Hoe de migratiecrisis buiten ons zicht voortwoekert
Weet je nog, 2015?
De burgeroorlog in Syrië, Islamitische Staat...
...oorlog in Libië, Afghanistan...
...vluchtelingenstromen, tentenkampen, bootjes op de Middellandse Zee...
...het jongetje Alan.
Dit is het moment waarop ze Europa bereiken.
Overvolle opvangcentra in de EU...
...van welkom...
Wij kunnen dit.
...tot niet welkom.
Ik heb het over de vluchtelingencrisis van 2015.
Of beter gezegd, de migratiecrisis.
Want niet alleen mensen op de vlucht voor oorlog en geweld...
...of vervolging, waagden de oversteek...
...ook veel economische migranten...
...zonder vluchtelingenstatus.
Het woord 'crisis' hoor je vrijwel nergens meer.
En als je kijkt naar de aantallen die sinds 2015over land of over zee...
...naar Europa kwamen, snap je waarom.
Van meer dan een miljoen in 2015...
...naar heel veel minder in de jaren daarna.
Maar kopzorgen zijn er genoeg.
Want vooral aan de buitengrenzen van Europa...
...smeult de oude crisis door en hopen nieuwe problemen zich op.
In deze video neem ik je mee langs de randen van Europa.
Dit was de opening van het late NOS Journaal van 30 augustus.
Crisisberaad in Griekenland...
...want in een paar uur tijd zijn zestien boten met ruim 650 migranten...
...aangekomen op de Griekse eilanden voor de Turkse kust.
Het is voor het eerst sinds de grote migratiecrisis van 2015...
...dat er op één dag zo veel mensen aankomen in Griekenland.
En het tweede onderwerp in hetzelfde Journaal... was dit:
In Marokko bestormden migranten de hekken rond de Spaanse enclave Ceuta.
Zeker 155 migranten is het gelukt om er overheen te komen.
En zomaar een greep uit wat recente headlines:
Over mensen die verdrinken, reddingsschepen, wanhopige migranten...
...nieuwe hekken en erbarmelijke omstandigheden in tentenkampen.
De Griekse minister van Veiligheid...
...vreest zelfs dat de recente geschiedenis van 2015 zich herhaalt.
Heeft hij daar een punt?
Daarvoor kijken we naar de vijf toegangspoorten tot Europa:
De grote drie, Spanje, Italië en Griekenland...
...maar we beginnen bij de twee kleine eilandstaatjes...
...Malta en Cyprus.
...Cyprus dus.
Nu de EU deals heeft gesloten met Libië en Turkije over het tegenhouden en opvangen van vluchtelingen...
...nemen steeds meer mensen een nieuwe route...
...via Turkije naar Noord-Cyprus.
Daar steken ze via smokkelroutes de grens over naar het Zuidelijke deel...
...de weg naar de EU.
Het eiland heeft maar één vluchtelingenkamp...
...Kamp Kofinou.
Op Cyprus zouden zo een 30.000 mensen asiel hebben aangevraagd...
...dat is meer dan 4 procent van de totale bevolking.
En elke maand komen er zo een 1000 mensen bij.
De situatie is onhoudbaar, zegt de manager van Kamp Kofinou.
Dit moet worden aangepakt op Europees niveau, niet alleen op Cyprus.
Dus wat wilt u dat de EU doet? - Ik wil dat ze de lasten verdelen.
Malta dan.
Sinds het kleine eilandstaatje in 2004 lid werd van de EU,
is het voor bootvluchtelingen een kans om Europa te bereiken.
In 2018 vroegen 4200 mensen asiel aan op Malta.
Op ruim 400.000 inwoners.
Dat is dus één asielaanvraag per honderd Maltezers.
Sinds eind vorig jaar laat het daarom geen schepen van hulporganisaties...
...die mensen hebben opgepikt op zee meer toe in zijn havens.
De twee schepen liggen stil op zee in Maltese wateren...
...nadat Italië, Malta en alle andere EU-landen hen geen toegang geven tot hun veilige havens.
Toch bereikten ook dit jaar bijna 1600 migranten het eiland.
En dan de eerste van de grote drie:
Spanje.
Omdat Italië en Griekenland, door de EU-deals, een stuk moeilijker bereikbaar zijn geworden...
...proberen steeds meer migranten het via Spanje.
Vijf jaar geleden ging het nog om 'slechts' 12.000 migranten...
...vorig jaar waren dat er vijf keer zo veel.
Niet zo gek als je bedenkt dat de tocht over water op het kortste punt tussen Marokko en Spanje...
...slechts iets meer is dan 14 kilometer.
Maar de stroming maakt het wel levensgevaarlijk.
En in Spanje komen migranten dus ook aan over land.
Op het Afrikaanse continent, via de stukjes Spaans grondgebied Ceuta en Melilla.
Eens in de zoveel tijd bestormt een grote groep migranten de hoge hekken daar...
...om Europees grondgebied te bereiken.
Zodat ze in de EU asiel kunnen aanvragen.
Dank aan mijn moeder.
Ik hou heel veel van je mama.
Tot dusver zijn er dit jaar bijna 20.000 migranten in Spanje aangekomen.
Italië dan.
De afgelopen jaren kwamen daar steevast meer dan honderduizend mensen via boten het land in.
Veel op het eilandje Lampedusa...
...dicht bij de Afrikaanse kust.
