Waarom stikstof Nederland in z'n greep heeft
Die vakantievluchten die hier de volgende zomer zouden moeten vertrekken...
Het is nog maar de vraag of die de lucht in gaan.
Nieuwbouwwijk die hier zou komen?
Er gaat voorlopig nog geen schop de grond in.
En die geplande nieuwe stal?
Je raadt het al: onduidelijk of die er komt.
De Raad van State, dat is de hoogste bestuursrechter van ons land...
...deed eind mei een uitspraak die grote gevolgen heeft voor honderden projecten in Nederland.
Die kunnen namelijk uitgesteld worden, of zelfs gecanceld.
De uitspraak van de Raad van State die raakt aan heel veel sectoren en projecten...
...op het gebied van ruimtelijke ordening, woningbouw...
...de bouw van windmolenparken, landbouw en ook infrastructuur.
Heeft allemaal te maken met een overschot aan...
...stikstof.
Nederland doet niet genoeg om stikstof terug te dringen, zegt de Raad van State.
Voordat we het over de gevolgen van die uitspraak gaan hebben...
...eerst even terug het biologielokaal in.
Wat kan stikstof voor schade aanrichten?
Stikstof is er in meerdere verbindingen en ammoniak is er daar één van.
Er komt vooral heel veel ammoniak vrij door de landbouw, bij de mest van dieren.
Die wordt verspreid in de lucht en slaat vervolgens in de natuur neer.
Die stikstof verrijkt de bodem en dat heeft als gevolg dat planten die weinig stikstof nodig hebben...
...verdrongen worden door planten die juist goed groeien door stikstof.
Denk bijvoorbeeld aan de orchidee die overwoekerd wordt door de brandnetel.
En de dieren die van die planten leven, verdwijnen vervolgens ook.
De biodiversiteit wordt dus aangetast.
Deze boswachter laat zien, hoe dat eruitziet.
Wat je hierachter ziet, achter mij, daar is het mooi open. Zo wil je het zien...
En als je dan naar de andere kant kijkt, zie je heel veel berkjes die opkomen...
...die berkjes zorgen eigenlijk voor dichtgroeien van het gebied.
Die nemen dan de plek in van al die soorten die we hier willen hebben.
Veruit de meeste stikstof komt via de landbouw de lucht in, maar...
...stikstof komt niet alleen als ammoniak in het milieu...
...als stikstof en zuurstof met elkaar verbinden...
...wordt stikstofoxide uitgestoten.
Dat verbinden gebeurt bij verbrandingen op hoge temperatuur...
...bij auto's, schepen en in de industrie dus.
En het komt ook vrij bij bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden voor een nieuwe woonwijk.
Ok, tot zover de theorie. Dan nu de praktijk.
De uitstoot van stikstof is in Nederland al jaren te hoog.
Kijk naar deze kaart van stikstofconcentraties boven Europa...
...die rood-paarse vlek? Dat is Nederland.
Je zou kunnen zeggen: Nederland is kampioen stikstofuitstoot.
En dat zijn we al jaren. En dat is geen titel waar je mee te koop loopt.
In 2015 bedachten ze in den Haag daarom het PAS.
Het Programma Aanpak Stikstof.
En provincies en het Rijk werken daarin samen....
...om de stikstofuitstoot in heel Nederland terug te dringen.
Zoals de overheid het zelf omschreef...
Want aan de ene kant nam de overheid stikstof-herstelmaatregelen in de natuur.
Bijvoorbeeld door het versneld verwijderen van stikstof uit de bodem door maaien...
...of het omvormen van bossen.
En aan de andere kant konden bedrijven toestemming krijgen...
...voor activiteiten die stikstofuitstoot veroorzaken.
Bijvoorbeeld voor het aanleggen van een woonwijk.
Of het uitbreiden van een veehouderij.
Wie iets wilde ondernemen waarbij er stikstof terechtkwam in een natuurgebied...
...kon bij de aanvraag van een vergunning gebruik maken van het PAS.
Het idee: de stikstofuitstoot werd al gecompenseerd.
Door de maatregelen van de provincies en de Rijksoverheid.
Het Europese Hof van Justitie bekeek het PAS...
...en zei: 'Dit is in strijd met de Europese Habitatrichtlijn.'
Die houdt in dat de biodiversiteit van beschermde natuurgebieden in ieder geval niet verder achteruit mag gaan.
En het is nog maar de vraag of die compensatie- maatregelen wel echt gaan werken.
