... is het... zijn schuld... Is hij een gentleman? - Is ... is it ... his fault ... Is he a gentleman?

Kalm verdedigde Constance haar man, maar even verwonderd, dat Bertha zoo rond-uit sprak, DAAROVER ... als wisten zij beiden alles... Calmly Constance defended her husband, but equally amazed, that Bertha spoke so roundly, THEREFORE ... as if they both knew everything....

- Ja, Bertha... ik geloof niet, dat Henri... dat het Henri's schuld is... Ik geloof ook niet... dat het de schuld van Marianne is... Bertha... ik geloof niet, dat zij er iets aan kunnen doen... Zij voelen sympathie voor elkaâr... heel veel... - Yes, Bertha... I do not believe, that Henri... that it is Henri's fault... I also do not believe... that it is Marianne's fault... Bertha... I do not believe, that they can do anything about it... They feel sympathy for each other... very much...

Eene verteedering, als een glans, als een glanzend medelijden, kwam over hare ziel heen... An endearment, like a gleam, like a shining pity, came over her soul....

- Constance... zij moeten zich niet laten gaan... Zij moeten daar tegen strijden... - Constance... they must not let themselves go... They must fight against that....

- Wie weet, Bertha, wat zij doen... Wie weet, wat er in hen omgaat... - Who knows, Bertha, what they do... Who knows, what goes on in them....

- Neen... zij strijden niet. - Nay ... they do not fight.

- Wie weet. - Who knows.

- Neen, neen... Constance, het is GOED , dat we naar Baarn gaan... - Nay, nay... Constance, it is GOOD , that we go to Baarn....

In den salon hoorden zij stemmen, luid en Indiesch... De Ruyvenaers gingen weg... In the parlor, they heard voices, loud and Indian... The Ruyvenaers were leaving....

- Dag Bertha, zei tante Lot, kijkende langs de deur. - Bye Bertha, said Aunt Lot, looking past the door. Wij gaan, Bertha. We're going, Bertha. Constance, Bertha kwamen weêr binnen. Constance, Bertha came in again. Bertha vergat hare oogen te wisschen, omhelsde tante Lot... Bertha forgot to wipe her eyes, hugged Aunt Lot

Adolfine, Cateau naderden Bertha. Adolfine, Cateau approached Bertha.

- Bèrtha... kreunde Cateau, en zij kreunde dezen keer beslist. - Bèrtha ... moaned Cateau, and she definitely moaned this time. We wilden je... EVEN ... spréken. We wanted to ... EVEN ... speak to you. Emiliètje moet NIET ... schèiden. Emiliètje should NOT ... schèiden.

- Ja, zeide Adolfine. - Yes, said Adolfine. Als ze scheidt, wordt de familie onmogelijk. When she divorces, the family becomes impossible. Het is een schandaàl... als ze scheiden. It's a scandal ... when they divorce.

- Jà... kreunde Cateau, hoog op. Het zoû wèl een schandaàl... ZIJN , Bertha. It would be a scandal... HIS, Bertha. Vindt jij dat OOK ... niet, Constance? Do you ALSO ... not find that, Constance?

- Op het oogenblik... is er nog geen sprake van, zei Constance. - At the moment ... there is no question of it yet, Constance said. Emilie is met Henri voor een tijdje op reis gegaan... en die verandering zal haar zeker goed doen... en tot kalmte brengen. Emilie has gone on a trip with Henri for a while ... and this change will surely do her good ... and calm her down.

- Zoó... is ze op REIS ? - So...is she on a TRAVEL?

- Waarheen? - Where to? vroeg Adolfine nieuwsgierig. Adolfine asked curiously.

- Ze zouden naar Parijs gaan, zei Constance, beslist. - They would go to Paris, Constance said, decidedly.

- Zoó?... - So? Is Emiliètje... naar PARIJS ? Is Emilie... going to PARIS? ? - Ja... met haar broêr, herhaalde Constance. ? - Yes ... with her brother, Constance repeated. Een oogenblik later vond zij gelegenheid stil tot Bertha te zeggen:       - Het is beter zoo, Bertha... Het te zeggen... of het heel natuurlijk is... Als je het niet zegt... en zij komen er achter... An instant later she found occasion to say quietly to Bertha: -It's better that way, Bertha... Saying it... if it's quite natural... If you don't say it... and they find out....

- Dank je... Constance... dank je... - Thank you... Constance... thank you....

- O Bertha... ik woû, dat ik iets voor je kon doen! - Oh Bertha ... I wish I could do something for you!

- Je hebt me al geholpen... dank je... Ik... ik kan niets meer zeggen... - You have already helped me... thank you... I... I can't say anything more....

Zij hing in haar stoel, glassig starende... Constance volgde haar blik. She hunched in her chair, staring glassily... Constance followed her gaze. Zij zag, dat, heel laat, Van der Welcke gekomen was... In de serre - de kaarten hadden de jongens na hun spel opgeruimd, als zij altijd doen moesten voor grootmama - zat hij, een beetje in de schaduw, maar toch zichtbaar... Hij boog zich voorover, naar Marianne, die naast hem zat: fijntjes, witjes de vlak van haar gezicht: een tenger zwart figuurtje schaduwende in de somberheid van de serre - het gas er al uitgedraaid. She saw, that, very late, Van der Welcke had come... In the conservatory - the cards the boys had cleaned up after their game, as they always had to do for grandmother - he was sitting, a little in the shade, but still visible... He bent down, to Marianne, who was sitting next to him: delicately, whitely the plane of her face: a petite black figure shadowing in the gloom of the conservatory - the gas already turned off. Zij scheen zachtjes te weenen, frommelde haar zakdoek... Hij scheen iets te zeggen, angstig teeder, terwijl hij verder overboog tot haar... Plotseling nam hij haar hand, drukte die in een impulsie... Schrikkende, zag Marianne op... Haar blik ontmoette... in het verschiet der kamers... aan het andere einde... den blik van tante Constance, den       glassigen staarblik van haar moeder... Zij trok hare hand terug... en een gloed bloosde over haar bleekte... She seemed to weep softly, fumbling her handkerchief... He seemed to say something, anxiously tender, as he leaned further over to her... Suddenly he took her hand, squeezed it in an impulse... Startled, Marianne looked up... Her gaze met... in the distance of the rooms... at the other end... the gaze of Aunt Constance, the glassy stare of her mother... She withdrew her hand... and a glow blushed over her pale...

Grootmama stond in het midden van den salon, een beetje treurig om wat er van rouw nu somber was in hare kamers... De kinderen namen afscheid. Grandmother stood in the middle of the parlor, a little sad for what was now gloomy in her rooms from mourning... The children said goodbye.