Maar ook op Sicilië en op het Italiaanse vasteland.
Sinds 2017 een stuk minder...
...nadat de EU en Italië een deal hadden gesloten met Libië om migranten tegen te houden.
Maar er is veel kritiek van mensenrechtenorganisaties op die deal.
Migranten in Libië komen in detentiekampen terecht...
...en vallen ten prooi aan onder meer mensenhandel, verkrachting en marteling.
Ze eindigen als gevangenen in Libië, en Europa kijkt de andere kant op.
Het thema migratie domineert de Italiaanse politieke agenda...
...en verdeelt de Italianen tot op het bot.
En de relatie met de rest van de EU, wordt er ook niet beter op.
Het gaat erom dat Italië niet meer gezien wordt als een vluchtelingenkamp...
...zoals tot een paar maanden geleden.
Salvini noemde de migrantenschepen van hulporganisaties 'een soort taxiservice'...
...en heeft voor die schepen de Italiaanse havens gesloten.
Tot nu toe kwamen er dit jaar 'slechts' 5300 migranten aan in Italie.
En tot slot Griekenland.
Dé ingang naar Europa van 2015.
Toen meer dan 850.000 mensen...
...vooral Syriërs, via bootjes de Griekse eilande bereikten.
Waar komen jullie vandaan? - Uit Syrië.
Via Turkije.
Vluchtelingen reizen zowel over land naar Griekenland, als over zee.
De Griekse eilanden liggen vlak voor de Turkse kust...
...en aanmerende vluchtelingenbootjes zijn ze daar wel gewend.
Maar het zijn er nu veel minder dan in 2015.
Nu zijn het er 'nog maar' enkele tienduizenden per jaar.
Dat komt voor een heel groot deel door de Turkijedeal...
...waar ik het net al even over had.
Op 19 maart 2016...
...kwamen de EU en Turkije afspraken overeen om de vluchtelingenstroom tegen te houden.
De deal is dat Turkije migranten opvangt en terugneemt...
...in ruil voor onder meer financiële steun van de EU.
Het verbeteren van de opvang van vluchtelingen in Turkije, zodat zij ook daar kunnen blijven.
Maar de deal vertoont scheurtjes.
Van het terugsturen van migranten komt weinig terecht...
...mede door de zeer langzame asielprocedures op de eilanden.
Waar de omstandigheden erbarmelijk zijn.
En ook Turkije werkt niet echt mee.
De aantallen migranten op de Griekse eilanden nemen toe.
In augustus kwamen er bijna 10.000 mensen aan met boten.
Dat is meer dan het dubbele, vergeleken met augustus vorig jaar.
In totaal kwamen er tot nu toe in 2019, 34.000 mensen aan in Griekenland.
En de piekmaanden september en oktober komen nog.
Het zijn nu vooral Afghanen.
Maar de vrees is dat ook weer meer Syriërs de oversteek zullen wagen.
Er zitten nu bijna 4 miljoen Syriërs in Turkije.
President Erdogan noemde ze eerder 'broeders' en heette ze welkom.
Maar er is steeds meer weerstand tegen hun aanwezigheid in het land.
Bovendien komt er steeds meer bewijs boven tafel...
...dat Syrische vluchtelingen, vanuit Turkije, worden teruggestuurd naar oorlogsgebied.
We moesten het papier tekenen.
Dat was een deportatiedocument voor terugkeer naar Syrië.
Als dat waar is, handelt Turkije in strijd met internationale vluchtelingenverdragen.
Waardoor de deal op losse schroeven kan komen te staan.
Wat ik zal zei...
...kopzorgen genoeg.
Als we puur kijken naar de cijfers, is er ten opzichte van de afgelopen jaren geen toename.
Ook al laat Griekenland wel een flinke stijging zien...
...over de hele Europese grens gaat het in de maand augustus, om ongeveer evenveel mensen als in augustus vorig jaar.
En kijken we naar het voorjaar, dan waren het er dit jaar zelfs een stuk minder.
Maar dat zijn cijfers.
Hoe zit het met de menselijke kant van het verhaal?
Behandel ons niet als dieren.
Want ook al daalt het aantal bootvluchtelingen...
...de oversteek is relatief wel steeds dodelijker geworden.
Mede doordat de hulporganisaties nauwelijks meer kunnen functioneren.
In 2016 vond één op de 112 bootvluchtelingen de dood.
Dit jaar is dat al één op 66.
Dan praten we over 909 doden dit jaar, tot nu toe.
En wat betreft de deals die de EU heeft gemaakt met Turkije en Libië.
Die hebben weliswaar de stroom migranten drastisch ingeperkt.
Maar de situatie voor de vluchtelingen is zacht gezegd zorgelijk.
Zo niet, mensonterend.
Binnen de EU is er alles behalve de overeenstemming, over hoe met het migratievraagstuk om te gaan.
Ondanks een vers akkoord tussen 14 van de 28 lidstaten...
...gaat het met die herverdeling alles behalve soepel.
De overige landen weigeren überhaupt vluchtelingen op te nemen.
Het probleem is een Duits probleem. Ze willen allemaal naar Duitsland.
Conclusie...
...een crisis zoals in 2015 is nu niet aan de orde.
Maar het migratievraagstuk is nog lang niet opgelost.
En zal ook de komende jaren de Europese politieke agenda blijven domineren.
En wat de toekomst brengt?