En dus zette ook de Raad van State een streep door het PAS. Luister maar.
Het Programma Aanpak Stikstof maakt het namelijk mogelijk...
...dat al direct toestemming wordt gegeven voor ontwikkeling met gevolgen voor de natuur.
Terwijl aan de andere kant vooruit wordt gelopen op verwachte positieve gevolgen...
...van maatregelen die juist ten gunste zijn van die natuur.
En dat mag niet.
En een streep door het PAS, is een streep door projecten in de buurt van beschermde natuurgebieden...
En die liggen door het hele land.
In het PAS zijn alle beschermde natuurgebieden: de Natura 2000-gebieden...
...opgenomen waar organismen leven die last hebben van overbelasting door stikstof.
Geldt voor 118 van de 160 Natura 2000-gebieden.
Wat het gecompliceerd maakt is dat stikstof niet direct bij de bron neerslaat.
Een bouwproject hoeft dus niet eens direct aan een Natura 2000 gebied te grenzen...
...om toch schade te veroorzaken.
Stikstof kan kilometers verderop neerslaan.
Bouwbedrijven, landbouworganisaties, sommige politici...
...die zeggen: 'Nederland zit op slot nu het PAS van tafel is.'
Natuur is van belang, maar er moet wel balans zijn.
En de balans lijkt nu een beetje meer naar de natuur door te slaan...
...en wij vinden natuurlijk dat er economische ontwikkeling moet zijn.
En dat die vergunningverlening weer op gang moet komen.
Onherroepelijke vergunningen, dat zijn vergunningen die niet meer bij de rechter kunnen worden aangevochten...
...die kunnen niet meer worden ingetrokken.
Maar er zijn honderden projecten met het PAS in de hand aangevraagd...
...en die zijn allemaal ongeldig verklaard.
De verbreding van de A27 bij Utrecht?
Gaat voorlopig niet door.
De uitbreiding van een industrieterrein in Delfzijl? Streep erdoor.
En het vernieuwde vliegveld Lelystad?
Of dat volgend jaar open gaat?
Zolang het nog enigszins kan, proberen we alles uit de kast te halen...
...om het te redden.
Maar het is niet eenvoudig...
...want er is inderdaad weer een nieuwe hobbel bijgekomen.
Van staluitbreidingen, woningbouwplannen, infrastructuurprojecten die stikstof uitstoten...
...moeten de indieners nu aantonen dat hun project geen effect zal hebben...
...op een van de 118 natuurgebieden die last hebben van te veel stikstof.
Dat kan bijvoorbeeld door salderen.
Stel een boer wil een stal bouwen...
...als hij of zij dan maatregelen neemt die ervoor zorgen dat er geen extra stikstof vrijkomt...
...zoals bijvoorbeeld het installeren van een filter dat meer ammoniak uit de lucht haalt...
...dan kan hij of zij nog steeds een vergunning krijgen.
Dat salderen proberen ze ook in Assen.
Om er zo voor te zorgen dat een geplande woonwijk toch door kan gaan.
Je ziet daarginds de Norgervaart, dat is een provinciale weg, lopen...
...daar mag je nu 80 kilometer per uur rijden...
...zou het wat opleveren als dat naar 60 kilometer per uur zal gaan.
-En is dat genoeg, denkt u?
Dat weet ik niet. Dat moeten we echt uit gaan rekenen.
En als salderen niet kan en het toch vaststaat...
...dat er extra stikstof vrijkomt in een natuurgebied...
...dan is er nog de ADC-toets.
Die ADC-toets komt erop neer dat er geen alternatief is voor het project...
...dat het een dwingende reden heeft...
...en dat alle natuurschade gecompenseerd wordt.
Dat is dus geen eenvoudige toets.
De minister of de provincie beoordelen die ADC-toets.
En als iemand het er niet mee eens is, dan kan hij naar de rechter stappen.
De rechter checkt vervolgens of de ADC-toets wel deugt.
En zo moet er voor heel veel projecten bekeken worden...
...wat gaat er voor: de natuur...
...of de economische belangen.
De minister van Landbouw heeft een crisisteam in het leven geroepen...
...dat moet kijken: hoe nu verder? Wat wordt de nieuwe aanpak van stikstof?
Want een ding is zeker: het PAS ligt begraven. En dat blijft het ook.
Wij bouwen ondertussen wel keihard door aan ons kanaal.
Dus vergeet niet te abonneren.
